İngiliz Kralı’nı ağırlayan 123 yaşındaki Cangarda yatı artık Koç Müzesi’nde

Eyüp SERBEST

Michiganlı kereste baronu Charles Canfield 1900’lü yılların başında ABD’nin en zengin iş insanlarından biriydi. O dönem Dalaware’de, ABD’nin en ünlü tersanelerinden Pusey & Jones’tan kendisi için özel bir yat tasarlamalarını istedi.

BÜYÜK OLMASIN AMA LÜKS OLSUN

Charles Canfield sipariş verirken, yatın gemiden küçük, teknelerden büyük olmasını istemiş, geniş ailesiyle birlikte rahatça vakit geçireceği bir güverte talep etmişti. Pusey & Jones Tersanesi’nin dizayn ekibi yatın boyunu 46 metre, eninin ise 4.33 metre olmasına karar verdi. Yat 4 büyük kamarasında toplam 9 kişiyi rahatlıkla ağırlayabilecek, üstelik geniş güvertesinde uzun zaman geçirmelerini sağlayacaktı. Yat uzun yolculuklarına yelkenle çıkarken, yanaşma manevralarını ise buhar türbinli motoruyla sağlayacaktı.

1901 YILININ EN ŞATAFATLISI

Charles Canfield, 1901’de tersane tezgahından suya indirilen yata kendi soyadının ilk 3 harfi ile karısının kızlık soyadı olan Gardner’i birleştirerek Cangarda ismini verdi. Cangarda’nın en dikkat çeken özelliği, iskele ve sancak tarafındaki altın görünümlü varak süslemeleri, tavanı camla kapatılmış salonu ve kamaraları ile ayrı bir sigara içme odası yapılmasıydı. Güvertelerde kullanılan ağaçlar Küba’dan getirtilmişti. Cangarda’yı yüzdürebilmek için 8 kişilik personeli de özel olarak seçildi.

                                       Gemi 20 Mayıs 1901'de tersaneden yeni çıktığında

 

ÜÇ YIL SONRA KANADA SENATÖRÜNE SATILDI

Ancak kereste baronu ve ailesinin Cangarda’nın güvertesindeki keyfi sadece 3 yıl sürdü. Cangarda’yı 1904 yılında, Kanada’nın Ontario eyaletine bağlı Brockville şehrinde yaşayan ilaç tüccarı George Taylor Fulford 100 bin dolara satın aldı. Fulford 1900 yılında Kanada Senatörü olarak atanmıştı ve 87 ülkesine ilaç pazarlamaya başlamıştı. Senatör Fulford satın aldığı Cangarda’nın ismini değiştirdi. Mary olan karısının ilk iki harfini, George, Dorothy ve Martha isimli çocuklarının da isimlerinin ilk iki harflerini alarak yatın adını Magedoma koydu.

İkinci sahibi George Taylor Fulford

SENATÖR DE SADECE BİR YIL BİNEBİLDİ

Ancak Senatör Fulford da aynı kereste baronu Charles Canfield gibi teknesine doyamadı. Senatör Fulford, 1905 yılında, arka koltuğunda oturduğu limuzinine bir tramvayın yandan çarpması sonucu hayatını kaybetti. Böylece yatın mülkiyeti Senatör’ün eşi Mary Fulford’a geçmiş oldu.  

MAGEDOMA’NIN ÇOK ÖNEMLİ MİSAFİRLERİ

Mary Fulford eşinden kendisine kalan mirası iyi değerlendiriyordu ve Kanada cemiyet hayatı için çok önemli biriydi. Magedoma yatında sık sık verdiği partilerin çok üst düzey misafirleri oluyordu. 5 Ağustos 1927 günü verdiği bir akşam yemeğinde misafirleri, 1936’da İngiltere tahtına 8. Edward olarak oturacak olan dönemin Galler Prensi, İngiltere Başbakanı Stanley Baldwin ile halef selef Kanada başbakanları Wilfrid Laurier ile Mackenzie King’ti.

