İstanbul’da elektrik rekabeti

Abone potansiyeline göre 21 bölgeye ayrılan elektrik dağıtım şebekesi içinde İstanbul'un kıyasıya bir rekabete sahne olması bekleniyor. 17 No’lu bölge olarak tanımlanan İstanbul'un Avrupa yakası, 3,5 milyonun üzerindeki abone sayısı ile enerji şirketleri için cazip bir pazar konumunda. Yüzde 15'e yaklaşan kaçak kullanım oranına rağmen yıllık tahsilatı 2,3 milyar YTL'yi bulan bölgenin dağıtım hakkını almak için Koç, Sabancı, Zorlu, Çalık, Boydak, Park, Ak Enerji, Doğuş, Anadolu ve Doğan grupları ihalede fiyat artırma yarışına girecek. Aynı açık artırmaya Alman enerji devleri E.ON, RWE ve Siemens ile İspanya'dan İberdrola ve Endesa, İtalya'dan Enel'in yanı sıra Amerikalı AES ve Malezyalı Citygroup'un da katılmasıyla fiyatın 5 milyar doları aşabileceği belirtiliyor.

Türkiye Elektrik Dağıtım Şirketi'nin (Tedaş) özelleştirilmesinin önünü açan kanunî değişiklik Cumhurbaşkanı Sezer'e gönderildi. Özelleştirme İdaresi, düzenlemenin veto edilmemesi halinde 6 bölgeyi yıl sonuna kadar ihale etmeyi düşünüyor. İdare ilk olarak İstanbul'un Avrupa yakası (Bedaş) ve Anadolu yakası (Ayedaş) ile Sakarya, Başkent, Meram ve Dicle dağıtım bölgeleri için özel sektöre çağrıda bulunacak. Kalan 14 bölgenin ihale süreçlerinin 2007’de tamamlanması hedefleniyor. İhalelere 20 yıl üzerinden çıkılacak. Yasada ‘dağıtım bölgesi deneyimi’ şartı getirilmesinin ise yabancıların her koşulda Türk ortak alacağı anlamına geldiği ifade ediliyor.

Elektrik dağıtımı 1926’dan beri imtiyazlı olarak yürütülen Kayseri ve civarı mevcut konumunu koruyacak. Toplam 27 milyon aboneye sahip Tedaş’ın yıllık elektrik tüketiminin bedeli 10 milyar doların üzerinde. Yıllık talep artışı yüzde 7 tahmin edilen Türkiye’nin potansiyeli ile birçok yabancı firmanın yakından ilgilendiği biliniyor. Resmi verilere göre 2005 sonu itibarıyla kayıp kaçak oranı yüzde 18’ler seviyesine geriledi. Bunun yüzde 5-6’sının iletim hatlarındaki bozukluktan kaynaklandığı belirtiliyor. Dağıtım işini üstlenen firmalar, oranın Avrupa ülkelerine nazaran yüksekliği yüzünden bir taraftan kaçak kullanımın önüne geçmeye çalışırken, diğer taraftan altyapı yatırımlarını yenilemek durumunda kalacak. Değişiklik esnasında şirketleri dağıtım ihalelerine çekecek bir yenilik daha kanuna eklendi. Buna göre dağıtım işini üstlenecek firmalara elektrik üretimi için santral kurma ve ihracat yapma hakkı tanınıyor. Dağıtım bölgesi ihalesini kazanan şirket, kendi bölgesinin ihtiyacı olan elektriği üretebileceği gibi elinde fazlalık olması halinde bunu satabilecek.

Yabancıyla ortaklık zorunlu

Getirilen bir başka önemli konu ise ‘dağıtım bölgesi deneyimi’ ve ‘bölgedeki öz sermaye kadar sermaye şartı’ konulması. Uzmanlara göre bu yüzden Türk yatırımcılar her koşulda yabancılarla ortaklık kurmak zorunda kalacak. Yabancı şirketlerden danışmanlık hizmeti almayan veya yönetim sözleşmesi imzalamayan Türk firmaları ihaleye giremeyecek. Dolayısıyla ihalelere girmek isteyen yerli firmalar, ‘yeterlilik’ alabilmek için yabancılarla konsorsiyum kurmak zorunda kalacak. Yıl sonuna kadar ihaleye çıkılması öngörülen 7 bölge toplam elektriğin yüzde 80’ini tüketiyor. Özelleştirme ihalelerinde en yüksek miktar İstanbul için bekleniyor. Edinilen bilgiye göre Doğan, Doğuş ile Anadolu Grubu, Bedaş ve Ayedaş ihalelerine ortak girmeyi hedefliyor. Hatta bu çerçevede Trakya’da doğalgaz çevrim santralı bulunan Uni-Mar’la görüştükleri de konuşuluyor. Beypazarı’nda (Çayırhan) kömür santralı bulunan Ciner Grubu’nun ise Ankara merkezli Başkent Dağıtım’la ilgilendiği dile getiriliyor. Ancak ihale sürecinin başlatılabilmesi için yasanın Köşk’ten onaylanmasını takiben Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) elektrik tarifelerini belirleyip açıklaması gerekiyor. Kurul, bu arada yatırım izleme yönetmeliğini de yayınlayacak. Şirketler yönetmeliğin öngörülerine göre kayıp k