120 yıl önce Rusya'daki meşhur Potemkin zırhlısı isyanı, İstanbul'da bombalı gemiyle suikast endişesine yol açmıştı

Burak ARTUNER

Rusya ve ABD arasında artan gerilimde Trump'ın Karadeniz'e Boğazlar'dan nükleer denizaltı geçirme isteği olduğu söylentileri tartışılırken, 120 yıl önce İstanbul'da yaşanan 'Bombalı Gemi' endişesini hatırladım.

Bundan tam 120 yıl önce II. Abdülhamid teknesiyle denizde seyrederken, dinamit yüklü bir gemiyle suikast düzenleneceği ihbarı ortalığı ayağa kaldırmıştı. Hafiyelere göre, suikasta Potemkin Zırhlısı'ndan firar eden askerler de katılacaktı! Yabancı sefaretler durumdan haberdar edildi. Abdülhamid'in teknesi önlem olarak 59 tekneyle çembere alındı

YA BOĞAZ'I GEÇERSE

1905'e gelindiğinde II. Abdülhamid İstanbul'da rahat değildi. Saltanatının 29. yılındaydı. İç ve dış muhaliflerinin üzerindeki baskısı gittikçe artırıyordu. 1905'in Temmuz'unda Ermeni Komitacılar'ın Yıldız Sarayı'ndaki bombalı suikastından kılpayı kurtulmuştu. 

BOZUK ET İSYANI 

1904'te Japonya'yla savaşa giren ve kaybeden Rusya da içten içe kaynıyordu. 14 Haziran'da Rusya'nın Karadeniz'deki gemisi Potemkin'de askerler, kendilerine bozuk et yedirdikleri gerekçesiyle subaylara isyan edip, zırhlının komutasını ele geçirdiler. 

Bu gelişme İkinci Abdülhamid'i büsbütün rahatsız etti.  Asi Moskof zırhlısının Karadeniz Boğazı'nı geçip Boğaz'a girmesinden ve Haliç'te çürüyen Donanma-ı Hümayun'u da isyana sürüklemesinden korkuyordu! Yıldız Sarayı, hemen Petersburg sefaretiyle iletişime geçti. Durum gün be gün takip ediliyordu. Boğaz komutanları da uyarılıyordu. Saraydan Serkatib-i Hazreti Şehriyari Tahsin adıyla Boğaz Muhafız Vekili İsmail Hakkı Paşa'ya 5 Temmuz'da şöyle bir şifre gönderiliyordu: "22 Haziran 321 (5 Temmuz 1905)-Potemkin nam Rusya Zırhlısı'nın cesim topları hamil olduğu malup olup şayed bu geminin Boğaz'a cebren(Zorla) geçmek isterse bunun mahv ve gark edilmesi için mevcut olunan vesait-i müdafaanın kafi olup olmadığının bildirilmesi..." 

ROMANYA'YA SIĞINDI

İstanbul'da panik yaratan Potemkin 16 Haziran'da Odessa'ya demirlemişti. Çarın büyük bir kuvvetle geldiğini öğrenen zırhlı, Odessa’dan ayrılarak Romanya’ya sığındı. Mürettabatın çoğu bu ülkeye sığındı. Bir kısmı da firar etti. Bir süre sonra 21 Temmuz'da II. Abdülhamid'e bomba yüklü bir arabayla suikast düzenlendi. Ancak Abdülhamid, onlarca kişinin öldüğü saldırıdan yara almadan kurtuldu. Ortam böyle karışıktı. 

DENİZDE SALDIRI İHBARI

Ramazan ayının 15'inde (12 Kasım 1905) padişahın Topkapı Sarayı'na Hırka-i Şerif ziyaretine gitmesi gerekiyordu. Bu günlerde Abdülhamid'e suikast yapılacağına dair bir ihbar ortalığı ayağa kaldırdı. Bildirildiğine göre, o sırada limanda iki gemi bulunacağı, bunlardan dinamitle dolu olanı, Abdülhamid'in saltanat kayığı geçerken infilak ettirilecek ve diğer gemiden ayrıca ateş açılıp ve bombalar savrulacaktı. Saray, bu suikast hazırlığını büyük devletlerin sefaretlerini haberdar etti. Suikastın önlenmesi için uluslararası işbirliği önerdi. Yalnız istihbarat, bu gemilerin ne bandıralı olacağını bilmiyordu. Abdülhamid'in hafiyelerine göre, suikast planının içinde Potemkin'den firar eden bahriyelilerin de olacaktı. 10 Kasım'da sefaretlere yapılan müracaatta, pazar günü Boğaz'da ve limanda hiç bir yabancı gemi bulundurulmaması istendi. Fransız sefareti 18 Kasım'da konuyla ilgili Paris'i kapsamlı bir şekilde bilgilendirdi. Olaydan 'hayali suikast' diye bahsetti ve şu ayrıntıyı yazdı: "Pazar günü liman ve Boğaz bomboştu. Abdülhamid'i Topkapı Sarayı'na doğru götüren teknenin etrafında ise polisle dolu 59 motor bulunuyordu." İşte, Dünya sinema klasikleri arasında yer alan 1925 yılı yapımı Sergei M: Eisenstein ile Grigori Aleksandrov'un yönettiği filme de konu olan "Potemkin Zırhlısı" Osmanlı Devleti'nde aylarca süren böyle bir kaygıya neden olmuştu.

patronlardunyasi.com