Yayın kuruluşu BBC muhabiri Türk kahvesinin tarihini ve İstanbul'da gerçekleştirdiği fal baktırma deneyimini anlattı

İçilen Türk kahvesinin telvelerinden fal bakma sanatı en az 500 yıl öncesine dayanıyor ve fal baktırmayı en çok Z kuşağı seviyor.

İşte BBC’nin kahve falı hakkında yorumları:

Her gün milyonlarca insan, sabahları yataktan kalkmak, işteki konsantrasyonlarını artırmak veya enerji seviyelerini yükseltmek için kafeine güveniyor.

KAHVE ETİYOPYA’DAN DEĞİL OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAN YAYGINLAŞMIŞTIR
Her ne kadar kahve çekirdeklerinin ilk olarak Etiyopya'nın dağlık bölgelerinde yetiştirildiğine inanılsa da kahve demleme yönteminin yaygınlaşması Osmanlı İmparatorluğu sayesinde olmuştur. 16. yüzyılda bir vali tarafından Yemen'den Sultan Süleyman'ın İstanbul'daki sarayına getirilen kiraz benzeri kahve çekirdekleri kavrulur, öğütülür ve suya eklenirdi. Bu karışım, bakır cezvede, sıcak kum ateşinde şekerle birlikte kaynatılırdı.

“MİSAFİRPERVERLİĞİ VE DOSTLUĞU SİMGELER”
Tarihin ilk kahvehanesi 1554 yılında İstanbul'da açılmış, 17. yüzyılın ilk yarısına gelindiğinde şehrin dört bir yanında 600'e yakın kahvehane ortaya çıkmıştı. İşte o zaman kahve kültürü doğdu. On yılı aşkın bir süredir “Turkish Coffee Lady” adlı işletmesi aracılığıyla Türkiye'nin benzersiz geleneklerini Amerika Birleşik Devletleri'ne tanıtmak için çalışan Gizem Salcıgil White, bu kahvenin Starbucks kahvesi gibi olmadığını söylüyor:

"Türk kahvesi öyle kolay tüketilecek bir kahve değil. Anın tadını çıkardığınız yerdir. Misafirperverliği, dostluğu simgeler ve insanları bir araya getirir."

EN KAFA KARŞTIRICI RİTÜEL: KAHVE FALI
Türk kahvesi, 2013 yılında Unesco'nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dahil edildi. Burada kahve, sosyal etkinliklerin temel dayanağıdır; nişan törenlerinde, aile toplantılarında ve tatillerde önemli rol oynar. Bununla birlikte, en kafa karıştırıcı ritüellerden biri, kahve telvesinden fal okuma sanatı olan kahve falıdır.

OSMANLI’DA HABER VE DEDİKODU ALIŞVERİŞİNİN YOLU
Kadınların halka açık kahvehanelerde vakit geçirmiyor olması nedeniyle bu geleneğin izleri Sultan Süleyman'ın haremine kadar uzanabilir. Bunun yerine, falcıların kahve telvelerinde kalan desenleri okumaları için hareme girmelerine izin veriliyordu. İstanbul'da kahve telvesi kısa sürede tercih edilen iletişim aracı haline geldi. Salcigil White, ritüelin, padişahın hangi eşleri tercih ettiği de dahil olmak üzere haber ve dedikodu alışverişinin bir yolu olduğunu açıkladı.

Aradan 500 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen, tasseografi (kahve telvesi veya çay yapraklarından fal bakma) Türkiye'de hâlâ güçlü bir şekilde devam ediyor. Falcılar bazı geleneksel kahvehanelerden manevi rehberlik sunar, ancak falcılar modern izleyiciler için de geliştirilmiştir. Milyonlarca Türk artık yapay zekâ tarafından üretilen kahve okumaları sunan veya onları sanal falcılara bağlayan uygulamalara abone oluyor.

KONUŞMANIN KISA YOLU
BBC’den Frankie Adkins yakın zamanda annesiyle birlikte İstanbul'a yaptığı geziyi anlatıyor:

Geleceğe bir bakış atmak ve sabahları bir şeyler almak için şehrin geleneksel kahvehanelerinden birini ziyaret ettim. Falcı arayan ziyaretçilerin çoğu, neon tabelalarda tarot kartları ve başmeleklerin sergilendiği, kanatlı eyeliner ve kadife şallarla kahinlerin gölgeli odalarda beklediği İstiklal Caddesi'nin parlak ışıklarına yöneliyor. Bunun yerine, bir yandan ziyaretçilerin falını okuyan, bir yandan da Türk kahvesiyle ilgili karmaşık kuralları ve ritüelleri aydınlatan Roza Mutlu ile tanışmayı ayarlamıştım. Kot pantolon ve kapüşonlu üst giyerek annemi ve beni, diğer müşterilerin kahvaltı yaptığı, işlerine yetiştiği ve arkadaşlarıyla sohbet ettiği Beyoğlu'ndaki klasik bir kafeye götürdü.

