Irak'ta büyük fırsat! Pazara nasıl girebilir siniz?

Erkan Kızılocak/Para Dergisi

Yeniden inşası için 5 yılda 186 milyar dolarlık yatırım öngörülen Irak’ta yüzlerce Türk şirketi her alanda iş alıyor, harıl harıl inşaat yapıyor. Asıl fırsat ise mal ticaretinde. Undan yağa, makarnadan şekere, çocuk bezinden inşaat malzemesine Irak’a her şeyi satabilirsiniz...

HATIRLAYANINIZ var mı, Irak için kaç yıldır “yüksek riskli pazar” nitelendirmesi yapılıyor? Çoğumuz, sınırdaki birkaç ilden “kelle koltukta” mal satıldığını, karşılığının bazen alınıp bazen alınamadığını sanıyoruz değil mi?

Gerçek aslında hiç de öyle değil. Öyle olsaydı resmi rakamlarla bu ülkeye yıllık 8 milyar doların üzerinde ihracat yapabilir miydik? Varın siz bir de gayri resmi rakamları düşünün...
Evet, Irak riskli ama bu riskin kat kat üzerinde kazançlı bir pazar. Girişimcilere hem altyapı ve inşaat gibi yatırım hem de mal ticareti anlamında müthiş fırsatlar sunuyor. Yıllarca süren savaş ve ABD işgali sonrasında ülke şimdi yaralarını sarmaya çalışıyor. Keza ambargo ve şiddet olayları nedeniyle altyapısı büyük oranda çökmüş durumda. Bu haliyle 31 milyonluk ülkeye yetecek durumda değil. Bunun için hemen her alanda yüzlerce proje hayata geçirilmeyi bekliyor.

TÜRK ŞİRKETLERİNE DAVET

Irak, mevcut durumuyla bölgesindeki en cazip proje pazarı durumunda. Altyapısı büyük zarar gören, üretim kapasitesi gerileyen ülke, yeniden yapılanma çalışmalarına hız verdi. Yeni Irak yönetimi, kalkınma planında kamu sektörüyle birlikte özel sektöre de önemli pay veriyor. Yabancı yatırımları çekmek için ciddi atağa kalkmış durumda. Bu doğrultuda Türk şirketlerine özel önem veriliyor. Nitekim bu doğrultuda geçtiğimiz aylarda İstanbul’da iki konferans düzenlendi. Bu konferanslarda Türk şirketlerine yatırım çağrısı yapan Iraklı yetkililer, öngörülen projeler hakkında detaylı bilgiler verdiler.

Bağdat yönetiminin 5 yıllık kalkınma planına göre, toplamda 186 milyar dolarlık yatırım yapılacak. Bunun 86 milyar doları özel sektör tarafından, 100 milyar doları ise merkezi bütçeden karşılanacak. Yönetim ayrıca, 2025 yılına kadar altyapıya 150 milyar dolarlık harcama öngörüyor. Bunun sırf 50 milyar doları inşaat sektörüne harcanacak. 5 yıl içinde ise sadece demiryolu altyapısına 60 milyar dolarlık yatırım planlanıyor.

BORÇ SORUNU YOK

Irak yönetimi, 2016 yılına kadar konut projeleri için de 35 milyar dolarlık bütçe ayırmış durumda. Ülkenin bu tarihe kadar en az 2.5 milyon konuta ihtiyacı olduğu belirtiliyor. 2012'den itibaren ülke çapında ilk etapta 500 köprü, 7 bin kilometrelik yol yapımı ile mevcut altyapının yüzde 30'unun bakım ve onarım ihtiyacı bulunuyor. Enerjiye 25 yıl içinde 55 milyar, ulaştırmaya ise 12 milyar dolarlık yatırım planlanıyor.
Ortadoğu'nun en dinamik proje pazarları arasında gösterilen ve hızla gelişen Irak'ın bu yılki büyük inşaat sözleşmelerinin değerinin 20 milyar doları aşması bekleniyor. Yatırım alanları arasında kamu binaları, havaalanları, demiryolları ve karayolu yapımına yönelik projeler gösteriliyor. Bunun yanı sıra önemli sosyal projelerde, konut, sağlık ve eğitim sektörlerinde de fırsatlar olduğu vurgulanıyor.
Iraklı yetkililer, tüm bu projelerin gerçekleştirilmesi için doğrudan yatırımların yanı sıra bu alanda tecrübesini kanıtlamış Türk firmalarıyla işbirliği mesajı veriyorlar.

