Ömrü 150 yıla çıkarma çalışmaları küresel bir mücadeleye dönüştü; ABD, Rusya, Çin ve Avrupa çalışmalarını hızlandırdı

Mustafa Ali AYKOL

Küresel ölçekte yaşlanmayı yavaşlatma ve ömrü uzatma çalışmalarına ayrılan finansman, 2024 itibarıyla 8,49 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 220’lik bir artış anlamına geliyor. 

Artışın temel nedenleri arasında, yaşlanmanın biyolojik mekanizmalarının daha iyi anlaşılması, gen düzenleme teknolojilerindeki ilerleme ve yapay zekânın ilaç keşif süreçlerine entegrasyonu bulunuyor.

SERMAYE VE TEKNOLOJİNİN MERKEZİ ABD YARIŞTA LİDER

ABD, uzun yaşam (longevity) araştırmalarında hem sermaye büyüklüğü hem de teknolojik derinlik açısından lider konumda. Silikon Vadisi merkezli biyoteknoloji şirketleri, yaşlanmayı “tedavi edilebilir bir biyolojik süreç” olarak ele alıyor.

Altos Labs, Calico ve benzeri girişimler; hücresel yeniden programlama, epigenetik yaşın geri çevrilmesi ve kök hücre temelli tedaviler üzerine çalışıyor. Bu şirketlerin arkasında teknoloji milyarderlerinden gelen milyar dolarlık fonlar bulunuyor. ABD’deki çalışmaların önemli bir kısmı, yaşlanmayı tamamen durdurmaktan ziyade, sağlıklı yaşam süresini (healthspan) uzatmayı hedefliyor.

Ayrıca yapay zekâ destekli platformlar, yaşlanmayla ilişkili genleri ve protein yollarını analiz ederek yeni ilaç adaylarını klasik yöntemlere kıyasla çok daha kısa sürede belirleyebiliyor. Bu yaklaşım, ABD’yi yaşlanma karşıtı ilaç geliştirme yarışında öne çıkarıyor.

ÇİN, YAŞLILIKLA MÜCADELEYİ DEVLET STRATEJİSİ OLARAK GÖRÜYOR 

Çin, yaşlanma araştırmalarını giderek daha fazla ulusal strateji düzeyine taşıyor. Hızla yaşlanan nüfus, bu alandaki yatırımları Pekin yönetimi için sadece bilimsel değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal bir zorunluluk haline getirmiş durumda.

Çinli araştırma merkezleri; gen terapileri, kök hücre uygulamaları ve doğal moleküller üzerinden ömrü uzatmaya yönelik çalışmalar yürütüyor. Son yıllarda bazı Çinli biyoteknoloji şirketleri, deney hayvanlarında yaşam süresini belirgin biçimde uzattığını iddia ettikleri bileşikler üzerinde yoğunlaştı.

Eylül 2025’te Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in, bu yüzyılda 150 yıllık yaşam süresinin teorik olarak mümkün olabileceğine dair açıklaması, küresel tartışmaları yeniden alevlendirdi. Bu çıkış, Çin’in uzun yaşam teknolojilerini yalnızca bilimsel değil, jeopolitik bir rekabet alanı olarak da gördüğünü ortaya koydu.

RUSYA HER GEÇEN GÜN YARIŞTA DAHA GÖRÜNÜR OLUYOR

Rusya da bu küresel yarışta giderek daha görünür hale geliyor. Moskova’daki üniversiteler ve araştırma enstitüleri; biyolojik yaş ölçümü, kronik inflamasyon, otofaji ve yaşlanmış hücrelerin temizlenmesi gibi alanlarda çalışmalar yürütüyor.

