Yılın ilk 7 ayında iç borcun faizi anaparayı ikiye katladı

Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, bugünkü köşe yazısında son beş yıla; pandemi, dünya ekonomisinde çal­kantılar, bölgesel savaşlar, küresel ticaret savaşları, çev­re ülkelerde artan istikrar­sızlık, Türkiye’de depremler, seçimler ve iç siyasette ra­dikal olaylar gibi üst üste bi­nen olumsuz gelişmeler dam­ga vurduğuğunu ve bu süreçte Türki­ye’nin giderek büyüyen kamu açıkları, paralelinde kamu­nun borçlanma ihtiyacında­ki artışa da ivme kazandırdığını yazdı.

İşte o köşe yazısı:

Küresel ve yerel koşulların et­kisiyle dış kaynak muslukla­rının kısılması ise Hazine’nin finansmanda iç borçlanmaya yükselmesine yol açtı.

Ekonomiyi rasyonel zemi­ne oturtmak amacıyla iki yıl önce başlatılan parasal sıkı­laştırma esaslı program kap­samında faizlerin yüksek dü­zeylere çıkarılması da borç­lanmanın maliyetini artırdı. İki yıldır izlenen sıkı para po­litikası, enflasyonu ve cari açığı düşürmede kayda değer somut sonuçlar verdi, ancak kamu mali dengelerindeki bozulma ise henüz aşılamadı. Bütçe açıklarının büyüme­ye devam ettiği bu yılın ilk ye­di ayında, bunun finansmanı için adeta borçlanma marato­nu yaşayan Hazine’nin yeni iç borçlanması ve faiz ödemele­ri rekor kırdı. İç borç çevirme oranı ve borçlanma maliyet­leri aşırı yükselirken, ortala­ma vadeler kısaldı.

ANAPARASI 1, FAİZİ 2

Hazine ve Maliye Bakanlı­ğı verilerine göre ocak-tem­muz döneminde vadesi gelen iç borçlanmalar dolayısıy­la yapılan 519,5 milyar lira­lık ana­para geri ödemesine karşılık 985,6 milyar liralık fa­iz ödendi, toplam geri ödeme 1 trilyon 505,2 milyar lira oldu. Geçen yılın aynı döne­mine göre iç borç anapara itfası yüzde 13,1 daha düşük kalırken, borçlanma maliyet­lerindeki artışın birikimli so­nucu olarak faiz ödemelerin­de yüzde 104 oranında rekor bir artış yaşandı. Bu yıl ilk yedi aydaki iç borç faiz ödemesi, anapara itfası­nın yüzde 189,7’si düzeyin­de gerçekleşti. Başka deyiş­le borç anaparasının yaklaşık iki katı faiz ödendi. Söz ko­nusu denge, Hazine’nin aldı­ğı her 100 liralık iç borç için anapara dışında yaklaşık 190 lira da faiz ödediği, başka de­yişle bu borcun yaklaşık 290 lira olarak geri ödendiği anla­mına geliyor.

Geri ödemelerde faiz-ana­para dengesinde bozulma ye­ni olmamakla birlikte son yıl­larda hızlandı. İç borç faiz ödemesinin anapara itfasına oranı, 2014 yılında yüzde 33,3 düzeyinde bulunuyordu. Bu­na göre her 100 liralık iç bor­ca bunun üçte biri kadar faiz ödeniyordu. Ancak söz konu­su oran izleyen dönemde gi­derek yükselerek 2019’da yüz­de 84,4’e çıktı. Son­raki iki yılda yeniden gerileyerek oranı yüzde 40’ın altına inen faiz-ana­para dengesi, 2022’den itiba­ren yaşanan sıçrama ile anı­lan yılda yüzde 74,4’e, 2023’te yüzde 93,4’e ulaştı.

Özellikle 2022’nin ikinci çeyreğinden itibaren güçle­nen ivmenin devam etmesiy­le iç borç faiz ödemeleri yıllık bazda ilk kez 2024’te anapa­rayı geçti. Geçen yıl 715,1 mil­yar liralık anapara geri öde­mesine karşılık bunun yüzde 134,3’ü oranında 960,6 milyar liralık iç borç faizi ödendi. Faiz-anapara dengesinin bu yıl ocak-temmuz döne­minde yüzde 189,7’ye ulaşma­sı ise borçlanmalarda giderek hızlanan maliyet artışını or­taya koydu. Daha yüksek faiz­lerle borçlanmanın birikimli sonucu olarak faiz yükünde­ki büyüme ivmesinin artarak devam etmesi kamu mali den­gelerinde borç göstergelerini kritik bir eşiğe taşıdı.