Irak pazarının artıları arasında ekonominin hızlı büyümesi, borç/GSYH oranının yüzde 35’le krizdeki AB ülkelerinin çok altında olması ve CDS denilen risk priminin düşük olması göze çarpıyor.
Ancak bu ülkeyle ilgili risklere de dikkat çekmekte fayda var. Risklerin başında piyasa ekonomisine geçiş zorlukları, yetersiz yasal düzenlemeler, uzun süren bürokratik işlemler ve tabii giderek azalsa da güvenlik sorununu sayabiliriz. Ama unutmayın, riskin büyük olduğu yerde kazanç da büyük olur.

EN BÜYÜK TEDARİKÇİYİZ

Irak’la ticaretin boyutu son birkaç yılda olağanüstü artmış durumda. Ekonomi Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Irak Masası’ndan verilen bilgiye göre Irak, 2011 yılında en çok ihracat yaptığımız ikinci ülke oldu. Müteahhitlik hizmetleri alanında da Ortadoğu’da en çok proje üstlendiğimiz ülke konumuna yükseldi. Irak, son verilere göre dünya çapındaki 5’inci büyük müteahhitlik pazarımız...
Irak’a 2011 yılında 8.2 milyar dolarlık ihracat yaptık. Müteahhitlerimizin bu ülkede geçen yıl üstlendiği projelerin tutarı ise 2.4 milyar dolara ulaştı.

Türk şirketleri, Irak’ın kuzey, orta ve güney kesimlerinde yer alan Bağdat, Basra, Kerbela ve Hilla gibi şehirlerde aktif olarak projeler üstlendi. Özellikle son 3 yıl içerisinde firmalarımız hastane, otoyol, havalimanı ve elektrik santralleri gibi yüksek hacimli ve katma değeri fazla projeleri yürütmeye başladı.
Evet, Irak’ın ekonomik kalkınmasında Türk sermayesi giderek daha fazla pay alıyor. Örneğin, 2010 yılında Irak’ın tamamında toplam değeri 40 milyar doların üzerinde yatırım, hizmet kontratı ve diğer ticari faaliyetlerde bulunuldu. Bu tutarın üçte birinin Türkiye tarafından yapıldığı tahmin ediliyor.
Türkiye pazarın hemen her alanında en büyük oyuncu konumunda. Ülkenin en büyük tedarikçisi, en büyük yatırımcısı. Birçok sektörde pazarı domine ediyor.

Bu pazardaki en büyük rakiplerimizse İran, Çin, ABD, Almanya, Güney Kore, Ürdün, Fransa, Hindistan ve İtalya...

600 PROJE GERÇEKLEŞTİRDİK

Ortadoğu’da Türk şirketlerinin en çok proje üstlendiği ülke olan Irak, 2003’ten bu yana 11.1 milyar dolar tutarında 600’den fazla projeyi hayata geçirdi. Irak’ta sürdürülen toplu konut, okul, hastane ve enerji alanındaki projeler yakından takip ediliyor. 2011’de Türk firmalarınca yurtdışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında Irak, 2.4 milyar dolar ve yüzde 13.3 payla üçüncü sırada. Bu projelerin önemli bir kısmı havaalanları, karayolları, enerji nakil hatları, sağlık tesisleri, eğitim kurumları, konut ve fabrika inşaatları gibi prestijli alanlarda yoğunlaşıyor.

HER ÜRÜNE TALEP VAR

Kısacası Irak’ta karayolu, demiryolu, enerji, konut, alışveriş merkezi, spor tesisleri, altyapı hizmetleri, liman ve daha akla gelen daha pek çok alanda önemli yatırımlara ihtiyaç var. Örneğin, bu yıl Irak’ın kuzeyinde 4 milyar dolarlık ihale açılması bekleniyor. Ülkenin tamamında kısa ve orta vadede firmalarımız açısından çok büyük potansiyeller var.

Ancak asıl cazip iş fırsatların mal ticaretinde olduğu da bir gerçek. Keza Irak oldukça bakir bir pazar. Üretim kapasitesi savaş ve ambargolar dolayısıyla zarar gördüğü için hemen her türlü ürün ithalat yoluyla karşılanıyor. Yani pazarda her türlü ürüne talep var. Irak’la ticaretimizde tarım ve gıda, demir-çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, halı, tekstil ve hazır giyim ürünleri, makine, elektrik elektronik ve mobilya önde gelen sektörler.