Latte sanatı ya da süslü şuruplar içermeyen, ancak sembolizmle dolu birkaç basit fincan kahve sipariş etti. Kahve okumanın anaerkil olduğunu, genellikle büyükannelerden annelere aktarıldığını ve Mutlu'nun lisede geleceği yorumlama yeteneğini keşfetmesiyle popüler hale geldiğini söyledi. Garson kahvelerimizi getirdi ve Mutlu, saygı ifadesi olarak hemen masanın en büyüğü olan anneme köpüklü bardağı uzattı. Yoğun, acı tada rağmen, çamurlu tortu kalana kadar kahvelerimizi yudumladık.
Sonra bir dilek tuttuk, bardağı üç kez çevirdik ve zeminin oturabilmesi için beş dakika boyunca tabağın üzerine yüzü aşağı bakacak şekilde koyduk. İlişkilere mi yoksa işe mi odaklanmak istediğimize bağlı olarak kupanın üstüne bir yüzük veya madeni para yerleştirdik. Son olarak halim çıkmışsin falim ("neysem o benim bardağımda olsun") sözünü tekrarladık ve bardağı kaldırıp tabağı ortaya çıkardık.

Mutlu'nun nazar işareti olduğu konusunda uyardığı zeminimde topak oluşmadığını görünce rahat bir nefes aldım. Ama fincanım, tabağa yapışmadı, bu da tüm dileklerinizin gerçekleşeceğine işaret.

Mutlu parmağıyla bardağın bir tarafını geçmişi, diğer tarafını ise geleceği işaret edecek şekilde çizdi. Hayvanların, sayıların, simgelerin ve harflerin şifresini çözmeye çalışarak desen ve şekillerden oluşan bir sözlüğü inceledi. Örneğin bir kuş iyi bir haberin alametidir, bir at bir prenstir, bir balık iyi şanstır ve bir yılan bir düşmandır.

Bize okumaların sadece sembollerle ilgili olmadığını, aynı zamanda gölgeler, şekillerin boyutları ve en önemlisi kahve içen kişinin enerjisiyle ilgili olduğunu söyledi.

Mutlu, "Okumalarımızı abartmıyoruz ama bize yol gösteriyorlar" dedi. Başka bir deyişle, insanlar boşanma, hamilelik veya kariyer değişikliği kehanetlerini müjde olarak almamalı, ancak Mutlu, birçok ziyaretçisinin okumalarının tekinsizliğini teyit etmek için daha sonra kendisiyle iletişime geçtiğini söylüyor:

“Bu kahve telveleri sayesinde daha yakın ilişkilerim var. Babalarımızdan dertlerimize kadar her şeyi konuşabiliyoruz. Bu, konuşmanın bir kısayoludur”

SANAL FALCILAR
Kahve falı okuyabilen bir anneyle büyüyen model ve fenomen Sertaç Taşdelen tarafından 2017 yılında Faladdin uygulaması yapıldı. 2010 yılında arkadaşları, kahve fincanlarının fotoğraflarını annesine göndermeye başladı; o da e-posta yoluyla fal baktırdı. Sonunda bu, otomatik olarak kahve fincanı serveti üreten uygulamaya dönüştü. Oğuz, Faladdin'in şu anda dünya çapında 5 milyondan fazla aktif kullanıcısı olduğunu ve Türkiye'de de Tinder uygulaması kadar büyük olduğunu söyledi.

ABD'de, Co-Star gibi astroloji uygulamalarının kullanıcılara günlük yıldız fallarıyla mesaj göndermesiyle, Z kuşağı arasında basiret de patlama yaşıyor. 2021'de yapılan bir araştırma, genç Amerikalıların kehanet uygulamalarını iki katına çıkardığını ve 13-25 yaş arası örneklem nüfusunun yüzde 51'inin "tarot kartları veya falcılık" yaptığını ortaya çıkardı.

2023'te Alexandria, Virginia'daki kahve dükkanının yer aldığı bir TikTok videosu viral oldu. Kafenin şirket içi falcısı, yaşam tarzını etkileyen bir kişiye komik derecede doğru bir kahve okuması yaparken klip 30 binden fazla beğeni topladı. Haremlerden kahvehanelere ve telefon ekranlarına kadar arka plan değişmiş olsa da, hayata dair ipuçlarına olan talep devam ediyor.
patronlardunyasi.com