7 AYDA İÇ BORÇ ÇEVİRME ORANI YÜZDE 140,6

Hazine kamu açıklarının finansmanı için düzenledi­ği ihalelerde gerçekleştirdi­ği ihraçlarla temmuzda 511,5 milyar TL ile şu ana kadarki en yüksek aylık iç borçlan­masını gerçekleştirdi. Hazi­ne’nin yılın ilk yedi ayındaki toplam borçlanması 2 trilyon 116,5 milyar liraya ulaştı. Yeni borçlanma miktarı ve yapılan (anapara + faiz) toplam geri ödemeye göre, ilk yedi aydaki iç borç çevirme oranı yüzde 140,6 düzeyinde gerçekleşti. Geçen yılın aynı döne­minde 598,1 milyarı anapa­ra, 483,2 milyarı faiz olmak üzere toplam 1 trilyon 81,3 milyar liralık iç borç servi­si gerçekleştiren Hazine, 1 trilyon 280,1 milyar liralık yeni borçlanmaya gitmiş ve toplam iç borç çevirme ora­nı yüzde 118,4 olmuştu. İlk yedi aylık dönemlere göre iç borçlarda toplam geri ödeme yüzde 39,2 artarken, yeni iç borçlanma tutarındaki artış yüzde 65,3’e ulaştı.

ÇEVİRME ORANI YÜKSELDİKÇE STOK BÜYÜYOR

Belirli bir dönemde gerçek­leştirilen yeni borçlanmala­rın faiz dahil yapılan iç borç geri ödemelerinin ne kadarı­nı karşıladığı, “iç borç çevir­me oranı”nı veriyor. İç borç çevirme oranının 100’ün üs­tünde olması, Hazine’nin anapara ve faiz olarak yaptığı geri ödemeden daha fazla ye­ni borç aldığı ve dolayısıyla iç borç stokunun büyüdüğü an­lamına geliyor. Temmuz ayı gerçekleşmeleri, en son hazi­ran sonu itibarıyla 6 trilyon 568,7 milyar lira olarak açık­lanan iç borç stokunun daha da büyüdüğüne işaret ediyor. Borç stokunun küçülebilmesi için çevirme oranının 100’ün altına inmesi, yani Hazi­ne’nin geri ödediğinden daha az yeni borç alması gerekiyor. Faize bağlı olarak borçlanma maliyetindeki artış da “bor­cu borçla ödeme” kısır dön­güsünde daha fazla borçlan­ma ihtiyacı doğuruyor, borç çevirme oranı yükseliyor.

SON İKİ YILDA REKOR MALİYET ARTIŞI

Hazine’nin iç borçlanma maliyetleri; yeni ekonomik program kapsamında baskılı faize son verilerek politika faizinin yeniden yükseltildiği son iki yılda kayda değer biçimde arttı. Yeni ekonomi yönetiminin göreve geldiği Haziran 2023’te yüzde 8,5 olan Merkez Bankası politika faizi ilk ay yüzde 15’e yükseltildi, kademeli artışlarla Mart 2024’te yüzde 50’ye kadar çıktı ve Aralık 2024’e kadar aynı düzeyde kaldı.

Yatırımcının, iç borçlanma senedinin yazılı değeri ile iskontolu değeri arasındaki fark kadar faiz getirisi elde ettiği, anapara ve faiz ödemesinin tek seferde vade tarihinde yapıldığı kuponsuz (iskontolu) kağıtların Haziran 2023’te yüzde 10,2 olan kümülatif yıllık bileşik getiri oranı, politika faizinin yüzde 50 olduğu Kasım 2024’te yüzde 47,1’e kadar çıktı. Merkez Bankası’nın kademeli biçimde yeniden faiz indirimlerini başlattığı Aralık 2024’te yüzde 46,9’a gerileyen söz konusu getiri oranı bu yıl temmuz itibarıyla yüzde 44,7 düzeyinde oluştu. Kupon/kira oranı ihracından önce açıklanan ve itfa tarihine kadar sabit kalan sabit getirili senetlerin Haziran 2023’te yüzde 12,9 olan kümülatif yıllık bileşik getiri ise bu yıl temmuzda yüzde 39,6’ya çıktı. Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihale, doğrudan satış, halka arz yoluyla gerçekleştirilen TL, döviz veya altın cinsi nakit girişi sağlayan tüm ihraçların toplamından oluşan “nakit borçlanma”da kümülatif yıllık bileşik getiri de Haziran 2023-Temmuz 2025 arasında yüzde 13,8’den yüzde 39,4’e yükseldi.

Hazine iç borçlanmasında ortalama vadelerin ise özellikle bu yıl belirgin biçimde kısaldığı dikkati çekti. Kuponsuz senetlerin geçen yıl aralık ayında 12,1 ay olan kümülatif ortalama vadesi bu yıl aynı ayda 6,6 aya indi. İç borçlanmada içinde bulunulan ay itibarıyla ilgili yıl içinde gerçekleştirilen borçlanmaların ortalama vadesini gösteren söz konusu vade aralık-temmuz döneminde sabit getirili kağıtlarda 64,1 aydan 34,1 aya ve nakit borçlanmalarda 47,9 aydan 34,6 aya indi.

patronlardunyasi.com