Menderes'in idamının sebebi nükleermiydi?

"Tak, tak, tak, tak... Kâhya Mehmet Ağa'nın çiti tamir ederken çekicinden çıkan sesti bu. Sabah ışıklarının salına salına süzüldüğü ahırdan pek bir yankılanıyordu çekicin sesi. 
 
Çiftliğin diğer sakinlerini uykusundan ediyordu hâliyle. Atlar ansızın üzerinden attıkları çite zarar vermiş; iş, her zamanki gibi Çakırbeyli'nin emektarına düşmüştü. Tak, tak, tak, tak... Çiftlik çalışanları hemen aşağı insin diye daha bir sert vuruyordu çivinin üstüne çekici Tireli Mehmet Ağa. Telaşı öğleden sonra İbrahim Ethem Bey'in çiftliğe gelecek olmasındandı. İzmir'de ikamet eden çiftlik sahibi Ethem Bey hafta sonu gelecekti. Çiftlik havası almaya çok ihtiyaçları vardı. Kâhya Mehmet de mahcup olmak istemiyor, her bir şey tastamam olsun diye, bir oraya bir buraya koşturuyordu..."

İşte bu cümlelerle başlıyor "Bir Yiğit Vardı" kitabı. Roman gibi akıp gidiyor idama dek. Ali Adnan'la başlayan yiğit Başvekilin hayat öyküsünü, Adnan Menderes'in ülkeye kattıklarını ve 27 Mayıs'la nelerin kaybedildiğini anlatıyor bilinmeyen onca detayla. Cuntacıların idam ettiği Adnan Menderes'in hayatını konu alan gazeteci Erdal Şen'in 'Bir Yiğit Vardı' kitabı, Başvekil'in şimdiye kadar pek bilinmeyen yönlerini keşfe çıkarıyor okuru. 320 sayfadan oluşan ve son bölümünde yer alan 'Menderes Albümü' de çok sayıda yeni fotoğrafı okura sunuyor. Kitaptan bazı bölümler şöyle:

EİSENHOWER'LE GÖRÜŞME ÖNCESİ 'GİDERİM' RESTİ

Görüşme saati yaklaştığında Menderes, kendi büyükelçisiyle ABD'lilerin nabzını yoklamak istedi. ABD başkanının görüşmede devalüasyon konusunu gündeme getirip getirmeyeceğini merak ediyordu. Konunun gündeme gelebileceği yönünde sinyal alan Menderes, beklenmedik bir tepki verdi. Eisenhower'le görüşmekten vazgeçen Menderes, gerisin geriye dönmek için talimat verdi. Durumun farkına vardığı için telaşlanan Amerikalılar, tekrar haber gönderdi: "Başkan devalüasyon konusunu açmayacak." Bunun üzerine görüşme gerçekleşti. Menderes Dünya Bankası Türkiye Temsilcisi Lieftink'i Mart 1954'te ülkeden kovdu, ofisi de kapattırdı. 1951'deki Barker Raporu'nu da kabul etmemişti Menderes.

MİT'İN İSTANBUL OFİSİNİN AMERİKALILARA ÇALIŞTIĞINI NASIL TESPİT ETTİ?

Menderes, Mit'in İstanbul ofisinin Amerikalılar tarafından kendi ofisleri gibi kullanıldığını tespit edince müsteşarını vekaleten olayı öğrenmesi için görevlendirdi. Dedikodunun doğru olduğu ortaya çıktı. Bunun üzerine olayı çözmek için ilginç bir yöntem buldu Menderes. Örtülü Ödenek Davası'nın görüldüğü sırada Başbakanlık Müsteşarı Ahmet Salih Korur'un kaydı olmayan 261 bin liralık harcamasıyla ilgili soruya cevap vermek için gizli oturum istemesi ve ardından anlattıkları olayın iç yüzünü ortaya çıkarıyordu.

KÜRT POLİTİKASI NEYDİ?

Yassıada'da kendisine gelen MBK üyelerinden Numan Esin, "Kürt sorunu Türkiye'nin önemli bir sorunudur. Siz hükümet olarak ne yapmayı düşünüyordunuz?" sorusunu yöneltti. Menderes'in verdiği karşılık şöyleydi: "Bizim çözümümüz demokrasiydi. Halka vereceğimiz serbestlikle bu işe çözüm geleceği kanaatindeydik. O yönde hareket ettik. Böylece halkı yönetime ve ülkeye bağlama yolunu seçtik."

SEBEP NÜKLEER MİYDİ?

Menderes'ten önce Türkiye'de sadece Çubuk Barajı vardı. O, 10 senede 21 baraj kazandırdı ülkeye. En stratejik gördüğü alanlardan biri de nükleer enerjiye ilişkindi. 1959'da Türkiye ile ABD arasında atom enerjisi işbirliği antlaşması imzalandı. 27 Mayıs darbesi bu hayalini bilinmeze itti. Hatta daha sonraki darbeler yüzünden 55 yıldır Türkiye hâlâ nükleer enerjiye kavuşamadı. Ayrıca Menderes, son yıllarında ağır sanayiye adım atmıştı. Yürümekte olan 22 milyarlık proje vardı. Darbeden sonra bunların çoğu durduruldu.

ÖZEL KALEMİNE HER GÜN İLK SORDUĞU SORULAR NEYDİ?

Özel kalemine ilk sorduğu soru meteoroloji olurdu. Son 24 saat zarfında Zonguldak havzasında çıkartılan kömür miktarını öğrenir; TMO, Tariş gibi büyük ve etkili kooperatiflerin yine son 24 saatte ne kadar mahsulü köylüden aldıklarını bilmek isterdi. Çimento, şeker fabrikaları ve diğer tesislerin faaliyete geçmesinden sonra da, bunların günlük üretimlerini takip eder, rakamlar bir önceki günden düşükse bunun sebebini anında sorardı. Bir teşebbüsün bitmesi büyük bayramdı onun için.

AYDIN MENDERES: BU KİTABI HERKES OKUMALI

'Bir Yiğit Vardı'nın takdim yazısını ise Adnan Menderes'in hayatta kalan tek oğlu olan Aydın Menderes kaleme aldı. "Bu kitabı Adnan Menderes'le ilgilenen ve ilgilenecek herkese tavsiye ediyorum." diyen Aydın Menderes, takdiminde şu ifadelere yer veriyor: "Elinizdeki kitap Adnan Menderes'in biyografisi ile ilgili sıradan bir kitap değildir. Bu kitapta Adnan Menderes hem gayet geniş, hem de derin bir şekilde ele alınmıştır. Adnan Menderes'in bir insan olarak tasvirinden, yaşadığı dönemin iç ve dış olaylarına kadar her husus bu kitabı çok iddialı kılacak bir ölçüde ele alınmıştır. Bu kitap aydınlatıcı, ufuk açıcı ve bundan sonraki araştırmacılar için öncülük görevi üstlenecek bir kitaptır."

Özge Yalın/Zaman