Milyarderlerin 'Tekno-Ütopya' hayali; kendi yasalarını koyacakları şehirler kuruluyor
Silikon Vadisi’nden kripto milyarderlerine uzanan bir grup yatırımcı, gelişmekte olan ülkelerde özel statülü şehirler kurmak için hükümetlerle masaya oturuyor. Vergi ve regülasyonların minimize edildiği, özel hukuk ve piyasa temelli yönetişimin öne çıktığı bu projeler, bazı çevrelerce devletsiz bir serbest piyasa toplumunu öngören anarko-kapitalizme geçişin pratik bir laboratuvarı olarak görülürken; destekçileri bunu alternatif bir kalkınma modeli olarak savunuyor.
Futbol kulübü ya da yat almakla yetinmeyen teknoloji milyarderleri, şimdi de kendi şehirlerini kurmaya hazırlanıyor.
“Tekno-ütopya” olarak tanımlanan bu projelerde amaç; daha az regülasyon, yatırımcı dostu hukuk ve yüksek yaşam standartlarını bir araya getiren yeni kentler inşa etmek.
Çoğu proje, ekonomik olarak daha kırılgan ülkelerde özel ekonomik bölgeler ya da yarı özerk yapılar üzerinden hayata geçiriliyor.
HEDEF MİLYONLARCA İNSANI YOKSULLUKTAN ÇIKARTMAK
Bu eğilimin, mevcut siyasal ve bürokratik sistemlere duyulan hoşnutsuzluktan beslendiğini söyleyen Charter Cities Institute kurucusu Mark Lutter’a göre hedef, “daha iyi yönetişimle milyonlarca insanı yoksulluktan çıkarmak.” Eleştirmenler ise bu girişimleri, zenginlerin kendi kurallarını yazdığı modern şehir-devletler olarak görüyor.
HONDURAS: KENDİ HAKİMİ OLAN ŞEHİR
Honduras’ta kurulan Prospera, bu modelin en somut örneklerinden biri. Yaklaşık bin kişinin yaşadığı site tipi yerleşimde golf sahaları, özel plajlar ve ABD’den çevrim içi bağlanan hakimlerin baktığı tahkim sistemi bulunuyor.
Uzun yaşam ve gen terapisi gibi alanlarda daha esnek düzenlemeler sunulması, projeyi teknoloji ve sağlık yatırımcıları için cazip kılıyor. Daire fiyatları 120 bin dolardan başlıyor, deniz manzaralı villalar 850 bin dolara kadar çıkıyor.
KARAYİPLER'DE KRİPTO PARA İLE YAŞAM
Erken dönem Bitcoin yatırımcılarından Olivier Janssens’in Karayipler’de planladığı Destiny adlı şehirde ise kripto paranın yerel para birimi olması hedefleniyor.
St. Kitts ve Nevis anayasasına bağlı kalınacağı vurgulansa da, mülk sahiplerinin kurallar üzerinde belirleyici olduğu bir yönetim modeli öngörülüyor. Konut fiyatlarının 500 bin dolar ile 3 milyon dolar arasında olması bekleniyor.
AFRİKA'DA 'YENİ SİNGAPUR' ARAYIŞI
Girişimci Patri Friedman’ın öncülük ettiği Alpha Cities projesi, Batı Afrika’da birden fazla şehir kurmayı amaçlıyor. Henüz çoğu çizim aşamasında olan projelerde veri merkezleri, elektrikli araç üretimi ve yenilenebilir enerji odaklı sanayi kümeleri planlanıyor. Friedman, ev sahibi ülkelerin hedefinin “üçüncü dünyadan birinci dünyaya geçiş” olduğunu savunuyor.
ABD'DE CALIFORNIA FOREVER İSTİSNASI
Diğerlerinden farklı olarak ABD’de planlanan California Forever, mevcut yasal sistemi kökten değiştirmek yerine “Amerikan rüyasını yeniden canlandırma” iddiasında. Reid Hoffman ve Marc Andreessen gibi isimlerin desteklediği proje, uygun fiyatlı konutlar, yürünebilir mahalleler ve ileri üretim merkezleri vaat ediyor. İnşaatın 2027’de başlaması hedefleniyor.
BAŞARISIZ BİR HAYAL: AKON CITY
Ancak her proje başarıya ulaşmıyor. Senegal’de R&B yıldızı Akon’un hayalini kurduğu Akon City, parlak görsellerine ve kendi kripto parasına rağmen yatırım eksikliği nedeniyle rafa kaldırıldı. 2025 itibarıyla bölgede yalnızca yarım kalmış bir karşılama binası bulunuyor; proje artık daha mütevazı bir tatil köyüne dönüştürülmek isteniyor.
Milyarderlerin şehir kurma tutkusu, küresel ölçekte yeni bir kentleşme ve yönetişim tartışmasını da beraberinde getiriyor: Bu projeler kalkınma mı getiriyor, yoksa kuralları parası olanların yazdığı yeni ayrıcalıklı alanlar mı yaratıyor? Tartışma büyüyerek sürüyor.
ANARKO KAPİTALİZM NEDİR?
Anarko-kapitalizm, devletin neredeyse tamamen ortadan kalktığı; hukuk, güvenlik ve kamu hizmetlerinin piyasa mekanizmaları ve özel sözleşmeler üzerinden yürütüldüğü bir düşünce sistemi olarak tanımlanıyor. Milyarderlerin öncülük ettiği bu yeni şehir projeleri, resmi olarak bu ideolojiyle anılmasa da, kamusal yetkilerin özel aktörlere devredildiği, kuralların mülk sahipleri ve yatırımcılar tarafından belirlendiği yapılarıyla bu fikrin pratikte sınandığı alanlar olarak görülüyor. Bu nedenle söz konusu girişimler, yalnızca kentsel gelişim projeleri değil; devlet, piyasa ve vatandaşlık ilişkilerinin geleceğine dair daha büyük bir ideolojik dönüşümün işaretleri olarak da tartışılıyor.
patronlardunyasi.com
