Küresel ticaret savaşları ve iç ekonomik belirsizlikler ışığında Türkiye’de sıcak para çıkışı ve döviz talebindeki dalgalanmalar

İBB yöneticilerine yönelik 19 Mart’taki ilk operasyon kapsamın­da gözaltı ve tutuklamalar üzerine başlayan toplumsal protesto eylemle­ri ile içeride siyasi gerginlik zirveye çık­mış, nisan başında buna ABD’nin açık­ladığı ve birçok ülkeye fahiş gümrük ver­gileri içeren şok tarife nedeniyle kızışan küresel ticaret savaşlarının küresel planda yol açtığı belirsizlik eklenmişti.

Bu gelişme­ler, Türkiye’deki yabancı sıcak parada çıkış, yerlilerde dövize atak şeklinde sert hareketlere yol açmıştı. Merkez Bankası, giderek artan kırıl­ganlık nedeniyle içeride yaşanan dövize atak süre­cinde kurları baskılamak için yüklü miktarda satış­larla rezervlerini eritirken, aralık ayında başlattığı kademeli indirim sürecinden geri adımla, yeniden fa­iz artırmak zorunda kalmıştı.

YABANCI YENİDEN ALIMA GEÇTİ

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine göre, Merkez Bankası’nın haftalık bazdaki verilerine göre, iç ve dış gelişmelere bağlı olarak yaşanan kırılganlıkta sıcak paradaki hareketi görmek için 19 Mart öncesi son veri olan

14 Mart baz alındığında 2 Mayıs’a ka­dar olan sürede 11 milyar dola­ra yaklaşan ya­bancı sıcak para çıkışlarının, son iki haftada ise net alımlarla yerini ye­niden girişe bırak­tığı gözlendi.

Piyasa fiyatı ve kur/parite etkisin­den arındırılmış ve­rilere göre anılan haf­ta yabancı yatırımcılar 14 Mart-2 Mayıs ara­sındaki yedi haftalık dö­nemde BIST’teki hisse senedi portföylerinden net 1 milyar 298,8 milyon, Türk devlet tahvillerinden net 9 milyar 306,8 milyon ve özel sektör tahvillerin­den net 367,3 milyon dolar­lık satış yaptı.

Böylece anılan dönemde Türkiye’den 10 mil­yar 973 milyon dolarlık sıcak para çıkışı yaşandı. Yabancı ya­tırımcılar 2-9 Mayıs haftasında hisse senetlerinde 102 milyon, tahvilde 933,7 milyon dolarla net alıma geçti, özel sektör kağıtla­rında 7,3 milyon dolarlık bir sa­tış yaptı. 9-16 Mayıs haftasında da hisse senetlerinde 245,2 milyon, devlet tahvillerinde 1 milyra 875,6 milyon dolarlık net yabancı alımı, özel sektör tahvillerinde ne 10,9 mil­yon dolar satış gerçekleşti.

Buna göre son iki haftadaki net yabancı alımları yoluyla sıcak para girişi, kur farkından arındırıldığında 3 milyar 138,3 milyon dolar oldu. Veriler, 16 Mayıs itibarıyla 14 Mart’a göre kümülatif bazda ise 7 milyar 834,7 milyon dolarlık bir çıkışa işaret edi­yor. Başka deyişle gerilim sürecindeki sı­cak para çıkışının 2 Mayıs itibarıyla 11 mil­yar dolara yaklaşan kümülatif tutarı son iki haftadaki net alımlarla 16 Mayıs itibarıyla 8 milyar doların altına geriledi.

Yaşanan sıcak para çıkışları sürecinde yurt dışı yerleşiklerin Türk menkul kıymetlerin­den oluşan portföyünün (stok) piyasa değeri ise 14 Mart’tan 2 Mayıs’a kadar olan dönemde 20 milyar 148,6 milyon dolar küçülürken, son iki haftada 4 milyar 386,7 milyon dolar arttı. Ya­bancıların 14 Mart’taki 57 milyar 420,4 milyon dolarlık düzeyinden 2 Mayıs itibarıyla 37 mil­yar 271,8 milyon dolara kadar inen toplam Türk menkul kıymetleri portföyü, 16 Mayıs itibarıyla 41 milyar 658,9 milyon dolara çıktı. Ancak söz konu­su portföy son iki haftadaki artışa rağmen 14 Mart düzeyinin 15 milyar 761,9 milyon dolar altında ger­çekleşti.

