Bu fonlara dikkat
AKTİF BÜYÜKLÜĞÜ 1 TRİLYON DOLARI AŞAN HEDGE FONLARI DÜNYAYI TİTRETİYOR.
Kenan Şanlı'nın araştırması
Dünyada ilk örneği 1949 yılında ABD'de görüldü ama özellikle 1990'lı yıllardan itibaren ortaya çıkan hemen her finansal krizin arkasında onların ismini duyar olduk. 1992 Avrupa Döviz Kuru Mekanizması (ERM), 1994 uluslararası tahvil piyasalarındaki dalgalanmalar, 1997 Asya ve 1998 Rusya krizlerinin yaşanmasında baş aktörler olarak yer aldılar. Son dönemde Türkiye'de yaşanan finansal dalgalanmada da isimleri yine aynı nedenlerle sıkça dile getirildi. Peki kim bunlar? Bu sorunun cevabını geçen ay yayınladığı raporda, "kuş gribi"nden daha tehlikeli olarak tanımlayan Avrupa Merkez Bankası'ndan (ECB) alalım. ECB, dünya ekonomik istikrarının karşı karşıya olduğu en büyük tehlikelerden birisinin, yüksek kâr için piyasadan piyasaya dolaşan, yüksek getiri gördüğü yere hızla girip çıkan "hedge fonlar" olduğunu açıkladı. Her ne kadar "hedge", "riskten korunmak" anlamına gelse de, böyle bir amaç taşımayan bu fonların uyguladığı stratejiler oldukça yüksek risk taşıyor. Dolayısıyla Türkçe'ye "korunma fonu" olarak çevrilse de, bu fonların korunma işlemleri ile bir ilgisinin olduğunu söylemek mümkün değil. Sermaye Piyasası Kurulu'nun da, "Yüksek Riskli Yatırım Fonu" olarak tanımladığı Hedge fonlar, genelde agresif olarak yönetiliyor ve spekülatif fırsatlardan yararlanma amacıyla hareket ediyorlar.
Denetlenemiyorlar
Hedge fonlar, diğer fonların tabi olduğu sınırlamalara tabi olmadan portföyünü oluşturup yönetebildikleri için diğer fonlara göre daha fazla risk üstlenebiliyorlar. Hedge fonlar esnek özellikleri ile daha az denetlenebilme özelliğine sahipler. Bu nedenle başta ABD sermaye piyasası denetim organı SEC olmak üzere Avrupa ve diğer gelişmiş ülke sermaye piyasası düzenleyici kurumları klasik anlamdaki yatırım fonlarına uyguladığı denetleme ve hatta detaylı incelemeleri hedge fonlar için yapamıyor. Hedge fonları klasik fonlardan ayıran diğer bir özellik ise daha az şeffaf olmaları.
1949'da ABD'de doğdu
İlk hedge fon, 1949 yılında Amerika'da Alfred Winslow Jones tarafından kuruldu. Menkul kıymetlere yatırım yapan bu fon, pozisyonlarını riske karşı korumak (hedge) için uzun pozisyonlu bir portföyü, kısa pozisyonlu bir portföyle birleştirdi. 1960'lı yılların ikinci yarısında basında övgü dolu yazıların çıkmasıyla birlikte bu fonların popülerlikleri arttı. Ancak sonraki yıllarda piyasaların düşüşe geçmesi bu fonları bir süreliğine gözden düşürdü. 1980'li yıllardan itibaren global yatırımcıların yeni arayışlara ve yeni yatırım ürünlerine yönelmesiyle "hedge fonlar" yeniden önem kazandı. Özellikle 1990'ların başından itibaren piyasalara göre çok daha yüksek getiri sunmaları bu fonların cazibesini artırdı.
Bugün dünyada hedge fonlar tarafından ne kadar bir varlığın yönetildiği konusunda net rakamlar olmasa da yönettikleri aktiflerin 1 trilyon doları aştığı belirtiliyor. Hedge Fund Reasearch'e göre, 1990 yılında 40 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilen hedge fon varlıkları, 2004 yılı sonu itibariyle 1 trilyon dolara yaklaştı. Sayılarının 10 bini aştığı tahmin edilen hedge fonların dolar bazında ortalama yıllık yüzde 20 oranında büyüdüğü belirtiliyor. Dünyaca ünlü ekonomi dergisi Forbes da haziran ayındaki sayısında, hedge fonların 1.4 trilyon portföy büyüklüğüne sahip olduğunu yazdı. Forbes'e göre günümüzde 8 bin hedge fon bulunuyor. Avrupa Merkez Bankası'nın geçen ay yayınladığı "Finansal İstikrar" raporunda ise hedge fonların sayısının 6 bin 900'ü tek yöneticili, 3 bin 600'ü de fon olarak toplam 10 bin 500 hedge fonun olduğu belirtiliyor. Raporda, tek yöneticili fonların 1 trilyon 350 milyar doları, diğerlerinin ise 700 milyar doları yönettiğinin tahmin edildiği vurgulandı.