Türkiye’nin Bağdat Ticaret Müşaviri Metin Kırkal, Irak’ta 30 yıldır süren savaş nedeniyle hiçbir yatırım yapılamadığını dikkat çekiyor. Ancak son 2-3 yıldır bir yatırım ortamı oluşabildiğini hatırlatan Kırkal, mevcut durumu şöyle özetliyor:

“ABD ordusu çekildikten ve yeni yönetim seçildikten sonra imar çalışmaları hızlandı. Halkın da yatırım yapılması için ciddi talebi var. Hükümetin çok kapsamlı bir imar planı bulunuyor. Şu anda yeni yönetim ve yani Başbakan Nuri El Maliki, bakanlara kendi alanlarındaki yatırım ihtiyacını bildirmeleri için 100 gün süre tanıdı. Her kademede yoğun bir çalışma var. Projeler üretiliyor ve bir an önce hayata geçirilmesi isteniyor.”

DEVLET GARANTİSİ GELİYOR

Metin Kırkal, Irak genelinde iş yapan çok sayıda girişimci olduğunu, sadece Kuzey Irak’ta 100’den fazla Türk şirketinin yatırım yaptığını belirtiyor. Buna karşılık bürokrasinin ağır işlediğine, ihalelerin uzun sürdüğüne ve fiyatların düşük olduğuna dikkat çekiyor. Ancak Kırkal, yakın zamanda yeni bir ihale sisteminin getirileceğini ifade ediyor. Buna göre, kamudan alınan işlerde devlet garantisi verilecek. Müteahhit şirket, yatırım bedelinin yüzde 10’unu peşin, yüzde 40’ını iş bitince alacak. Kalan yarısı ise 3 ila 5 yıl içinde ödenecek. Bu sistem başlarsa ihale yapılmadan teklif usulüyle iş verilecek. Bu durumda alacak sorunu ortadan kalkacak ve uluslararası kuruluşlar müteahhitlere finansman sağlayabilecek.
Kırkal, tüketim malları konusunda ise hemen her şeye ihtiyaç bulunduğunu vurguluyor. Bu ülkeye her türlü mal satılabileceği mesajını veriyor. Türk şirketlerinin bu pazarda diğer ülkelere göre daha avantajlı olduğunu, çünkü ciddi bir deneyime sahip olduğunu düşünüyor. Ayrıca Kırkal’a göre, hem resmi devlet kurumlarından hem de halktan Türk ürünlerine çok özel bir ilgi var. Türk malları kalite unsuru olarak görülüyor. İmajımız çok yüksek.

Önümüzdeki dönemde yol, su, elektrik ve altyapı konularında yatırımların artacağını dile getiren Kırkal’ın verdiği bilgiye göre, yatırımcı olarak gelmek isteyen olursa Irak’ta alışveriş merkezi için talep var. Hatta bedava arsa bile tahsis ediliyor. Türk girişimcilerin ilgisi Kuzey Irak’la sınırlı kalmamalı. Necef ve Kerbela gibi şehirlerde de ciddi yatırım ihtiyacı var. Örneğin, bu iki kente yılda 300-400 bin Şii ziyaretçi geliyor. Burada 2-3 yıldızlı en az 20-30 tane otel yatırımı gerekiyor. Basra’da ise bir ticaret merkezi ihtiyacı var. Yatırım yapmak isteyen şirketlere yüzlerce dönüm arsa verecekler. Hem ticaret hem de turizm amaçlı yatırım mümkün. Hatta tarım bile yapılabilir. Çünkü verimli toprakları var. 

Metin Kırkal, bu bölgeye KOBİ ölçeğinde şirketlerin ihracat yapmasının çok kolay olduğunun altını çiziyor.

“KOBİ’LER İÇİN CENNET”

Türk-Irak İş Konseyi Başkanı Ercüment Aksoy, Irak’taki önemli yatırım fırsatlarına örnek olarak devlet kuruluşlarıyla ve yerel ortaklarla yapılacak işbirliklerini gösteriyor. Bunun dışında ortak üretim ve pazarlama yapılabileceğini de belirtiyor. Ticaret alanında ise tekstil başta olmak üzere çimento, cam, demir-çelik, gıda, döküm işleri, inşaat malzemeleri ve tarım sektörüyle ilgili her türlü ürüne talep olduğunu vurguluyor. Aksoy, Irak’taki potansiyelle ilgili şu bilgileri veriyor:

“Türkiye’de üretilen hemen her ürün Irak’ta alıcı bulur. Özellikle KOBİ’ler için adeta bir cennet. Türkiye, Irak halkının sevdiği bir ülke. Türkiye’nin özellikle inşaat sektöründeki gücünü iyi bilirler. Irak’ta 2-3 milyon arası konut açığı olduğu bir gerçek. Bunların dışında altyapı tamamen değişecek. Yolların yenilenmesi, büyük binaların, alışveriş merkezlerinin yapılması gerekiyor. Bunların üzerine gaz ve petrol boru hatlarını da koyduğunuzda muazzam bir potansiyel ortaya çıkıyor. Kısaca yapacak çok iş var. Biz de konsey olarak Irak’ta iş yapmak isteyen Türk girişimcilere her türlü desteği vermeye hazırız.”

