Savaş'ın yükü sanayiciye

Begüm Gürsoy'un Analizi

Enerjide geçmişte yaşanan arz sıkıntısına geri dönülürken hem tedarik hem de fiyat açısından, gelecek kış vatandaşları ve sanayiciyi zor günler bekliyor.

Yaşanan elektrik sıkıntısında, hükümetin maliyetler artmasına rağmen gerekli zamları yapmamasının etkisi ortadayken Ortadoğu’da giderek genişleyen savaş ve dünya enerji fiyatlarındaki yükselme eğilimi, ileriye dönük olarak maliyet baskısının daha da artacağını gösteriyor.

Enerjide ortaya çıkan fiyat baskısını etkileyen 2 ayrı faktör mevcut. Bunlardan ilki artan petrol fiyatları, ikincisi ise Türkiye'nin doğalgaz ithalat ettiği İran'ı da etkilemesi muhtemel olan İsrail-Lübnan arasındaki savaş. Hem elektrik hem de doğalgaz arzında sorun yaratabilecek bu iki temel etkenin karşısında ise alınabilecek önlemler için gün geçtikçe geç kalınıyor. Özellikle bu kış ortaya çıkması muhtemel olan doğalgaz arz sıkıntısına karşı bugünden alınabilecek bir önlem kalmadığı yorumu yapılıyor.

Hükümetin mevcut koşullarda, önümüzdeki aydan itibaren doğalgaz ve elektrik fiyatlarına zam yapması zaten kaçınılmaz hale gelirken dış gelişmeler bu zam oranlarının daha da büyümesine neden olabilir. Bu yüksek oranlı zamlar ise hem zaten frene basılan üretim, yani sanayi işletmeleri için hem de hedeften sapan enflasyonla mücadele için büyük bir tehdit olarak ortaya çıkıyor.

Petrol fiyatlarının varil başına 78 doları görmesi ve petrol kaynaklarına yakın Ortadoğu'daki sıcak çatışma, doğalgaz ithalatçısı olan Türkiye'yi olumsuz etkiliyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, artan fiyat baskısı nedeniyle 3.5 yıldır zam yapmadığı elektrik fiyatları ile doğalgaza zam yapmaya hazırlanıyor. Gelecek kış, savaşın yaygınlaşması halinde, doğalgaz arzında sıkıntı yaşanması durumunda sanayi üretiminin olumsuz etkilenmesi kaçınılmaz olacak. Doğalgaz tüketiminin azaltılması yatırımları olumsuz etkileyecek.

Zam kaçınılmaz oldu

Elektrikte otoprodüktör ve serbest elektrik üreticileriyle yaşanan sıkıntılar hem arz güvenliğini tehdit ediyor hem de özel sektörün zarara uğramasına neden oluyor. Hükümet acil olarak bu soruna çözüm bulmaya çalışıyor. Bunun yanı sıra kamu elindeki üretim santrallarının rehabilitasyon ihtiyacı bütçe kısıtlaması nedeniyle giderilemediği için kamu üretimi de istenen düzeyde artırılamıyor. Doğalgaz santrallarından elektrik üretimini yaz aylarında artıran Elektrik Üretim A.Ş.'nin (EÜAŞ) üretim maliyeti de artan doğalgaz maliyeti ile paralel olarak yükseliyor.

Bunun yanı sıra kamu üzerinde yap-işlet (Yİ) ve yap-işlet-devret (YİD) santrallarının artan maliyetleri de baskı yapıyor. Çünkü bu santrallar da doğalgazdan elektrik üretiyor. Elektrikte hem özel sektörün zararının önüne geçilmesi hem de üretim maliyetinin artması nedeniyle konut ve sanayi kesiminin tükettiği elektriğe zam yapılması gündeme geldi. Enerji Bakanlığı, şimdiye kadar siyasi bir tercih olarak yapmadığı zamlar için artık kendini mecbur hissetmeye başladı. Petrol fiyatlarının artması nedeniyle doğalgaz ithalat faturası kabaran BOTAŞ ise ağustos ayında yüzde 5-10 arasında zam yapmaya hazırlanıyor. Doğalgaz zammının eylül-ekim döneminde de devam etmesi yani yılın kalan kısmında toplam yüzde 20'yi aşan oranda zam yapılması gerekiyor. BOTAŞ'ın bu zamları yapmaması durumunda, yıl sonunda zararı büyüyecek.

Yatırımlar durabilir
Savaşın yaygınlaşması ve uzun sürmesi halinde olası bir gaz arzı sıkıntına karşı alınabilecek tek önlem ise doğalgaz tüketimini olabildiğince azaltmak olarak ortaya çıkıyor. Uzmanlar