Türkiye Petrolleri'ne kredi suçlaması

Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DDK), Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Genel Müdürlüğü'nün faaliyetleri konusunda dikkat çekici tespitlerde bulundu. Özellikle Azerbaycan'daki projelerin finansmanında kullanılmak üzere çok uluslu kuruluşlardan alınan kredilerde gereksiz maliyetlerin üstlenildiği belirtilirken, konunun Enerji Bakanlığı Teftiş Kurulunca incelenmesi istendi. Hazırlanan raporda, TPAO'nun 2002, 2003 ve 2004 yıllarındaki mali durumundan personel yapısına, yurt dışı projelerinden örgütlenmesine kadar değerlendirmeler yapıldı.

Giderlere dikkat çekiliyor

Raporda, TPAO'nun, yurt dışı projelerinin finansmanı amacıyla kredi kullandığı hatırlatılırken, özellikle Azerbaycan'daki iki projeye işaret edildi. Bunlardan; ACG (Azeri-Çıralı-Güneşli) Projesi için çok uluslu kredi kuruluşlarından sendikasyon kredisi alınması amacıyla proje ortaklarından oluşan bir konsorsiyum kurulduğu, 10 Aralık 1998'de imzalanan anlaşma gereği TPAO'nun toplam 37 milyon 135 bin 500 dolar kredi kullandığı kaydediliyor. 9 Aralık 2003 tarihinde yapılan ödemelerle kapatılan kredi konusundaki şu ifadeler ise dikkat çekiyor:

'TPAO'nun kredi sağlamak amacıyla oluşturulan konsorsiyum harcamalarına katılım payı ile kreditör kuruluşlara ayrıca ödediği diğer giderler (2.878.638,35 + 1.052.353,37=) 3 milyon 930 bin 991 dolara ulaşmıştır. 37 milyon 135 bin 500 dolar tutarında bir kredi için faiz dışında bu miktarda bir gider yapılmasının ekonomik ve ticari gereklere uygun olmadığı tartışmasızdır. Üstelik TPAO çalışanları, 1996 yılından başlamak üzere söz konusu kredilerin sağlanması amacıyla oluşturulan konsorsiyumun çalışmalarına katılmak üzere bir çok kez yurt dışına gönderilmişlerdir. Örneğin, bir kurum personeli, kredi görüşmelerine katılmak üzere; 1996 yılında 11, 1997 yılında 19, 1998 yılında 17 defa yurt dışına gitmiştir. Kuşkusuz bu tür giderler de kredi sağlanması maliyetlerinin bir parçasını oluşturmaktadır.'

Alınmayan kredi için

TPAO'nun hissedar olarak yer aldığı Azerbaycan'daki Mega Proje'yle ilgili tespitler de rapora yansıdı. Projedeki erken petrol üretim safhasından sonra gerçekleştirilen Faz 1 dönemindeki yatırımları karşılamak üzere, ikinci bir kredinin alınmasının gündeme geldiği hatırlatılırken, şu değerlendirme yapılıyor:

'Faz 1 Projesi için oluşturulan konsorsiyuma 13 Ekim 2001 tarihinden 30 Eylül 2004 tarihine kadar toplam 2 milyon 917 bin 526,28 dolar tutarında 'kredi temin masraflarına katılım payı' ödenmiştir. Ancak, daha sonra TPAO tarafından alınan bir kararla, konsorsiyum aracılığıyla kredi alımından vazgeçilmiştir. Bu suretle TPAO, almadığı bir kredi için 2 milyon 917 bin 526,28 dolar tutarında bir maliyeti gereksiz yere üstlenmiştir. Konunun adli, idari ve mali açıdan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulunca incelenmesinde yarar görülmektedir.' TPAO'nun, 2004 yılında sismik ekipler aracılığıyla gerçekleştirdiği akaryakıt harcamalarının toplam tutarının 1 trilyon 474 milyar lira olduğu ve bunların KDV ve ÖTV'den bağışık tutulmadığı belirtildi. Yasalara göre bu imkan kullanılsaydı, harcamanın 553 milyarda kalacağı ve kurumun 921 milyar lira az ödemede bulunacağı vurgulandı.

Tazminat ve ceza

Denetlenen dönemde, TPAO'nun önemli miktarda tazminat ve para cezası ödediği de rapora yansıtıldı. DDK Raporu'nda, ruhsatlar gereği üstlenilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle, Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce teminat mektuplarının paraya çevrildiği vurgulanarak, '2004 yılında ödenen 577 milyar 704 milyon 850 bin TL tutarındaki para cezasının 576 milya