BASRA’DAN ÖZEL DAVET VAR

Basra, Irak’ın güneydeki önemli liman kentlerinden biri. Petrolün yüzde 65’i bu bölgeden çıkarılıyor. Ülkenin denize açılan tek kapısı. Basra’nın stratejik önemi, Irak’ın ithalatın ve petrol ihracatının tamamının buradan yapılmasından kaynaklanıyor. Basra’da halen altyapı yetersizliği yüzünden günde 2.5 milyon varil petrol çıkarılabiliyor. İyileştirme yatırımları tamamlandığında bu miktar 8 milyon varile çıkacak.

Basra Ticaret Ataşesi Abdullah Dursun’un verdiği bilgiye göre, halen söz konusu bölgede 50-60 Türk şirketi faaliyet gösteriyor. Bunların çoğu, büyük firmaların taşeronluğunu yapıyor. Basra’da çok sayıda altyapı ihaleleri yapılıyor. Kanalizasyon, su ve asfaltlama çalışmaları için mahalle bazında bile ihalelere çıkılıyor. Bölgede ciddi bir konut açığı var. Toplam 5 bin konut yapacaklar ve bunun 2 bin 500’ü ihale edilmiş durumda. Uzunlar İnşaat, bu ihalelerden iş alan Türk şirketlerinden biri. Basra’da her sektörde yılda 7-8 fuar yapılıyor. Türk firmaları bunların hemen hepsine katılıyor. Bölge insanı Türkleri kültür olarak kendine yakın görüyor.

Yeni seçilen Basra Valisi’nin Türklere özel ilgi gösterdiğini söyleyen Dursun, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Türk firmalarını ihalelere özel olarak davet ediyor. Valilerin 500 milyon Irak Dinarı’na (400 milyon dolar) kadar projeleri ihalesiz olarak istedikleri şirkete verme yetkileri var. Örneğin, Basra’ya mobese kameraları yerleştirilecek. Bu işi Türk firmalarına verecekler. Türk firmaları her konuda en önde. Çok sayıda petrol firması alt taşeronluk verecek. Limanlar bölgesinde depolara ihtiyaç var. Örneğin, 14 milyar dolarlık çok büyük bir liman projesi var. Bunun yan yolları, bağlantı yolları ve daha pek çok işi var...”
Abdullah Dursun, Basra’da satılan pek çok gıda ürününün Erbil üzerinden geldiğini, aradaki aracılar nedeniyle fiyatın üçe katlandığını vurguluyor. Bu konuda bir şişe sodanın 2.5 TL’den satılmasını örnek gösteriyor. Oysa Basra’da yerel bir ortakla doğrudan satış imkanları bulunabilir.

TİCARET ATAŞESİNDEN ÇAĞRI

Kuzeydeki Musul’da da benzer fırsatlar var. Musul Ticaret Ataşesi Mehmet Argüç, bölgeye ağırlıklı olarak Mardin, Gaziantep, Kayseri, Ankara ve İstanbul’dan mal geldiğini belirtiyor. Musul’da giyim, gıda, çimento, demir, plastik, her türlü inşaat malzemeleri, mobilya, beyaz eşya, hatta tıbbi malzemeler için bile müşteriler hazır.

Argüç, Türkiye’den Musul ve Kerkük’le ticaret yapmak isteyen girişimcilerin mutlaka kendilerini aramasını istiyor. Musul Ticaret Ataşeliği, bu kişileri Musul ve Kerkük’teki ticaret odalarıyla, Musul-Kerkük İşadamları Derneği yetkilileriyle bir araya getiriyor.

Mehmet Argüç, Musul’da bugüne kadar 100’ün üzerinde ihale yapıldığını, bunların daha çok okul, hastane, yol ve sulama projeleri olduğunu belirtiyor.

