Fırlayan petrol, devlerin kârını katladı

Geçtiğimiz yıl ilk üç ayda 26.7 milyar dolar kâr eden devler bu yıl kârlarını 28.2 milyar dolara yükseltti.

İran gerginliği ve Çin ile Hindistan'ın ekstra talebiyle 75 dolarları bulan petrol fiyatları sayesinde dünyanın en büyük beş petrol şirketinin sadece ilk üç aydaki kârı 28.3 milyar dolara çıktı. Başta ABD olmak üzere gelişmekte olan ülkeler ve aralarında Türkiye'nin de bulunduğu gelişmekte olan ülkeler petroldeki fiyat artışına çare ararken petrol baronları kârlarına kâr kattı. BP, Shell, Exxon- Mobil, ChevronTexaco ve ConocoPhilips'ten oluşan beş dev şirketin 2005 yıl kârı da toplam 111.5 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Şirketlerin geçen yılki ciroları ise 1.3 trilyon doları aşıyor. Türkiye'nin milli gelirinin 360 milyar dolar seviyesinde olduğu gözönüne alındığında şirketlerin büyüklüğü ortaya çıkıyor. Bankalardan sanayi şirketlerine kadar irili ufaklı onlarca şirketin hisselerinin işlem gördüğü İstanbul Menkul Kıymetlet Borsası (İMKB) da kıyas yapılabilecek başka bir nokta. IMKB'deki şirketlerin toplam piyasa değeri 162
 
milyar dolar civarında bulunuyor. Beş devin sadece üç aylık kârı İMKB'nin 6'da birine yaklaşıyor.

"RAFİNERİ YAPILMIYOR" ELEŞTİRİSİ
Üstelik kâr rakamları BP'nin çeyrek kârı geçen yıla göre yüzde 15 düşmesine rağmen yine de yüksek kalıyor. Benzinden mazota hatta doğalgaz kadar birçok ürünün fiyatı ise ardarda gelen zamlar ile adeta fırlıyor. Petrol şirketlerinin asıl eleştirildiği nokta ise elde ettikleri kârları rafineri yatırımına yönlendirmemeleri. Rafineri kapasitelerindeki sıkıntı petrol fiyatlarını yukarı çeken en etkili faktörler arasında gösteriliyor. Dünyanın en çok petrol tüketen ülkesi ABD'de uzun yıllardır tek bir rafinerinin bile inşa edilmediği belirtiliyor. Bu nedenle Katrina kasırgası gibi doğal afetlerde bir tek rafineri bile kapasite kaybına uğradığında tüm dünyadaki petrol fiyatları yukarı doğru hareketleniyor. Yukarı doğru çıkışın ardındaki diğer nedenler ise başta Çin ve Hindistan olmak üzere ülkelerin ekonomilerinin
 
hızla büyümesi sonucunda artan petrol talebi. Gözden kaçan bir diğer nokta ise doğalgaz fiyatlarındaki artış. Petrolün aksine doğalgazın organize bir borsası ve uluslararası yatırımcıların spekülasyonuna açık bir piyasaso bulunmuyor. Taşımasının sadece likit hale geldiğinde gemilerle olabilmesi ya da uzun boru hatlarıyla yapılabilmesi doğalgazın fiyatını daha katı hale getiriyor.

DOĞALGAZI DA ARTIRIYOR
Rusya gibi doğalgazda tekel durumundaki ülkeler ise satış fiyatlarını petrole bağlama yoluna gidiyor. Petrol fiyatları arttıkça da doğalgazın faturası giderek yükseliyor. Türkiye de bundan en çok etkilenen ülkeler arasında gösteriliyor. 25 milyar metreküpü aşan miktarda doğalgaz ithal eden Türkiye'nin ithalat maliyeti giderek yükseliyor. Çünkü doğalgazın alım anlaşmalındaki formüller petroldeki fiyat artışlarına belli oranlarda endekslenmiş durumda. 2004'ten 2006'nın ilk üç ayına kadar olan dönemde doğalgazın ithalat maliyeti 10.9 milyar doları buluyor.

Sinan Cem Şahin/Sabah