Dolar iki gündür niye artıyor

Erdal Sağlam'ın yazısı

Eylül ayı başından bu yana Türkiye'den çıkan yabancı sermaye miktarının 14-15 milyar doları bulduğu söyleniyor. Kesin rakamın henüz bilinemediğini kaydeden bankacılar, buna karşılık tahminlerinin bu seviyede olduğunu, bunun da 1.5 ay için çok önemli bir çıkış miktarı olduğunu kaydediyorlar.

Bu çıkışın ne zaman gerçekleştiğine gelince.. Bunun hemen hemen yarısının eylül ayında çıktığı, geriye kalanın da bu son 20 günde gerçekleştiğini kaydediyorlar.

Son günlerde, özellikle son iki günde döviz çıkışının o kadar hızlı olmadığını, buna karşılık kurların son iki günde çok hızla yükseldiğini kaydeden bankacılar bunun bir birikim sonucu olduğunu kaydediyorlar. Yani belirli bir çıkış rakamına ulaşılıp, piyasalar darlaştıkça artık küçük döviz talepleri bile kurları aşırı oynatabiliyor. Aslında tam tersi olup piyasaya küçük bir giriş olduğunda da kurlar eskisinden daha hızlı aşağı gelebiliyor. Bu da kurlardaki dalgalanmayı artırıyor, küçük hareketlere bile çok daha duyarlı hale getiriyor.

Kurlardaki hızlı artış konusunda birçok faktörün bir araya gelmesini gerekçe gösteren bankacılar, daha önce kurlar yükselirken döviz satan halkın son iki gündür bundan vazgeçmesi üzerine kurların iyice hızlandığını kaydediyorlar.
İşte bankacıların son iki günde kurlardaki hızlı yükseliş için söyledikleri bazı gerekçeler:
 
TOPLAM ÇIKIŞ RAKAMI BÜYÜDÜ: Bankacılar son iki günde fazla çıkış olmadığını ama artık birikimin iyice büyüdüğünü söylediler. Bu kadar üst üste çıkış yaşanıp da hiç girişin olmadığı bir dönem yaşanmadığını kaydeden bankacılar, belirli bir çıkan döviz birikimi oluştuğunu, döviz likiditesinin daraldığını, dolayısıyla küçük çıkışlarda bile hızla arttığını söylüyorlar.
 
BOTAŞ'IN DÖVİZ TALEBİ: Geçen hafta ortasında Botaş'ın Rusya'ya yaklaşık 1 milyar dolarlık ödeme zamanı gelmişti. Botaş'ın Ankara Doğalgaz dağıtım şirketinin satılması nedeniyle gelecek dövize, belediye borcuna karşılık el koyma niyetinde olduğu, bu nedenle gerekli döviz birikimini hazırlamadığı öğrenildi. 500 milyon dolarlık dövizi bulan Botaş, geriye kalan 500 milyon dolar için Ankara Belediyesi'ne bu paranın gelmeyeceği anlaşılınca, acil döviz bulmak için piyasaya çıktı. Tek seferde bu dövizi bulamayacağını anlayınca birkaç günlük döviz kredisi aldı. Yani geçen hafta yaptığı ödeme nedeniyle aldığı krediyi kapatma zamanı bu haftaya geldi. Bu nedenle son iki-üç günde Botaş piyasadan yüklü miktarda döviz topladı.
 
TÜREV İŞLEMİ SEVEN BIYIKLILAR: Son iki günde kurlardaki büyük artışta, evvelden beri türev ve opsiyon işlemlerini sevmesiyle tanınan, bazı "bıyıklı yabancılar"ın etkili olduğu da belirtiliyor. Türev piyasalardaki risklerin bir bölümünü dengelemek için bu kişilerin piyasaya girerek yüklü döviz alımları yaptıkları belirtiliyor. Sığlaşan piyasada bu taleplerin etkisinin büyük olduğu söyleniyor.
 