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA KRALİYET EMRİNE VERİLDİ

Mary Fulford, 2. Dünya Savaşı’nın sürdüğü 1941 yılında Magedoma’yı Kanada Kraliyet Donanması’na ödünç olarak verdi. Deniz subayı adayı öğrenciler Magedoma’da navigasyon öğreneceklerdi. Kanada Kraliyet Donanması yatı 1947’de 13 bin dolarlık bir çekle birlikte Mary Fulford’a iade etti. Ancak 13 bin dolar yatın zararını karşılamıyordu ve yat satışa çıkartıldı.

ÜÇÜNCÜ SAHİBİ YÜZDÜĞÜNÜ BİLE GÖRMEDİ

Amerika’nın Chicago Eyaleti’nde yaşayan eski otomobil ve yat koleksiyoncusu Cameron Peck 1951 yılında Magedoma’yı satın aldı. Yat bu sırada Toronto’da demirliydi. Cameron Peck teknenin kömürle çalışan motorlarının petrolle çalışanlarla değiştirilmesini ve yatın tamamen restore edilmesini istedi. Yat restorasyonun ardından ABD’ye gidecekti ancak Cameron Peck’e kanser teşhisi konuldu. Doktorlara göre çok kısa bir ömrü kalmıştı. Cameron Pek yatı acilen satışa çıkarttı ve her şeyi bırakarak Azirona’daki bir çiftliğe yerleşti. Doktorların söylediği çıkmadı ve Cameron Peck 30 yıl daha yaşadı ama tüm tutkularından vazgeçmişti.

DÖRDÜNCÜ SAHİBİ 29 YIL İÇİNDE YAŞADI

Babası zengin bir avukat olan Frederick Burtis Smith, New York’u inşa eden mimarlardan biriydi. 1920’lerde Rockefeller ailesi ve John Barrymora için de çalışmıştı. Hayatı boyunca hiç evlenmemiş, New York sosyetesinde beyefendiliği ile ün yapmıştı. Buharlı yatlara hayrandı. Kendisiyle yaşıt olan Magedoma’yı 1954 yılında satın aldı ve ona orijinal ismi olan Cangarda’yı yeniden verdi. Ancak Cangarda Toronto’daydı ve Kanadalı yetkililer artık yatı istemiyordu.

                                         Gemide en uzun yaşayan adam Frederick Burtis Smith

Kendi kendine hareket edemeyen Cangarda, mavna ile Ontario Gölü üzerinden New York’taki Rochester’e çekildi. Cangarda tamamen restorasyon görmedi ancak düzenli bakımları yapıldı. Frederick Burtis Smith tam 29 yıl boyunca, sabit olarak limana bağlı duran Cangarda’ya yaşamını sürdürdü. 1983 yılında Cangarda’yı 150 bin dolara sattı. Frederick Burtis Smith uzun yıllar tekne yaşamından sonra taşındığı Rochester Üniversitesi Kulübü’nde 1987’de 86 yaşındayken öldü.

RESTORASYONU BEKLERKEN BATTI

Tekneyi satın alan Richard Reedy tekneyi sabit durduğu iskeleden kurtarıp esaslı bir restorasyon için Boston’a götürdü. Teknenin tüm parçaları söküldü. Buharlı ana ve yardımcı motorlar Londra’daki Kew Bridge Buhar Müzesi’nde restore edildi. Marangozluk işleri de son sürat devam ediyordu. Cangarda için 850 bin dolardan fazla para harcayan Richard Reedy’nin sağlığı bozulunca tüm işler durdu. 1999’a kadar öylece kalan tekne Boston Limanı’nda sulara gömüldü.