“IRAK’IN YILDIZI PARLAYACAK”

Yine Kuzey Irak’ın Erbil kenti de özellikle ticaret anlamında önemli açılımlar sağlayabilir. Collezione, bu ilde 2 yıl önce mağaza açmıştı. Bu şirketin sahibi Ekrem Akyiğit, şu ana kadar aldıkları sonuçlardan çok memnun. Şimdi Kerkük ve Bağdat’ta da mağaza açmayı düşünüyor. Akyiğit, önümüzdeki 3 yıl içinde ülke genelinde 11 Collezione açacak. Böylece bu Irak’ta yaklaşık 4 milyon dolarlık yatırım yapmış olacak.
Akyiğit, Irak’ın savaş ortamından giderek çıktığını ve borçlarını ödemesi için uluslararası kurumlar tarafından destekleneceğini düşünüyor. Irak’ı yıldızı parlayan bir ülke olarak gören Ekrem Akyiğit’in beklenti ve değerlendirmesi şu şekilde:

“Irak, büyümek için çok uygun bir pazar. Biz de işler iyi giderse yeni alanlara girebiliriz. Bayilik ve franchising verebiliriz. Ama önceliği mağaza açılışlarına vereceğiz. İran, Irak ve Suriye büyüme alanımız içinde. Bunlar içinde büyüme potansiyeli en yüksek olanı Irak. Bundan sonra yaralar daha hızlı sarılacak. Ayrıca Arap baharı Irak’a uğramayacak.”

Geçen yılın başında Erbil’deki ikinci mağazasını açan Kiğılı ise üçüncüsünü Süleymaniye’de açmayı planlıyor. Peki ne zaman? Kiğılı’nın patronu Abdullah Kiğılı, “İşler yolunda giderse yakında” demekle yetiniyor.

UN, MAKARNA, PATATES...

Şırnak’ta kurulu Öz Asya Uluslararası Nakliyat ve Gıda Sanayi, Irak pazarına 2000 yılından beri ihracat yapıyor. İnşaat demiri ve çimento satıyor. Yıllık 50 milyon dolarlık bir ihracat hacmi var. Şirketin sahibi Metin Mart, Irak pazarında en büyük rakiplerinin Ukrayna olduğunu, ancak kendilerinin daha düşük fiyat vererek avantaj sağladıklarını söylüyor.
Irak’ta Türk malının kalite ve imajının çok iyi olduğunu belirten Mart’a göre, inşaat malzemelerine çok yoğun talep var. Bunlar arasında tel, çivi, profil, köşebent, kare, lama gibi malzemeleri sayıyor. Mart, inşaat malzemesi dışında Irak pazarına un, makarna, yağ, şeker, patates gibi gıda ürünleri sattıklarını ifade ediyor.
Gaziantep’teki fabrikaların yüzde 70’inin Irak pazarına yönelik üretim yaptığı belirtiliyor. Peki bu mallar nasıl naklediliyor? Metin Mart, nakliye için kendi araçlarını kullandıklarını, malları önce Kuzey Irak’a, oradan da Zaho üzerinden güney bölgesine transfer ettiklerini anlatıyor.

ÇOCUK BEZİ SATACAK

Mardin Organize Sanayi Bölgesi’nde un üreten Akduy Gıda, Kuzey Irak’a 7 yıldır ihracat yapıyor. Şirket, unun yanı sıra piyasadan tedarik ettiği tuz, yağ, bulgur, mercimek gibi gıda ürünlerini de bu ülkeye satıyor. Akduy Gıda’nın patronu Hayrullah Çuhadar, “Çamur hariç her şeye ihtiyaç var. Yeter ki orada piyasasını bulun” diyor.
Akduy Gıda, ürünlerinin dağıtımını Erbil ve Süleymaniye’de bayileri kanalıyla yapıyor. Çuhadar, yılda 50 bin ton mal sattıklarını vurguluyor. “Irak pazarında başka ne satabiliriz diye kafa yoruyoruz” diyen Çuhadar, önümüzdeki dönemde çocuk bezi konusundaki talebi dikkate alabileceklerini ifade ediyor.
Şırnaklı Basra Gıda da Irak pazarına 1995 yılından beri ihracat yapıyor. Şirket, bu ülkeyle ticarete gıdayla başlamış. Ancak 7 yıl önce gıda işini bırakarak inşaat malzemeleri pazarlamaya başlamış. Basra Gıda’nın sahibi Salih Sevinç, Kuzey Irak’ta bir ortakları olduğunu, bu şirket üzerinden yılda 30 milyon dolarlık ihracat yaptıklarını söylüyor.
Basra Gıda, geçen yıl Irak’a satışlarını yüzde 17 artırmış. Diğer girişimciler gibi Salih Sevinç de bu ülkeye her türlü malın satılabileceğinin altına çiziyor: “Türkiye’de ürettiğiniz herhangi bir mal için mutlaka alıcı bulursunuz. Un, zeytinyağı, salça, şeker, sebze meyve, bisküvi, çikolata aklınıza ne gelirse... Ancak bu pazarın diğer ülkelere göre farklı riskleri var. İç piyasada çek ve senetle iş yaparken burada sadece karşılıklı güvenle mal satıyorsunuz. Ayrıca belli oturmuş bir sistemleri de yok.”

