Yolunacak kazlar
MALİYE'NİN MÜKELLEFTEN ALDIĞI DOLAYLI VERGİLERİN PAYI YÜZDE 70'E ÇIKTI
Devlet, oransal yüksekliğinden şikayet
edilen, kayıt dışının yaygınlığı nedeniyle de etkin bir şekilde toplayamadığı gelir ve servet üzerinden aldığı vergilerde
tıkanma noktasına geldi. Servet ve gelir üzerinden alınan doğrudan vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı
yüzde 29.6’ya kadar gerilerken, dolaylı vergilerin payı yüzde 70’i aştı.
Yılın ilk yarısında doğrudan vergilerin en büyük kalemini oluşturan gelir vergisi tahsilatı geçen yıla göre yüzde 17,3 artarak 1.7 milyar YTL olarak gerçekleşirken, kurumlar vergisi tahsilatı sadece yüzde 1.4 arttı ve 4.5 milyar YTL’de kaldı. Servet üzerinden alınan vergiler ise yüzde 26.9 büyüyerek 887 milyon YTL olarak gerçekleşti. Böylece 2004 yılının ilk altı ayında 12.8 milyar YTL olan doğrudan vergi gelirleri bu yıl yüzde 12.3’lük artışla 14.4 milyar YTL’ye yükseldi. Haziran sonu itibariyle yüzde 8.69 olan yıllık enflasyon oranında arındırıldığında doğrudan vergilerdeki reel artış yüzde 3.3’te kaldı. Doğrudan vergilerdeki reel artışın Türkiye ekonomisindeki reel büyümenin oldukça gerisinde kalması nedeniyle GSYİH içerisindeki payında azalma yaşandığı tahmin ediliyor. Özellikle gelir ve kurumlar vergisi oranlarının yüksekliğinden şikayet edilen Türkiye’de ekonomik büyümeye rağmen, geçen yıl ve bu yıl gelir ve kurumlar vergisi tahsilatlarında yaşanan düşük artışlar, giderek kamu maliyesi açısından dolaylı vergileri vazgeçilmez kılıyor.
DOLAYLI VERGİLER:
Gelir ve serveti kayıt dışı ekonomi ve yaygın vergi kaçağı yüzünden etkin bir şekilde vergilendiremeyen devlet, bütçenin finansmanı için harcama ve çeşitli işlemler üzerinden alınan dolaylı vergilere yükleniyor.
Geçen yılın ilk altı ayında 27 milyar YTL olan dolaylı vergiler, bu yıl yüzde 26.4 oranında bir büyümeyle 24.1 milyar YTL’ye kadar çıktı. 2004 yılının ilk altı ayında yüzde 67.8 olan dolaylı vergilerin payı bu yıl aynı dönemde yüzde 70.4’e kadar çıktı. Bütçe gelir tahminleri gerçekleşirse, dolaylı vergilerin bütçe vergi gelirleri içerisindeki payı bu yılın tümünde yüzde 75’e çıkacak ve dolaysız vergilerin payı ise yüzde 25’e kadar gerileyecek. Dolaylı vergilerin 5.8 milyar YTL’sini dahilde alınan KDV oluşturdu. Yapılan KDV indirimlerine rağmen KDV tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15.2 oranında arttı. Özel tüketim vergisi tahsilatı ise yüzde 29.6 oranında artarak 14.6 milyar YTL’ye çıktı. Bu kapsamda akaryakıttan alınan ÖTV yüzde yüzde 29.3 büyüyerek 9.1 milyar YTL’ye, motorlu taşıtlardan alınan ÖTV yüzde 74.7 büyüyerek 1.6 milyar, kolalı gazoz ve alkollü içki ile sigaralardan alınan yüzde 16.1 büyüyerek 3.6 milyar, dayanıklı tüktim ve lüks mallardan alınan ÖTV ise yüzde 38.6 artarak 242 milyar YTL’ye yükseldi. Hükümet, özel tüketim vergisi tutarlarında geçen yıl ve bu yıl önemli artışlar yapmıştı.
Kur düşüşüne rağmen ithalat vergisi arttı
DOLAYLI vergilerin önemli bir kalemini oluşturan ithalattan alınan vergiler dolar kurundaki düşüşe rağmen yüzde 15 büyüyerek 8.1 milyar YTL’ye çıktı. Bu yılın ilk yarısında dolaylı vergilerde yaşanan gelişmeler, hükümetin vergi tahsilatı açısından tercihini özel tüketim vergilerini artırarak tüketicileri vergilendirmekten yana kullandığını ortaya çıkarıyor. Dolaylı vergiler gelir ve servetle ilgili olmayıp, yapılan herhangi bir alışveriş veya işlem üzerinden alındığı için vergi adaleti açısından sorgulanıyor. Bu yolla toplumun en yüksk gelirli kesimiyle en düşük gelirli kesiminin aynı oranda vergilendirilmesinin adaleti bozduğu savunuluyor. Buna karşılık, hükümet tüm dünyada vergilendirmede eğilimin, kazanırken değil harcarken vergilendirmeye yöneldiğini ileri sürere