İplik fabrikalarının yarısı kapandı

Döviz kurlarına bağlı artan olarak artan ithalat, artan maliyetler ve dünyadaki değişime ayak uydurulamaması nedeniyle tarihinin en büyük krizini yaşayan iplik sektöründe faaliyet gösteren 350 fabrikanın 184 adeti ya kepenk indirdi ya da üretimine ara verdi.

Sektörün yarısının çalışamaz duruma gelmesinin ülke ekonomisine maliyeti 6 milyar doları bulurken, yaklaşık 400 bin kişi de işsizlik tehlikesi ile karşı karşıya. Yılda 1.8 milyon ton pamuk üretimi yapabilecek kapasiteye sahip sektör, geçen yıl ancak 1.1 milyon tonluk üretim gerçekleştirirken, pamuk üretiminin 2008'de daha da düşmesi bekleniyor.

En ağır darbeyi alan illerin başında Kahramanmaraş geliyor. İlde iplik üretimi yapan 58 tesis ya kapandı ya da kısmen çalışmıyor durumda. Gaziantep'te 28, Malatya'da 14, Adana ve Çukurova Bölgesinde 12, İstanbul ve çevresindeki 18 fabrika da üretimi tamamen durdurdu.

Tesisler yurtdışına taşınıyor
90'lı yılların başından itibaren yatırım atağına kalkan ve önemli ihracat başarılarına imza atan Türk iplik sektörü, son yıllarda Hindistan, Çin, Pakistan gibi ülkelerden yapılan ithalatın yüzde 100 oranında artması ve tekstilden alınan KDV'nin artırılması sonucunda çöküş noktasına geldi. Kurulu kapasitesi 7 milyon iğ (ring) olan sektörde 1 milyon iğ'lik kapasite Mısır ve Hindistan'a taşınırken, ülke genelindeki 350 fabrikadan 184'ü de ya kepenk kapattı ya da üretimine bir süre ara verdi.

En büyük iplik üretim kapasitesine sahip Kahramanmaraş, Gaziantep, Adıyaman, Bursa ve İstanbul gibi illerdeki fabrikalar ard arda kapılarına kilit vururken bazı sanayiciler ise çareyi yurtdışına gitmekte buldu. İşgücü ve üretim maliyetlerinin Türkiye'den daha avantajlı olduğu Özbekistan, aralarında Cafer Sadık Abalıoğlu (CSA) Holding, Kaya Tekstil, Ultaş Tekstil'in de bulunduğu pek çok Türk tekstil firması için üretimin yeni adresi oldu. Bursalı Kervansaray Otelleri'nin sahibi Ertan Sayılgan da tesislerini Özbekistan'a taşıma kararı aldı.

Bu arada Türk tekstilinin bir diğer kalesi Adıyaman da iplikte yaşanan krizinden nasibini aldı. Bölgenin lider kuruluşlarından Sanko Holding, Adıyaman'da toplamda 250 milyon euro değerindeki iki pamuk ipliği fabrikasından birini yüzde 80 oranında kapatırken diğer fabrikasındaki 600 işçinin yarısını da yıllık izne çıkardı. Sanko Gaziantep'teki iki fabrikasından birini de geçen yıl kapatmıştı.
İsmini vermek istemeyen Adanalı bir sanayici 2007'de üretim kapasitelerini dörtte bire düşürdükleri belirterek, sektörün durumuna ilişkin şunları söyledi:

"Türkiye'ye yılda 400 bin ton pamuk ve polyester iplik giriyor. Bu kadar ithalat, Türkiye'deki 125 iplik fabrikasının üretimine eşit. Üstelik bu ithal mallar dampingli geliyor. Kendi ülkelerinden aldıkları teşviklerle ülkemize pamuk fiyatına, elyaf fiyatına iplik sokuyorlar. Bu kadar iplik yatırımından sonra şimdi şirketlerimiz Mısır'a, Özbekistan'a gitmeye çalışıyor. Devletin bu işe bir el atması lazım. En azından Türkiye'nin belli bölgelerinde teşvik sistemi işletilmeli. Şu anda yatırımı yapılmış borçlu fabrikalar kapanıyor. Bu paraları kim ödeyecek? İthalatın kısıtlanması gerekiyor."
 
İhracat da giderek azalıyor
İplik sektörü, 2006 yılında 351.7 milyon dolarlık ihracat yaparken, bu rakam 2007 yılında 319.8 milyon dolara geriledi. En çok ihracat yapılan ülkelerin başında 47.2 milyon dolarla İtalya gelirken, ihracatçılar Hindistan ve Pakistan'ın sektörlerini koruyan yapıdaki devlet destekli sübvansiyonları karşısında rekabet edemiyorlar. Uzmanlar, iç piyasadaki çöküşün ihracatta da önemli ölçüde kayba neden olacağını savunuyor. 
  
Koruma tedbiri ortalığı karıştırdı
15 Temmuz 2008 günü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 1.03 dolarlık ithalatta geçici koruma önlemi sektörde yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Hem ithalatçılar hem de ihracatçılardan tepki toplayan yeni düzenlemeye karşı Hindistan, Pakistan, Mısır, Türkmenistan ve Özbekistan gibi ülkelerin Türk mallarına kısıtlama getirebileceği belirtiliyor. Sektör temsilcileri, 200 gün içerisinde sonuçlanması hedeflenen 1.03 lük geçici koruma tedbirinin, kısa süre içinde Anti-Damping vergisine dönüşmesini bekliyor.
 