İŞ BANKASI ŞUBE AÇIYOR

uzey Irak’la artan ticaret ve iş hacmi, Türk bankalarının da dikkatini bu pazara yöneltiyor. Yurtdışında artan bankacılık faaliyetleriyle dikkat çeken İş Bankası, Şubat 2011’de Erbil’de şube açmıştı. Şimdi banka, ikinci şubesini Bağdat’ta açmaya hazırlanıyor. İş Bankası yetkilileri, Irak’ta çok sayıda Türk firmasının iş yapmasının ve Türkiye'nin önde gelen müteahhitlik firmalarının önemli projelerde yer almasının yarattığı fırsatları gördüklerini belirtiyor.
İş Bankası’nın Erbil şubesi, ticari ve bireysel bankacılık segmentlerinin tamamında faaliyet göstermek üzere açılmış. Dış ticaret işlemlerine de aracılık ediyor. Şubenin en önemli faaliyet alanını Türkiye ile Irak arasındaki ticaret ve bankacılık ihtiyaçları oluşturuyor.
İş Bankası Erbil şubesi, gerek Türkiye gerekse diğer ülke bağlantılı havale ve ticari ödemelerin yanı sıra peşin, mal mukabili, vesaik mukabili gibi her tür ödeme şekline göre ithalat ve ihracat işlemleri, maaş ve kurum ödemeleri, öğrenim harcı tahsilatı, referans mektubu, teminat mektubu ve akreditif gibi kredili işlemlere aracılık edebiliyor.

2 BİN 100 TÜRK FİRMASI VAR

İş Bankası yetkililerinin verdiği bilgiye göre, 2011 yılı ekim ayı itibariyle Irak’ta tescilli Türk firması sayısı 2 bin 100’e ulaştı. Sadece Erbil’de ikamet izni almış 25 bin Türk vatandaşı yaşıyor. Kuzey Irak bölgesi, sahip olduğu enerji, petrol ve gaz rezervleri sayesinde dünyanın önemli firmalarının yatırımlarını çekiyor. Bu sektörde hizmet veren firmalar için hala bir cazibe merkezi konumunda.
Erbil'de iş yapan Türk firmaları genelde inşaat, enerji, sağlık ve gıda sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Kuzey Irak'ta özellikle yerel idarenin açmış olduğu havaalanı, üniversite, yol, hastane, köprü, elektrik ihalelerine katılan Türk firmaları İş Bankası’nın Erbil şubesi aracılığıyla aldıkları teminat mektuplarıyla ihalelere girebiliyor. Küçük çaplı özel işlerin yanı sıra büyük çapta ve her biri 100 milyon doların üzerinde pek çok ihale Türk firmaları tarafından gerçekleştiriliyor.

BAĞDAT’IN TEMİZLİĞİ ONA EMANET

Irak’ın başkenti Bağdat’ın merkez ilçelerinin temizlik ve çöp toplama işi Akdeniz Girişim Holding tarafından yapılıyor. Akdeniz Temizlik, parlamento ve diğer resmi binalar da dahil 3 ilçenin temizlik işini 2010 yılında düzenlenen ihalede 28 milyon dolar vererek almış. Şirket, fiili olarak son 1 yıldır hizmet veriyor.

Akdeniz Temizlik, Bağdat’ta 120 kamyon ve yaklaşık bin 600 çalışanıyla faaliyet gösteriyor. Şirket, bunun için 10 milyon dolarlık yatırım yapmış. Akdeniz Girişim Holding Yönetim Kurulu Başkanı Necmeddin Şimşek, Bağdat’ta temizlik işinin ilk kez yabancı bir şirkete verildiğine dikkat çekerek, bunun diğer şehirler için bir model olacağını vurguluyor. Şu ana kadar yaptıkları çalışmalardan hem yerel yöneticilerin hem de halkın çok memnun olduğunu belirten Şimşek, 1 yıllık sözleşmenin yenilendiğini ifade ediyor.
Bu arada Akdeniz Temizlik, Irak halkının güvenini ve sevgisini kazanmak için bazı gönüllü projeler de üstleniyor. Örneğin, Bağdat’ta bulunan Ebu Hanife Türbesi ve Camii ile Kazımiye Camii gibi kutsal mekanların temizliğini karşılıksız yapıyor. Şimşek, “Iraklı yetkililer bize güvenerek bu işi verdiler. Öncelikle bu güvene layık olabilmek için ticari kaygıları ikinci planda tutuyoruz. Irak’taki durumu gördükten sonra manevi olarak da sorumlu olduğumuzu düşündük. Tamamen hizmete odaklandık ve Irak halkının ve bürokrasinin bunu takdir edeceğini düşündük” diyor.

