Baykar, adını Leonardo Da Vinci’den alan İtalyan savunma devi Leonardo ile ortaklık yaparsa, Da Vinci’nin 523 yıllık bir hayali de gerçekleşmiş olacak

Burak ARTUNER

Bu hafta hem Türk hem de uluslararası basın kuruluşlarında İtalyan savunma grubu Leonardo’nun, Baykar ile Avrupa’da insansız hava aracı üretimini artırmak için bir ortaklık anlaşmasına yakın olduğuna dair haberler yer aldı. Leonardo'nun resmi internet sitesinde, şirketin adını İtalyan Rönesans döneminin dehası Leonardo Da Vinci’den aldığı yazıyor. Size bu hafta, Da Vinci’nin 5 asır önce Osmanlı Sarayı’na teklif ettiği İstanbul projelerinden bahsedeceğim.

Baykar Genel Müdürü Haluk Bayraktar, Leonardo CEO'su Roberto Cingolani, Baykar Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar, bu hafta İstanbul’daki Özdemir Bayraktar Milli Teknoloji Merkezi’nde bir araya geldiler.

SULTAN BAYEZİD’IN BATI TEKNOLOJİSİNE BÜYÜK İLGİSİ VARDI

Osmanlı Padişahı İkinci Bayezid, kardeşi Cem Sultan meselesiyle yıllar yılı ilgilenince doğal olarak Batı dünyası ile yakın ilişkiye girmişti. Tarihlerde dini yönü kuvvetli olduğu için "Veli" olarak adlandırılan İkinci Bayezid’ın (1481-1512) fazla bilinmeyen bir yönü Batı ile kurduğu ilginç ilişkilerdir. II. Bayezid, muhafazakâr yapısına rağmen, özellikle Batılı bilim adamlarını hizmetine almak veya onlardan yararlanmak için ilginç girişimlerde bulunmuştu.

İkinci Bayezid'in bu özelliği belki de babası Fatih Sultan Mehmet’ten kendisine geçmişti. Almanya'nın o günlerdeki adıyla Kolonya (Köln) şehri yakınındaki Harff malikanesinin sahibi olan Arnold Von Harff 1496 yılının kasımında hac seyahatine çıktıktan sonra dönüşte İstanbul'a uğradı.

Yeni bir kervansaraya yerleşen Harff'ın şehre geldiğinin üçüncü gününde İstanbul'da, Galata'da Hıristiyanların toplu olarak bulundukları ilginç bir isim kendisini ziyaret etti. Bu kişi, Frenk Hasan olarak tanınan ve sarayda çalışan bir Türk'tü. Bu kişi, aslen bir Alman'dı ve Müslümanlığı kabul ederek, Osmanlı Devleti hizmetine girmişti.

Frenk Hasan, Harff’a padişahın İstanbul'a geldiğinden haberi olduğunu ve kendisiyle görüşmek istediğini haber verdi. Bunun üzerine Harff, padişah ile görüşmeye gitti Tercümanlıklarını Hasan yaptı. İkinci Bayezid'in soruları hep Avrupa'daki son siyasi durumlarla ilgiliydi

Fransa Kralı Charles, bu tarihlerde Napoli, Apulla ve Calabnayi almış. Rivayetlere göre Kudüs'e hücum ederek mukaddes toprakları ele geçirmek niyetindeydi. Sultan ondan Charles'ın kuvvetinin miktarını da öğrenmek istiyordu. Seyyah Harff, bildiği kadarıyla bunu yanıtladıktan sonra, hizmetinde olduğu Venedik'le ilgili bilgileri padişaha aktardı. Görüşmenin sonunda, padişah Harff’a iki yüz duka altın karşılığında kendi hizmetine girmesini teklif etti. Harif, Venedikli efendisine verilmiş sözü olduğunu belirterek affını istedi.

II. Bayezid, Verilmiş sözü tutmanın önemli olduğunu belirterek, seyyahı anlayışla karşıladı. Kendisine çeşitli hediyeler verdikten sonra Osmanlı topraklarından çıkana kadar güvenli yolculuk etmesini sağlamak için bir de ferman yazdırdı. Bunlar, Almanya'nın çeşitli genel ve özel kütüphanelerinde el yazmaları bulunan ve sadece Von Harff Ailesi'nin elindeki üç el yazmanın yardımı ile ilk defa 1860'da yayınlanan seyahatnamede yer alır.