PARİTE ETKİSİ HARİÇ ARTIŞ 7,9 MİLYAR DOLAR

16 Mayıs itibarıyla yurt içi yerleşik gerçek kişilerin döviz mevduatları 14 Mart’taki düzeyinin 6 milyar 814,9 milyon, tüzel kişilere ait hacim 6 milyar 51,5 milyon ve toplam yurt içi döviz hesapları 12 milyar 866,4 milyon dolar üzerinde oluştu. Ancak bu artışın 4 milyar 902,1 milyon dolarlık bölümü parite etkisinden kaynaklandı. Parite etkisi düşüldüğünde toplam yurt içi yabancı para mevduat hacminde iç ve dış gerilimin damgasını vurduğu yaklaşık iki aylık dönemdeki artış 7 milyar 964,3 milyon dolar oldu.

Bu dönemde gerçek kişilere ait toplam döviz mevduat hacmi parite etkisi düşüldüğünde net 3 milyar 25,5 milyon dolar; şirketlere ait hesapların hacmi 4 milyar 938,8 milyon dolar büyüdü. Dolar dışındaki para birimleri cinsinden mevduatlar bankalarca dolar cinsinden bildirildiği için bu birimle yayımlanıyor ancak parite etkisi hesaplanıyor. Gram olarak bildirilen altın cinsi mevduatlarda da stoktaki miktarsal değişim ortalama altın fiyatı (USD/Gr) ile çarpılarak parite etkisinden arındırılmış değişimin dolar karşılığı bulunuyor.

DÖVİZE YÖNELİŞ HIZ KESTİ

Gerçek kişiler altıncı, şirketler dolarcı 16 Mayıs itibarıyla bankacılık sektöründeki yurt içi yerleşiklere ait döviz mevduat hesaplarının yüzde 38,3 oranındaki 73,4 milyar dolarlık bölümünü ABD doları, yüzde 31,6 oranındaki 60,6 milyar dolarını Euro, yüzde 2,8 oranındaki 5,4 milyar dolarını diğer ülke dövizleri ve yüzde 27,3 oranındaki 52,2 milyar dolarlık bölümünü kıymetli maden depo hesapları oluşturuyor.

Gerçek kişilere ait döviz mevduat hacminde 47,6 milyar dolar ve yüzde 40,8 payla en büyük ağırlığı kıymetli maden hesapları oluşturuyor. Döviz mevduat hacminin 38 milyar dolarla yüzde 32,6’lık bölümü ABD dolarından oluşan gerçek kişiler, 27,2 milyar dolarla yüzde 23,3 oranında da Euro’ya yatırım yapmış bulunuyor. Bu kesimin döviz mevduatında diğer dövizler ise toplam 3,9 milyar dolarla yüzde 3,3 pay alıyor.

Şirketlere ait döviz mevduatlarının ise 35,4 milyar dolarla yüzde 47,2’si dolar, 33,4 milyar dolarla yüzde 44,6’sı Euro olmak üzere büyük bölümü iki döviz cinsinden. Bu kesimin döviz hesaplarında diğer dövizler 1,6 milyar dolarla yüzde 2,1, kıymetli maden depo hesapları ise 4,6 milyar dolarla yüzde 6,1 pay alıyor.

DÖVİZE YÖNELİŞ HIZ KESTİ

Mart sonrası giderek hızlanan dö­vize atakla, yurttaşların bankalar­daki döviz mevduatlarının hacmi özellikle gerilim sürecinin birinci ayında çok hızlı bir artış gösterdi. Söz konusu hesapların bakiyesi 14 Mart-18 Nisan arasındaki beş hafta­lık dönemde toplam net 16 milyar 815,5 milyon dolarlık bir nominal artışla 195 milyar 556,6 milyon do­lara ulaştı.

Bu dönemde gerçek kişilerin döviz mevduatları 9 milyar 925,2 milyon dolar artarak 119 milyar 864,5 mil­yon dolara, banka, şirket gibi tüzel kişilerin hesapları 6 milyar 890 mil­yon dolar artışla 75 milyar 692,1 mil­yon dolara çıktı. Bu dönemde döviz büroları ve diğer kanallardan olmak üzere piyasadan satın alınarak yas­tık altına giden dövizler ise buna da­hil bulunmuyor.

18 Nisan-16 Mayıs arasındaki son bir ayda ise bu alandaki hareketler tersine döndü; gerçek kişilerin dö­viz mevduatları nominal olarak 3 milyar 110,3 milyon dolar azalarak 116 milyar 754,3 milyon dolara, tü­zel kişi hesapları 838,5 milyon dolar azalışla 74 milyar 853,6 milyon dola­ra, böylece toplam döviz mevduatı hacmi 3 milyar 948,8 milyon dolar azalışla 191 milyar 607,8 milyon do­lara geriledi.

patronlardunyasi.com