Üretici – bayi karşı karşıya! İşte inşaatta yaşananlar

Erkan Kızılocak'ın haberi

İnşaattaki büyüme, tedarik sektörlerindeki üreticilerle bayileri karşı karşıya getirdi. Toplu konut projelerinde bayiler devreden çıkarılıyor. Bayiler, yapı marketlerine karşı güç birli yapmak için market kurmaya hazırlanıyor...
 
EKONOMİK kriz sonrası büyümenin yaşandığı bir yılı geride bıraktık. 2010 yılında en fazla büyüme gösteren sektörlerden biri de inşaat sektörüydü. İnşaatta en fazla hareket kuşkusuz toplu konut projelerinde yaşanıyor. 

İnşaat, çok sayıda alt sektörü harekete geçiren bir özelliğe sahip. Örnek vermek gerekirse tesisat, boya, seramik, çimento, pencere, aydınlatma gibi sektörler büyük oranda inşaattaki büyümeden besleniyor. Ancak bu sektörlerin çoğunda son dönemde vadelerin uzaması ve düşen kar marjları endişe kaynağı olmaya başladı. 60 günlük vadeler 90 güne, 90 günlük vadelerse 120 güne çıktı. Bazı sektörlerde çok daha uzun süreler söz konusu. 12 ay hatta 15 ay vadeyle mal satılmaya başladı. Vadeli satışlar artık kampanya aracı olmaktan çıkıp zorunlu olarak başvurulan bir yöntem haline gelmiş durumda.

Toplu konut projeleri ise alt sektörler için beklendiği gibi kazanç sağlamadı. En azından bayi ayağında durum böyle görünüyor. Çünkü büyük montanlı tedariklerde çoğu kez bayiler by-pass ediliyor. Bayilerin karları da büyük üreticilerin insafına kalmış durumda. Nitekim yüzde 1-2 arasında karlar konuşuluyor. Buna karşılık üreticilerin yine de satışlarını riski paylaşmak adına bayiler üzerinden yapmaktan vazgeçmedikleri belirtiliyor.
 
BİRLEŞİP MARKET KURUYORLAR

İnşaat malzemesi satan büyük yapı marketlerinin son dönemde artması da bayilerin işlevini azaltan bir faktör olmuş. Bu nedenle bayiler, bir araya gelerek ortak bir market kurma hazırlığı içine girmiş. Tesisat İnşaat Malzemecileri Derneği Genel Sekreteri Nurhan Bakkal, yapı marketlerinin tesisat malzemelerini 16-17 ay vadelerle ve kredi kartıyla satmasının bayi satışlarını aşağı çektiğini belirtiyor. Buna karşılıkı bayilerin de bir araya gelerek market kurmak istediklerini söylüyor.

Toplu konutlardaki tedariklerde bayilerin görev yapamadığını savunan Nurhan Bakkal’a göre, bu projeler için doğrudan üreticiyle bağlantı kuruluyor. Yani bayiler by-pass ediliyor. Toplu satışlarda üretici bunu kendisi sahiplenmek istiyor. Ciddi iskontolar teklif ediyor.

Kale Seramik, Çanakkale Seramik, ECA ve Fırat Plastik gibi markaların ana bayisi olan Akiş Yapı Malzemeleri’nin Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yıldırım da toplu konut projeleriyle ilgili olumsuz görüşe sahip. Yıldırım’a göre, toplu projeler ciddi bir pazar oluşturuyor gibi görünse de çok karlı değil. Hatta üreticiler bu pazardan kaçıyor. Çünkü bu projelerde büyük montanlı satışlar söz konusu. Bu yüzden de satışlar genelde üretici firma tarafından gerçekleştiriliyor. Yani bayiler devreden çıkarılıyor. Toplu projelerde üreticilerle masaya oturan müşterilerin ciddi fiyat kırdığını savunan Yıldırım, bir örnekten yola çıkarak şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Bana sorarsanız 200 daireli bir projenin işini alacağıma Erenköy’de 2 dairenin tadilatını alırım daha iyi. Üreticilerin doğrudan toplu projelere satış yapmaması gerekiyor. Ancak maalesef bu yola giderek bayiyi devreden çıkarıyorlar. Üretici anlaşmayı kendisi yaparken, riski paylaşmak için satışını da bayi üzerinden gerçekleştiriyor. Bayileri yüzde 1-2 kara razı ediyor. Bu şekilde rakiplerin belini kırıyor. Seramikteki sorunun benzeri pencerede de yaşanıyor. Bu iki sektör birbirine çok benziyor. Farklı olarak pencere; üretim, satış ve montajdan oluşuyor.”

Kemal Yıldırım, vadelerin uzadığına da dikkat çekiyor. Üreticiler faizler düştüğü için vadeyi açıyor. Normal sezonda vadeler 120 gün. Ancak şu sıralar 180-270 güne kadar çıkmış. Bir de kredi kartına taksit kampanyaları yapılıyor.