HALK DÖVİZ SATIŞINI KESTİ: Kurlardaki yükseliş üzerine, özellikle daha önceden yüksek kurlarla döviz satın almış bulunanların, satışa geçtikleri biliyordu. Geçen hafta bile bu satışlar devam etti. Döviz tevdiat hesaplarında geçen hafta sonu itibariyle erime 10 milyar doları buldu. Ancak kurlardaki artış hızlanınca hafta başından itibaren halkın döviz satışının durduğu öğrenildi. Bankacılar, daha önce de bu tür eğilimleri gördüklerini, hızla yükseliş göründüğünde, "nasıl olsa daha da artar" diye halkın elindeki dövizi satmaktan şimdilik vazgeçtiğini söylüyorlar. Kurlardaki artış beklentisi sona erdiği takdirde, halkın yeniden döviz satmaya başlayabileceği ama artık satışların eskisi kadar fazla olmasını beklemediklerini ifade ediyorlar.
 
HEDGE FONLARDA ÇÖZÜLME: Tüm dünyada hedge fonlarda bir çözülmenin olması, yerel paralara karşılık döviz talebini artırıyor. Aslında geçen hafta hedge fonların satışları çok yüksekti, bu hafta başında çok fazla görülmedi. Ama geçen hafta başlayan kurlardaki yukarı trendi tetikleyen hedge fonların satışlarıydı. Bu satışların döviz likiditesini daraltmaktaki etkisi büyük oldu. Hedge fonların Türk kâğıtlarındaki riskleri tam olarak bilinemiyor ama başka ülkelerdeki riskler çözüldüğü zaman bile bu Türkiye'yi etkileyebiliyor. Son iki-üç günde önemli bir hedge fon çıkışı görülmedi ama bundan sonra olmayacağı anlamına gelmiyor. Ne zaman hangi hedge fonun çıkacağı bilinemiyor.
 
İFLAS RİSKİ (SDS'LER) ÇOK ARTTI: Kurlardaki yükselişin bir nedeni de iflas riski olarak niteleyebileceğimiz SDS'lerdeki yükseliş. Bir ülke ya da şirket uluslararası piyasaya çıkardığı tahvile bir faiz ödüyor, bunun üzerine ülkenin iflas riski biniyor. Uluslararası piyasalarda bu SDS dediğimiz iflas riski farkları için grafikler çizilip, sürekli takip ediliyor.

Bankacılar, artık özel sektör borçlarının da nasıl olsa devletler bu riski üstleneceği için ülke riski olarak algılandığını, bu nedenle SDS'lerin çok hızla büyüdüğünü söylüyorlar. Tüm gelişmekte olan ülkeler için bu risk oranlarının büyüdüğünü, Rusya'nın piyasaları kapalı tuttuğu için risk oranı yüzde 850'lere kadar yükseldiğini kaydeden bankacılar, Türkiye'nin SDS oranının da 600'lere geldiğini belirtiyorlar. Bunun gelişmekte olan ülkeler konusunda panik yarattığını, bir piyasadaki kötüleşmenin diğer piyasalara da yansıdığının bir örneğinin daha yaşandığını kaydeden bankacılar, SDS oranlarındaki hızlı büyümenin, doğrudan olmasa da yarattığı panik havası nedeniyle kurları ateşleyen bir unsur olduğunu söylediler.
 
IMF İLE ANLAŞMADA BELİRSİZLİK: Piyasalardaki tedirginliğin büyümesi, dövize olan talebi de artırıyor. Yani ihtiyaçları olmayanlar da dövize yatırım yapmaya çalışıyorlar. Bunun en önemli nedenlerinden biri belirsizliğin sürmesi, IMF ile anlaşma konusunda hükümetin bir türlü karar verememesi. IMF ile anlaşma yapılacağı açıklandığı takdirde tedirginliğin azalacağı ve bunun hemen döviz talebine, dolayısıyla kurlara yansıyacağı belirtiliyor.

Referans