Osmanlı arşivlerinde kendisinden "Linardo" diye bahsedilen Leonardo Da Vinci. (1452-1519)

LEONARDO DA VİNCİ İSTANBUL İÇİN 4 PROJE HAZIRLADI 

II. Bayezid'in Avrupalıları hizmetine almak için gösterdiği bu gayret, Arnold Von Harff’la sınırlı kalmamıştı. Topkapı Sarayı Arşivinde yer alan belgeye göre, ünlü bilim ve sanat adamı Leonardo da Vinci'ye de İstanbul'a gelmesi teklif edilmişti. Da Vinci, İstanbul için dört proje hazırlamıştı.

Da Vinci'nin Haliç köprüsünün çizimlerinden yola çıkan Massachusetts Institute of Technology (MIT) araştırmacıları, köprünün 3 boyutlu yazıcı ile minyatürünü yapmıştı.

AYNADAN OKUNACAK ŞEKİLDE TERS YAZDI 

Da Vinci'nin İstanbul için yaptığı projelerden bazılarında kendi şifrelerini kullanmış olması da ilginçtir. Bu ünlü bilim adamı İstanbul için hazırlandığı bir köprü projesi taslağında, ancak aynadan bakıldığında okunacak şekilde bilgileri tersten yazmıştı.
Topkapı Sarayı Arşivi'nde E 6184 sayı ile bulunan belgenin II. Bayezid maddesinde, "Cineviz'den Linardo'nun ihtiralarımı ve köprü yapacağına dair takrir tercümesi" diye yazar. Bu vesikanın Galata maddesinde de "Galata'da Linardo'nun yapmak istediği köprü hakkında notu vardır. (Topkapı Sarayı Müdürlüğü, Arşiv Kılavuzu, İstanbul 1938-40, 1.S.62 ve 11.S.168)

Da Vinci'nin Haliç üzeri için tasarladığı köprünün çizimleri Paris’te Institut de France kitaplığında bulunmuştu.

İKİSİ KÖPRÜ DÖRT PROJE ÖNERDİ 

Arşivde yer alan mektup, Linardo adında bir mimar ve mühendisin Genova'dan İstanbul'a göndermiş olduğu İtalyanca mektubun tercümesinin suretidir. İşte bu Linardo, Leonardo da Vinci’ydi. Mektubun yılı belli değildir. Ancak 3 Temmuz'da yazılmış ve sureti de dört ay sonra yani ekim ayında hazırlanarak Sultan'a sunulmuştu. "Cineviz'den Linardo adlı kalının gönderdiği mektup suretüdür” başlık bu yazıya göre, Da Vinci İstanbul için birkaç teklifte bulunuyordu; 

1-Su ile değil sadece rüzgâr ile çalışan yeni bir değirmen projesi.
2-Gemilerdeki suyu çekmek için yeni bir dolap (pompa) projesi.
3-Üçüncü teklifinde Leonardo, Sultan'ın Galata'dan İstanbul’a bir köprü yaptırmak istediğini, fakat bu işi yerine getirebilecek bir mimar bulamadığını öğrendiğini bildirerek kendisinin bu işi yapabileceğini yazıyordu. Da Vinci'nin tasarısına göre tek gözlü olan bu çok yüksek köprünün altından yelkenleri açık bir gemi geçebilecekti. 
4-Eğer isteniyorsa, karşı yakaya yani Anadolu tarafına uzanan bir Boğaz Köprüsü de yapmak.

Tarihsiz olduğundan yazıldığı yıl kesin olarak bilinmeyen bu mektubun, 1502 veya 1503 yılında gönderilmiş olabileceği düşünülmektedir. Diğer taraftan Leonardo Da Vinci’nin Paris’te Institut de France kitaplığında bulunan notları ve taslakları arasında Haliç üzerine inşa etmeyi tasarladığı köprünün basit bir şeması da vardır. 

Şemada, köprünün bir planı ile bir de karşıdan görünüşünden ibaret olan bu şema halindeki tasarının altında nedense ters olarak (yani aynadan okunabilecek surette) yazılan notta köprünün Pera'dan İstanbul’a kurulacağı bildirilerek ölçüleri de verildi.

Leonardo'nun tekliflerinin sarayda nasıl bir etki uyandırdığı bilinmiyor, ancak kesin olan bu büyük sanatkarın hiçbir zaman İstanbul’a gelmediğiydi.

Bugünlerde Baykar ile adını Leonardo Da Vinci’den alan İtalyan havacılık ve savunma şirketi Leonardo arasında bazı alanlarda ortaklık hedefleyen görüşmeler, Rönesans dâhisi Leonardo Da Vinci’nin İstanbul ile bağlantı kurma hayalinin de 523 yıl sonra gerçekleşme ihtimalini yeniden doğurmuş oldu. 

Bakalım nasıl sonuçlanacak? 

İyi pazarlar. 

patronlardunyasi.com