İLLERE GÖRE İPLİK FİRMALARININ DURUMU
 
Adana ve Çukurova Bölgesi: Yidaş AŞ, Aydız Tekstil, Arı Tekstil, Ulaş AŞ, Mensa, Gürteks, Yaprak Tekstil, Yüksel Tekstil kapandı. Üç firma da kapasite düşürdü.
Adıyaman: Gateks Tekstil, Seryap Tes. Ltd. Adıyaman Tekstil, Turanlı Tekstil, Saftat İplik kapandı. İki firma kapasite düşürdü.
Ankara: Dört El Tekstil kapandı.            
Antalya-Isparta: Phaselis Tekstil, Isparta Mensucat, Antbirlik, Çıraklar Tekstil kapandı.
Bursa: Sis Sayılgan kapandı. İki firma kapasite düşürdü.
Denizli: Abalıoğlu Tekstil, Göveçlik, Tümteks, Gökhan Tekstil, Burçe Tekstil kapandı.
Diyarbakır: Akyıl Tekstil kapandı.          
Gaziantep: Gidsan Gaziantep İplik Dokuma, Akkoza Mensucat, Yıldız İplik, Okan Tekstil, Özka Tekstil, Kapteks Tekstil, Akmert Tekstil, Horozoğlu Tekstil, Türkmen Tekstil, Doka Tekstil, Remteks İplik Dokuma, Pamuk Tekstil, Furteks Furkan Tekstil, Ünaldı Tekstil, Çelikaslan Tekstil, Ayteks, Enisteks Tekstil, Nizip İplik Tekstil, Aysan, Elyaf İplik, Akmert İplik, İpteks, Yıldız Tekstil kapandı. 4 firma ise fabrikalarının yüzde 70-90'lık bölümlerini kapattı.
İzmir ve Ege Bölgesi: Çakmak Tekstil, Pütaş Tekstil, Çetineller, Güçbirliği Tekstil, Davas Tekstil kapandı. Birçok firma kapasite düşürdü.
İstanbul ve çevresi: Mebal Tekstil, Aykan Tekstil, Bilkont, Sirkeci Tekstil, Kaya Tekstil, Changir İplik, Kıvanç Tekstil, Marmara, Örteks Tekstil, Kıvanç Tekstil, Şahteks Tekstil, Ayka Tekstil, Fersah Tekstil, Ünal Tekstil kapandı. Üç firma kapasite düşürdü.
Kahramanmaraş: Has Dokuma, Çimteks Tekstil, Dokuteks, Edeteks, Gürteks Cotton, Has Cevher Tekstil, Hilal Tekstil, İşkur Tekstil, Karacasu İplik, Kurteks, Mariteks, Marmis K. Maraş İplik, Marsan Tekstil, Matesa Tekstil, Mem Tekstil, Modasan, Narteks, Nazar Tekstil, Nevres Tekstil kapandı. 18 firma yüzde 20 ile yüzde 50 arasında kapasite düşürdü. 5 firma ise 1-3 ay arasında üretime ara verdi.
Karaman: Kombassan kapandı.
Kayseri: Hipaş Tekstil, Birlik Mensucat, Katartaş Tekstil, Evsan Tekstil, Mimotaş Tekstil, Metaş Mensucat kapandı. 3 firma kapasite düşürdü.
Konya: Ereğli Tekstil kapandı.
Malatya: Yerteks kapandı. 11 şirket düşük kapasite ile üretime devam ediyor.
Niğde: Sarteks kapandı, 2 firma kapasite düşürdü.
Urfa: Gapsan, Versun İplik, Polteks İplik, Mezapotamya İplik, Külahlı Tekstil, Akyıl Diyarbakır Tekstil, Aksu İplik, Akbeş Tekstil, Şanlı İplik kapandı.
Uşak: Erteks Erdoğmuş Tekstil, As İplik, Gimsan Gediz İplik kapandı.
 
 Akyıl Tekstil Genel Müdürü Osman Akyıl
Dışarı ile rekabet şansımız hiç yok
Türkiye'deki maliyetlerin aşırı yükselmesi ve ithalatın patlaması sonucunda, 2006 sonunda Türkiye'deki üretimimizi tamamen durdurduk. 2001 yılında asgari ücret 80 dolarken, bugün 400 dolar. Bu tip giderler belimizi büktü. Şu şartlarda dünyanın neresinde olursanız olun çalışmanız mümkün değil. Dışarı ile rekabet şansımız hiç yok. Mecburen fabrikalarımızı kapatıyoruz. Bir ay, iki ay, üç ay zarar ede ede artık yapacak bir şey kalmıyor. Biz de şu anda yabancı bir ortak ile yurtdışında çalışıyoruz. Keşke şartlar değişse de yeniden Türkiye'de üretim yapabilsek. 
 
 İTHİB Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Gülle
Kimseden destek göremedik
Uygulanan yüksek faiz ve düşük kur politikası iplik sektöründe çok olumsuz etki yaptı. Hammadde üretimi yapan bir sektör olarak, bu fabrikalar ya kapandı ya da taşınmak durumunda kaldı. Bu fabrikalarımızı ayakta tutacak iki faktör, finans sektörü ve devletti. Maalesef bu süreçte bu iki taraftan da destek göremedik. Sorunlar dikkate alınmadı, sahiplenilmedi. Rakip ülkelerde her türlü devlet desteği varken, bizim fabrikalarımız bu zorlu yarışta havlu atmak zorunda kaldılar. Ülkemizin kaynakları israf oldu, insanlarımız işsiz kaldı. Kimsenin kazanmadığı, ama hepimizin kaybettiği bir durum haline geldi. Bundan sonra iplik sektöründe kolay kolay bir canlanma beklemiyoruz.

Referans