Irak’ta hizmet sektörünün önünün açık olduğunu ve bu alanda önemli fırsatlar olduğunu kaydeden Şimşek, bundan sonra temizlik işinde yeni ihalelere gireceklerini ve ülke genelinde yatırım fırsatlarına baktıklarını kaydediyor.

Irak’ta nasıl iş yaparsınız?

Irak pazarına girmek isteyen firmaların bu pazarla ilgili mutlaka önceden bilgi sahibi olması gerekiyor. Ticari bilgilere ulaşabilecekleri ibp.gov.tr adresinden Irak ülke masası ve ilgili uzmanlarla görüşebilirler. Ayrıca, Bağdat, Erbil, Musul ve Basra’da bulunan ticaret ataşelerimizle musavirlikler.gov.tr adresinden irtibat kurabilirler.
Irak pazarını yakından görmek ve ülkenin kendine özgü yapısını dikkate alarak hareket etmek gerekiyor. Irak kamu kurum ve kuruluşları tarafından açılan ihalelere Türk firmaları katılım sağlayabilir. Ülkedeki altyapı ve üstyapı ihaleleri, her bakanlığın kendi web sitesi üzerinden ilan ediliyor. Bu yüzden bunları takip etmek gerekiyor. Irak’taki yatırım fırsatları investpromo.gov.iq adresinden de takip edilebilir.

Irak pazarı için 10 temel bilgi

1- Her şeyden önce Irak’ta ülkemizin ve Türk ürünlerinin imajı oldukça iyi durumda.
2- Bağdat kısmi olarak güvenlik sorunu yaşasa da diğer bölgelerde güvenlik konusunda fazla endişeye gerek yok. Ayrıca özel güvenlik firmalarından hizmet alınabilir.
3- THY’nin Bağdat, Basra, Musul, Erbil, Süleymaniye ve Necef’e doğrudan uçuşları var.
4- Kuzey Irak’a girişlerde 10 güne kadar vize talep edilmiyor. Havayoluyla gidişlerde havaalanından vize alınabiliyor. Karayoluyla gidişlerde ise vize verilmiyor. Önceden Irak Büyükelçiliği’nden vize alınması gerekiyor.
5- Pazara doğrudan kamu kurumlarıyla kontrat yapılarak, temsilcilik ofisi aracılığıyla ve ortaklık şeklinde girilebilir. Irak’ta yüzde 100 yabancı sermayeyle şirket kurulabilir veya satın alınabilir.
6- Irak’ta iki adet serbest bölge var; Basra’da Khor Al Zubeyir ve Nineve’de Flaifil...
7- Gelir vergisi oranı yüzde 15. Harcamalar üzerinden alınan vergi, birinci sınıf otel ve restoranlar için yüzde 10.
8- Irak’a yapılan ihracatta yaklaşık 2 bin ürün gözetime tabi. Yaş sebze ve meyve hariç pek çok ürün için SGS ve Bureau Veritas’tan gözetim belgesi alınması zorunlu.
9- Irak’ta ticari marka kayıt ettirildiğinden itibaren 10 yıl geçerli. 9’uncu yılda yeni bir 10 yıllık uzatma söz konusu.
10- Telif hakları 50 yıl geçerli. Lisanslı yatırımlar 10 yıl vergiden muaf. Yatırıma yönelik mal ithalatı kapsamında yapılan ithalat 3 yıl boyunca ithalat vergisinden muaf.