KLASİK YATLARIN ANNESİ HAYATA DÖNDÜRDÜ

Massachutestts Liman İdaresi 2000 yılında tekneyi hurda olarak çıkartmaya hazırlanırken, Richard Gerry’nin mirasçıları onu Klasik Yatların Annesi olarak tanınan Elizabeth Meyer’e bağışladı.  Elizabeth Meyer klasik yatları yeniden hayata kazandıran bir şirketin sahibiydi. Cangarda’nın batık gövdesi suyun altından çıkartıldı, kayıp parçalarının su altındaki araması günlerce sürdü. Elizabeth Meyer tekneye harcadığı 500 bin doların karşılığında onu satışa çıkarttı.

RESTORASYONUNA 12 MİLYON DOLAR HARCADI

Amerika’nın en büyük biyomedikal yatırım şirketlerinden biri olan Sanderling Ventures’i 1979 yılında kuran Dr. Robert McNeil de klasik tekne tutkunuydu. Dr McNeil hurda haldeki Cangarda’yı 2002 yılında satın aldı ve onu restorasyonu yapılması için Elizabeth Meyer’e teslim etti.

                                  Koç'a satılmadan önceki son sahibi Dr. Robert McNeil

Cangarda’nın çelikten gövdesi hem çok yorgundu hem de su altında hasar almıştı. Orijinal gövdenin üstteki iki çıtası, dümen direği, bölmeleri, pruvası, makinesi, güverteleri, tavan pencereleri, ambar kapakları, kaporta havalandırma delikleri, vinçler, bağlantı parçaları ve iç doğramalar, orijinaline uygun olarak yapılan yeni gövdeye monte edildi. Böylece Cangarda’nın orijinalliği bozulmadı ama bu restorasyon 12 milyon dolardan fazlaya mal oldu.

 Restorasyon zamanı

SUYA İNDİRİLİRKEN BATIYORDU

Cangarda’nın restorasyonu 24 Ağustos 2007’de bitti. Ancak terslikler peşini bırakmıyordu. Tersaneden suya indirilirken kıç tarafı suda, pruvası römork üzerindeyken sancak tarafına doğru yuvarlandı. Tersane işçileri hızlı bir müdahaleyle Cangarda’yı suya doğru çekti. Yatık halde suya giren Cangarda mucize gibi yeniden doğruldu ve yüzmeye başladı. Cangarda’nın restorasyon macerası o dönem bir belgeselde de konu edildi.

2010 yılında ABD Sahil Güvenliği tarafından suya elverişli sertifikası verilen Cangarda, yeni sahibi Dr. McNeil ile denize açıldı. Ancak bu kez de buhar kazanlarında arıza çıktı ama bu arızalar kısa sürede giderildi. Cangarda deniz yolculukları sırasında, ilk sahipleri olan Fulford Ailesi’nin Toronto’daki evlerinin önüne de demirledi. Evi 2006’da satın alan ve restore etmeye çalışan Isabel Young ve eşi Michael Bottigoni yatın sahibi ve misafirleri için özel bir parti bile verdi. Dr. McNeil de bu nezaket karşısında, Fulford Place Müzesi’ne bağış yapmayı kabul edenlere yatıyla minik deniz sefaları yaptırdı.

DOKTOR MCNEIL’İN ÖLÜMÜYLE KİMSESİZ KALDI

Dr. McNeil Cangarda’yı evinden bir saat uzaklıktaki Front Street Tersanesi’ne bırakıyordu. Burada yatın hem bakımları yapılıyor hem de Dr. McNeil’in bir sonraki seyahati için hazır tutuluyordu. Dr. McNeil 2021 yılında hayatını kaybedince, Cangarda kimsesiz kaldı.

RAHMİ KOÇ MÜZESİ EYLÜL’DE SATIN ALDI

Front Street Tersanesi’nde yeni sahibini bekleyen Cangarda’yı geçtiğimiz Eylül ayında Rahmi Koç Müzesi satın aldı. Cangarda için ne kadar ödendiği açıklanmadı. Denizden çıkartılan ve adeta paketlenen Cangarda, bir yük gemisinin güvertesinde yeni evine gitmek için yola çıkartıldı. Cangarda artık Haliç’in sularında, Rahmi Koç Müzesi için yüzecek.

patronlardunyasi.com