Türkiye’nin Şinanay ekonomisi, insanlar vergiden mi, sistemden mi kaçıyor?
Bir dönem Sezen Aksu’nun sesiyle gülümsetirdi o nakarat: “Simitçi kahveci gazozcu, şinanay da yavrum şinanay…” Kazandığını el emeğiyle çıkaran, akşamına sayan, yarınını planlamayan bir Türkiye’nin melodisiydi. Şimdi aynı ülke başka bir ritimde dans ediyor: “Doktor, kuyumcu, galerici, emlakçı… harç da yavrum harç!”
Toygun ATİLLA
DÜŞÜK GELİR GÖSTEREN MESLEK GRUPLARI HEDEFTE
Hazine ve Maliye Bakanlığı, düşük gelir beyan eden “yüksek kazançlı” meslek gruplarına yıllık sabit harç getiriyor. Amaç, kayıt dışılığı azaltmak, vergi tabanını genişletmek.
Kuyumcu 42 bin TL, taksici 13 bin TL, eczacı 36 bin TL kazanç beyan etmiş. Devlet artık “bu kadarla geçinemezsin” diyerek kendi kazanç hesabını yazıyor.
TÜRKİYE’DE İNSANLAR NEDEN DOĞRU BEYAN ETMİYOR
Kısacası, sistem “beyana güven” dönemini kapatıyor. Peki, Türkiye’de insanlar neden doğru beyan etmiyor?
Türkiye’de vergi kaçakçılığının en büyük nedeni belki de sadece ahlaki değil, yapısaldır.
Neden mi?
Çünkü kazanan da kaybeden de aynı cümleyi kuruyor: “Bu vergi oranlarıyla yaşanmaz.”
Bugün bir işletme toplamda kazancının %60-70’ine varan kısmını dolaylı ve doğrudan vergilere veriyor. Elektrikten akaryakıta, konuttan arabaya kadar her şeyin içinde zaten vergi var. Yani vatandaş kazancından değil, nefesinden vergi ödüyor.
Bu kadar yüksek vergi yükü, “adil beyan” sistemini kendi içinde çürütüyor. Kayıt dışı ekonomi, aslında yüksek verginin doğal savunma refleksi haline geliyor.
YA DİĞERLERİ?
Milyarlarca lira kazanan büyük gruplardan, offshore hesaplarla servet yöneten holdinglerden, finansal varlıklarını yurtdışına taşıyanlardan ise hâlâ gerçek vergi alınamıyor.
ORTA KATA SIKIŞTI
Yani devlet “orta kata sıkışmış” durumda: Alt kat zaten vergisini fişle ödüyor, üst kat kural dışına çıkmadan avantajlı kalıyor, orta kat ise şimdi “harç” listesine yazılıyor.
Bu durumda bence şu sonucu doğuruyor; yasal olarak aslında vergi kaçıran bu insanlar, vergi kaçırdıklarını düşünmüyor. Yüksek vergi sisteminden kaçtıklarını düşünerek, kendilerine göre haklı gerekçeler oluşturuyorlar.
ŞİNANAY DA YAVRUM ŞİNANAY
Çünkü bu insanlar adil olmadıklarını düşündükleri vergi sistemi ile cezalandırıldıklarını düşünüyorlar.
Ve sonuçta Sezen Aksu’nun o meşhur nakaratı bir kez daha yankılanıyor: “Şinanay da yavrum şinanay…”
Bu kez ritim hüzünlü, çünkü şarkının içinde bir ülke gerçeği var, beyan, güven yok, ama harç var.
patronlardunyasi.com
