TMO’nun fındık zararı milyar dolara gidiyor!

2 yıldır Fiskobirlik'in yerine fındık alımı yapan TMO'nun depoları doldu. 320 bin tonluk stoğu bulunan TMO'nun bu yıl da 700 bin ton fındık alması bekleniyor. Uzmanlara göre, ofisin zararı 1 milyar dolara ulaşabilir...

TÜRKİYE'NİN en önemli ihraç ürünlerinden fındıkta ilginç gelişmeler yaşanıyor. TMO'nun (Toprak Mahsulleri Ofisi) depoları stoklarla doldu. Ancak yüksek fiyat politikaları yüzünden fındık dağlarına rağmen ihracat durma noktasına geldi.
Aslında 2 yıl önce bu alanda beyaz sayfa açılmıştı. Fiskobirlik borç batağına girince devreye TMO girmiş ve piyasa rahatlamıştı. Ancak topu topu 2 yıl içinde TMO da adeta batağa sürüklendi. TMO'nun depoları ağzına kadar fındık doldu. Şimdi 2 yıldan 320 bin ton stoğu bulunan TMO'nun, bu yıl beklenen 700 bin tonluk rekolteyle nasıl başa çıkacağı konuşuluyor. Bu yüzden TMO'nun bu yıl fındık alım miktarında sınır getirebileceği konuşuluyor.

Kaba bir hesapla, 700 bin tonluk yeni sezon ürününü de alması halinde TMO'nun zararının 1 milyar doları bulacağı tahmin ediliyor. Bu arada, bütün bu operasyona rağmen Fiskobirlik'in borcu da 200 milyon YTL'nin altına inemedi.
TMO'nun zararının büyüyeceğinin ilk işareti, geçen hafta yapılan fındık satış ihalesinde ilk sinyalini verdi. TMO, elindeki stokları eritmek için sessiz sedasız bir ihale düzenledi ve 30 bin ton fındığı satışa çıkardı. İhalede alıcı şirketlerden 8 bin tonluk talep geldi. İlgisizliğe gerekçe olarak fiyatların yüksekliği gösteriliyor. TMO, üreticiden 5 YTL'den aldığı fındığa 10 YTL civarında fiyat istedi. Ancak ihalede 2.5, 3.5 ve 3.80 YTL'den teklif geldi. Çünkü dünya borsalarında fiyat 7 dolar civarında. Yani 8.5 YTL'nin biraz üzerinde.

Tabloya bakılırsa, TMO'nun elindeki stokları eritmesi çok zor görünüyor.
Tabii bu arada yıllık 250 bin tonluk ihracat ta 200 bin tona düşmüş durumda.
Türkiye fındıkta dünya üretiminin yüzde 80'ini karşılıyor ama fiyatta bir türlü belirleyici olamıyor. Fiyatlar Londra ve New York fındık borsalarında belirleniyor. Üreticiden 4 YTL'ye alınan fındık işlendikten sonra 11 YTL'ye satılıyor. Son satıcıda ise bu rakam 22 ile 30 YTL arasında. Fındık poşete girdiğinde rakam daha da yukarılara çıkabiliyor. Bu da fındık zengini Türkiye'deki tüketicinin dünyanın en pahalı fındığını yemesine neden oluyor.

Çikolata sanayicileri ise fındıktaki fiyat istikrarsızlığı nedeniyle alternatif ürünlere yönelmeye başladı. Fındıkçılar bademden sonra pirinçli ve yoğurtlu çikolata üretimine hazırlanıyor.

İHTİSAS BORSASI YOLDA
Bu arada, Türkiye'nin fındıkta belirleyici aktör olması için bazı çalışmalar yapılıyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), TMO, Karadeniz Bölgesi'ndeki ticaret borsaları, fındık ihracatçıları, üreticiler ortaklaşa şirket kurarak Fındık İhtisas Borsası kuracak.

Bu borsa, Londra ve New York gibi fiyatta etkin olmayı hedefleyecek. Bu sayede fiyat oynaklıkları engellenebilecek.
Bu konuda görev alan Ulusal Fındık Konseyi Başkanı Sebahattin Aslantürk, borsanın yeni sezona yetiştirilmeye çalışıldığını söylüyor. Aslantürk'ün fındıkta yaşanan sorunlarla ilgili görüşleri ve çözüm önerileri şöyle:

“Türkiye'deki fiyat oynaklığı hem ihracatçı hem de sanayici için olumsuz bir durum. Fiyat bir bakıyorsunuz 6.8 dolar, bir bakıyorsunuz 7 dolar, bir bakıyorsunuz 8 doların üzerine çıkmış. Yüzde 1-2 kar marjlarıyla çalışan fındık ihracatçısının bu fiyat oynaklığından kurtulması gerekiyor. İşte Fındık İhtisas Borsası fiyat istikrarına yardımcı olacak. Mayısta şirketi kuracağız. Borsayı yeni sezona yetiştirmeye çalışıyoruz. TMO da lisanslı depoculuk konusunda önemli adımlar atıyor. Bu iki gelişme fındıktaki belirsizlik ortamını bir nebze giderecek.
Hükümetin de birtakım adımlar atarak fındık dikim alanlarına sınırlama getirmesi gerekiyor. Dikilen fındıkları sökmemiz zor. Ama bir yerde de dur demek lazım. 1985'te çıkarılan ve fındık alanlarına sınır getiren kanun uygulanmalı.”

Fiskobirlik borç batağından nasıl kurtulur?

Fiskobirlik, 2 yıldır fındık alımı yapmadığı halde borç batağından kurtulamıyor. Zararı 200 milyon YTL olan kurumun Fiskomar adlı 24 şubeli bir market zinciri, fındık entegre işleme tesisi, Ordu Yağ Sanayi ve FKB Sigorta ismiyle iştirakleri var. Fiskobirlik'in çalışan sayısı ise 2 binin üzerinde.

Uzmanlar, Fiskobirlik'in ticari faaliyetlerle bu borçtan kurtulmasını zor görüyor. Kurumun aylık gideri 2.5 milyon YTL. Mevcut sistemini yürütebilmesi için 30 milyon YTL gerekiyor. Uzmanlara göre, borçlardan kurtuluş için Fiskobirlik'in menkul ve gayrimenkul satışına çıkması kaçınılmaz.

Türkiye kabuklu fındık üretimi (Bin ton)

1990 440
1991 420
1992 580
1993 315
1994 610
1995 555
1996 553
1997 550
1998 650
1999 640
2000 556
2001 725
2002 630
2003 450
2004 400
2005 600
2006 750
2007 550
2008 (Tahmin) 700

Kaynak: Trabzon Ticaret Borsası

Para