Ge-Ti İnşaat ve Sanayi Malzemeleri Yönetim Kurulu Başkanı Ali Yalçın da toplu konut projelerinde büyük montanlı tedariklerin fabrikalardan yapıldığını teyit ediyor ve bayi olarak mal satamaz hale geldiklerini savunuyor:

“Bayi karları üreticilerin insafına kalmış durumda. Yüzde 1-2 karla mal satıyoruz. Vadelerin uzaması ise biraz da kampanyalarla ilgili. Çünkü o kadar sıkı bir rekabet var ki, bayiler mal satmak için kampanya şartlarını giderek gevşetmek zorunda kalıyor. Piyasa canlıyken de satışlar vadeli yapılıyor. 60 günlük vadeler 90 güne çıktı.”
 
BOYADA VADE 15 AYA ÇIKTI

İnşaatın alt sektörleri arasında en fazla rekabet boyada. Sektörde çok sayıda üreticinin yanı sıra kayıt dışı üretim de yaygın. Merbolin Boya Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Baytaş, 2012 yılına kadar uzayan vadelere dikkat çekiyor. Baytaş’a göre bunun en önemli nedeni arz-talep dengesizliği:
“15 aylık vadelerle bile mal satılıyor. Biz ana bayilere veriyoruz. Ana bayiler de ya alt bayilere ya da müteahhitlere vadeyle veriyor. Biz 15 ay vadeyle verdiysek bayi de 14 ay vadeyle müteahhide veriyor. Bu durum arz-talep dengesizliğinden kaynaklanıyor. Piyasada ihtiyaçtan daha fazla boya fabrikası var. Yani üretim fazlası var.”

ÇBS Boya Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çavuşoğlu’na göre, vadelerin uzamasının nedeni sektörün yüksek üretim kapasitesi. Herkes pozisyonunu koruyabilmek için piyasaya fazla mal vermek istiyor. Dolayısıyla vadeli satış kaçınılmaz oluyor. Küçük üreticiler için şu anda ortalama vade ağustos, eylül ayına kadar gidiyor. Buna karşılık Çavuşoğlu, kendileri için ortalama vadenin 2011 yılı mayıs ayı olduğunu söylüyor. Yani 150 ila 180 gün arasında değişiyor.
 
ÇEKLERİN ÖDEME KALİTESİ ARTTI

Çavuşoğlu, vadeleri uzatan diğer bir etkeninse malın teslim süresiyle ilgili olduğunu vurguluyor. Örneğin, herhangi bir firma ağustos ayı vadeli bir kampanya yapıyor. Malın teslim süresi şubat veya mart sonunu bulabiliyor. Dolayısıyla malın teslim süresiyle tahsilat vadesini ayarladığınız zaman arada 150 günlük bir fark çıkıyor. Vadeli satışlarda 150 gün oturmuş durumda. Krizlerde bu makas kapanıyor. Kriz sonrasında ise tekrar açılıyor.

Öte yandan çeklerin ödeme kalitesinin arttığını savunan Ali Çavuşoğlu, bunu ise kredi faizlerinin düşmesine bağlıyor. Bankalar artık uzun vadeli çekleri kabul ediyor.
 
DÜŞÜK KDV’Lİ FATURA KESİLİYOR

İnşaatın alt sektörlerinden biri de pencere. Türkiye’de halen pencere ve sistem üreticisi 60 civarında firma bulunuyor. Pimapen Genel Müdürü Oktay Ertuna, bu pazarda da büyük bir rekabet olduğunu ifade ediyor. PVC üreticileri de piyasadaki paylarını artırabilmek için uzun vadeli satış silahını kullanıyor. Hammadde alımlarını da vadeye yayıyorlar.

Pencere üreticileri müşteri kazanabilmek için birtakım özendirici satış yöntemleri uyguluyor. Özellikle toplu konut projelerinin yarattığı rekabet, buralara mal vermek isteyen firmaları birbirine düşürüyor. Firmalar, perakende müşteriden peşin tahsilat yapıyor ve buradan elde ettiği nakdi uzun vadeli satışlarının finansmanında kullanıyor. Tabii vade bu kadar uzun olunca riski her zaman taşımak mümkün olmayabiliyor.

Markalı üreticilerse yüksek vadelerden kaçınıyor. Ertuna, uzun vadelerin kendilerini zorladığını belirterek, “Kendi bayilerimize satış vademiz ortalama 90-120 gün arasında. Piyasada ise 7 ay ödemesiz 12 ay senetle mal satanlar bile var” diyor.

Oktay Ertuna, sektörde son dönemde yaygınlaşan ilginç bir uygulamaya da dikkat çekiyor. Buna göre, yeni konut projelerindeki patlama sektörde kayıt dışını artırıyor. Ertuna, piyasada yaygın olarak yüzde 9 KDV oranıyla fatura kesildiğini söylüyor. Normalde yüzde 18 olması gereken KDV oranı böylece yarı yarıya düşük ödenmiş oluyor. Kamu vergi kaybına uğruyor.
 
 
Alt sektör bayilerinin şikayetleri
 
* Toplu alımlarda bayiler by pass ediliyor.
* Üretici firmalar anlaşmayı kendi yapıp, düşük kar marjıyla teslimatı bayilerine yaptırıyor.
* Yapı marketleri, kredi kartına uzun vadeli taksitler yapıyor. Bu yüzden bayilerden de giderek daha uzun vadeler talep ediliyor.
* Bazı firmalar düşük KDV’li faturalar kesiyor...

Para Dergisi