Pirogov Üniversitesi’nde kurulan yaşlanma araştırmaları enstitüsü, Alzheimer ve kas erimesi gibi yaşa bağlı hastalıkların erken tanısına odaklanırken, Moskova Devlet Üniversitesi bünyesindeki Belozerskiy Enstitüsü otofajiyi uyaran doğal moleküller üzerinde çalışıyor. Bazı deneylerde, bu yaklaşımların yaşam süresini yüzde 30’a kadar uzatabildiği bildirildi.

Özel sektörde ise Rusya bağlantılı girişimler genetik temelli yaşlanma karşıtı aşılar ve tedaviler üzerinde yoğunlaşıyor. Uzmanlara göre bu projelerin klinik olarak olgunlaşması için en az 10 yıllık bir zaman dilimi gerekiyor.

Turkrus.com'un haberine göre özel sektör tarafında Rusya ile Singapur ortaklı Gero şirketi bugüne kadar 20 milyon dolarlık yatırım topladı ve genetik temelli bir yaşlanma karşıtı aşı üzerinde çalışıyor. İlk deneylerde tek enjeksiyonla yaşam süresinin bir ay uzadığı bildirildi.

Honduras’ın Prospera bölgesinde faaliyet gösteren UnlimitedBio kas dokusunu yenileyen iki gen terapisini ticari olarak sunmaya başladı ve yaklaşık 600 bin dolarlık yatırım aldı. Uzmanlar uzun vadede milyarlarca kişiye ulaşabilecek bir pazarın ortaya çıkabileceğini, bu nedenle maliyetlerin düşmesinin kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.

AVRUPA BU SÜREÇTE DAHA TEMKİNLİ

Avrupa’da yaşlanma karşıtı araştırmalar ABD ve Çin’e kıyasla daha temkinli ve regülasyon odaklı ilerliyor. Ancak kıta genelinde güçlü akademik altyapı ve uluslararası iş birlikleri dikkat çekiyor.

Almanya’daki Max Planck Enstitüleri, Birleşik Krallık’taki genetik araştırma merkezleri ve İskandinav ülkelerindeki biyogerontoloji laboratuvarları; yaşlanmanın moleküler temellerine odaklanıyor. Fareler üzerinde yapılan deneylerde bazı ilaç kombinasyonlarının yaşam süresini yüzde 30’a varan oranlarda uzattığı açıklandı.

Avrupa Birliği ise yaşam bilimleri ve biyoteknoloji alanında ABD ve Çin ile arasındaki farkı kapatmak için yeni fon programları hazırlıyor. AB yaklaşımı, radikal vaatlerden çok, bilimsel doğrulanabilirlik ve etik sınırlar çerçevesinde ilerlemeyi öncelemeye dayanıyor.

YAŞLANMAYLA MÜCADELEYE İLİŞKİN ELEŞTİRİLER: ETİK, EKONOMİ VE TOPLUM

150 yıl yaşama ihtimali, yalnızca bilimsel değil; etik, ekonomik ve toplumsal soruları da beraberinde getiriyor. Emeklilik sistemleri, sağlık harcamaları, nüfus dengeleri ve gelir eşitsizliği gibi konular, bu teknolojilerin yaygınlaşması halinde köklü biçimde değişebilir.

Bugün için uzmanların büyük bölümü, kısa vadede “150 yıl yaşamaktan” ziyade, 90–100 yıllık sağlıklı ve üretken bir yaşam süresinin gerçekçi hedef olduğunu vurguluyor. Ancak küresel yatırımların hızı ve teknolojik ilerleme, bu sınırların önümüzdeki on yıllarda yeniden tartışılacağını gösteriyor.

Sonuç olarak, ömrü uzatma yarışı artık marjinal bir bilim alanı değil; küresel güçlerin, büyük sermayenin ve ileri teknolojinin kesiştiği stratejik bir saha haline gelmiş durumda. 150 yıl hedefi bugün hâlâ iddialı görünebilir, ancak bu hedef etrafında şekillenen araştırmalar, insanlığın yaşlanmaya bakışını şimdiden köklü biçimde değiştiriyor.

patronlardunyasi.com