Markette raf kirası kalkıyor

Yasayla büyük mağazalara verdikleri ürünün parasını 6 ayda ancak alabilen küçük esnafın da şikayetleri bitiyor. Hipermarketlerin ödemeleri yasal takvime bağlanacak ve satın aldıkları malın bedelini en geç 60 gün içerisinde ödemek zorunda kalacaklar. Et ve süt ürünleri ile yaş meyve ve sebzelerin satış bedeli ise teslim tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ödenecek. Günlük kaydıyla satılan ürünlerde ise bu süre 15 gün. Büyük mağazaların raf bedeli, reklam iştirak parası, iyi yer bedeli, tadilâta iştirak parası ve banka masrafı gibi adlar altında yaptığı 8 kalem kesinti de sona erecek. İkili anlaşmalarla tespit edilmediği sürece büyük mağaza sahipleri ürün aldıkları esnafa hiçbir surette kesinti uygulayamayacak. Esnaf ve Sanatkarlar Derneği Başkanı Mahmut Çelikus, söz konusu kesintilerin mal bedelinin yüzde 25’ine tekabül ettiğine dikkat çekerek, "Hipermarketler, tadilat parasını bile mal aldığı küçük üreticiden çıkarıyor." diyor. İsmini vermek istemeyen ünlü bir maden suyu markası sahibinin anlattıkları, sorunun büyüklüğünü ortaya koyuyor: "Geçen yıl Türkiye genelinde faaliyet gösteren bir büyük hipermarket zinciriyle Ankara’daki mağazalarına mal vermek üzere anlaştık. Bu yıl Türkiye geneli mal vermemi istediler. Ancak kabul etmedim. Çünkü 20 bin YTL’lik mal veriyorsam; ancak 15 bin YTL alabiliyorum. Diğer kısmını raf parası, reklam parası deyip kesiyorlar. ‘Deli Dumrul’ gibi, her durumda istedikleri kadar kesinti yapıyorlar." Gıda Dernekleri Federasyonu Başkanı Şemsi Kopuz da yasal düzenlemenin şart olduğuna işaret ederek, ödemelerden sonra en büyük sorunun hipermarketlerin keyfi kesintileri olduğunu vurguluyor.

Esnaf örgütlerinin en sık şikayet ettikleri konulardan biri de hipermarketlere sattıkları ürünlerin parasını zamanında alamamak. Meyve sebze üreticisinden süt satıcısına kadar birçok işkolu, zamanında tahsilat yapamamaktan dolayı maddi sıkıntıya düştüklerini söylüyor. Şemsi Kopuz, özellikle bazı hipermarketlerin yasal boşluğu istismar ederek üreticiyi aylarca kapıda beklettiklerine işaret ediyor. Gıda üretici ve satıcıları olarak cari harcamalar başta olmak üzere en geç 1 ay içerisinde ödeme yaptıklarını anlatan Kopuz, tahsilatın ise 6 ayı bulduğuna dikkat çekiyor. Esnafın büyük mağazalara ürün vermek istemediğini anlatan Esnaf ve Sanatkarlar Derneği Başkanı Mahmut Çelikus da, "Ancak pazarın önemli kısmı ellerinde. Küçük esnaf ve üretici, parasını 7-8 ayda alamayacağını bile bile hipermarketlere mal vermek zorunda." ifadelerini kullanıyor. Çelikus, marketlerin çek ya da senet vermeye yanaşmadığını, özellikle açık hesapla çalıştıklarını söylüyor.

Öte yandan yasayla birlikte büyük mağazaların tedarikçilere ürettirip kendi markaları altında sattıkları ürünlerinin toplamı, cironun yüzde 40’ını geçemeyecek. Mevcut durumda marketler, birçok ürünü ucuz fiyata fason olarak ürettirip kendi markası altında satışa sunuyor. Bu özellikle küçük ve orta ölçekli esnafın markalaşmasını engelleyerek hep küçük kalmalarına yol açıyor. Tasarı, indirim kampanyalarına da bir düzen getiriyor. Buna göre süresi belirlenmemiş indirimli satış kampanyası yapılamayacak. Özellikle tekstil sektöründe görülen ve yüzde 70’lere varan indirimler tarihe karışacak. Mağazalar, haksız rekabet oluşturacak şekilde maliyetinin altına satış yapamayacak. Tasfiye, mevsim değişimi, seri sonu satış ve bayram nedeniyle kampanya düzenlemek isteyen işletmeler, bağlı bulundukları odadan izin alacak.

İsa Yazar/Zaman