Kuzey Irak’taki yatırım fırsatları

- Tarım, meyve bahçeleri
- Gıda, et, süt ürünleri ve meyve suları
- Petrokimya tesisleri
- Çimento fabrikaları
- Televizyon, buzdolabı klima gibi elektrikli aletler
- Boya sanayisi
- Kağıt fabrikaları
- Seramik fabrikaları
- Cam fabrikaları
- Alüminyum ve PVC kalıp fabrikaları
- Plastik ev eşyaları
- Beş yıldızlı oteller
- Teleferik ve turistik tesisler
- 400 yataklı ve üzeri hastane
- İnşaat ve konut yapımı
- Altyapı projeleri, demiryolu, köprü, tünel, baraj ve otoyol
- Kalıcı ticari fuarlar
- Franchising sistemiyle açılacak restoranlar
- Anahtar teslimi ileri teknolojili inşaat projeleri
- İleri teknolojiye dayalı mobilya fabrikaları
- Büyükbaş hayvan besleme merkezleri
- Demir-çelik fabrikaları
- Elektrik trafoları ve kablo fabrikaları
- Üniversiteler, enstitüler ve eğitim merkezleri
- Uluslararası standartlarda okullar
- Kalem ve okul gereçleri üretimi
- Deri çanta fabrikası
- Büyük ölçekli konfeksiyon atölyesi
- Sabun ve deterjan fabrikası
- Piliç ve yumurta üretimi
- Tarımsal makineler
- Tekstil ve halı fabrikaları
- Meyve suyu fabrikaları
- Sera projeleri
- Gübre fabrikaları
- Plastik boru fabrikaları
- Elektrik direği fabrikaları
- Fıçı ve plastik tank fabrikaları
- Hazır kapı üretimi
- Bitkisel yağ üretimi
- Pamuklu çubuk üretimi
- Fayans, alçı ve PVC gibi döşeme ürünleri

Irak genelindeki yatırım fırsatları

5.8 milyar dolarlık projeler

Ekspres yol
Yapılması gereken: 200 km (956 milyon $)
Bakımı yapılacaklar: 1.200 km (1 milyar 65 milyon $)

Yollar
Yapılması gereken: 4.501 km (2.06 milyar $)
Bakımı yapılacaklar: 1.600 km (400 milyon $)

Köprüler
Yapılması gereken: 97 (1.1 milyar $)
Bakımı yapılacak: 20 (100 milyon $)

2012’de gerçekleştirilecek projeler

Mevcut durum
Yol uzunluğu: 53.247 km
Köprü sayısı: 1.200

İhtiyaç
Yeni yol: 7.000 km
Köprü sayısı: 500
Bakım oranı: Yüzde 30

Kritik sektörlerdeki durum ve fırsatlar

Petrol ve gaz
Doğrudan petrol ve gaz yatırımları
Dolaylı petrol ve gaz yatırımları
Petrol arama şirketleri, petrol ve gaz sanayindeki bölgesel müşteriler

Enerji
Enerji santralleri için kamunun açtığı tedarik ihaleleri
Özel enerji santralleri ve iletim hatları

Sosyal altyapı
Sağlık hizmeti sağlayıcılar (klinikler, hastaneler, özel sağlık merkezleri)
Eğitim sağlayıcılar (okullar, üniversiteler, teknik ve mesleki eğitim)

Telekomünikasyon
Telekom operatörleri için finansal genişleme

Ulaştırma
Petrol ve gaz yatırımları için lojistik desteği
Liman altyapı finansmanı

Su
Deniz suyunun arındırılması
İçme suyu projeleri

Sağlık ve eğitim
Bu alanda hizmet kalitesinin düzelmesi
Özel sektörün büyüme potansiyeli

Irak pazarının artı ve eksileri

Artıları
* Hızlı büyüyen ekonomisi
* 2015 yılına kadar çift haneli GSYH artışı beklentisi
* Sağlam ve düzelen kredi notu
* İtalya, İspanya, Bahreyn, Mısır, Lübnan, Romanya ve Bulgaristan’ın altında olan CDS spread’leri (risk primi)
* 2009’daki yüzde 183’ten yüzde 35’e düşen borç/GSYH oranı (2014’te yüzde 12’ye gerilemesi bekleniyor)
* Diğer Ortadoğu ülkelerinin tersine seçimle gelen hükümetle yönetilmesi

Eksileri
* Piyasa ekonomisine geçiş zorluğu
* Yetersiz yasal düzenleme ve düzenleyici kurum eksikliği
* Yabancı sermayede tecrübe eksikliği
* Uzun süren onay süreci ve bürokratik sorunlar
* Rüşvet iddiaları, tartışmalı kararlar
* Geri kalmış finansal ve istihdam altyapısı
* Yüksek yatırım maliyeti
* Şeffaflık eksikliği
* Devam eden güvenlik riski, sigorta maliyeti
* Çok sınırlı borçlanma maliyeti

TABLO

Türkiye-Irak dış ticareti (Milyon $)

Yıl İhracat İthalat Denge
2003 829 112 716
2004 1.820 467 1.353
2005 2.750 458 2.291
2006 2.567 374 2.192
2007 2.817 645 2.172
2008 3.916 1.321 2.595
2009 5.126 952.392 4.174
2010 6.042.549 1.354.510 4.688.039
2011  8.272.097 2.300.000* 5.972.097

* 11 aylık ithalat

Kaynak: TÜİK