Kayıtdışı istihdamda patlama

Türkiye'de 2005 yılının ilk dört ayında kayıt dışı çalışanların sayısı yüzde 9.5 oranında artarak 11 milyonu aştı ve oran olarak da yüzde 50.7'ye çıktı.
 
Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) verilerine göre, Türkiye'de kayıt dışı çalışanların sayısı 2005 yılının ocak ayında 10 milyon 179 bin iken bu sayı nisanda 11 milyon 150 bine çıktı.
 
Yılbaşından bu yana artıyor
 
2005 yılının ilk 4 ayında kayıtdışı çalışanların oranında aylık bazda düzenli artışlar yaşandı.
 
Buna göre, ocak ayında toplam istihdamın yüzde 48.9'u kayıtdışı iken şubat ayında yüzde 49'a, mart ayında yüzde 49.6'ya ve nisan ayında da yüzde 50.7'ye çıktı. Ocak ayında 10 milyon 179 bin olan kayıt dışı çalışanların sayısı şubat ayında 10 milyon 211 bine, mart ayında 10 milyon 510 bine, nisan ayında da 11 milyon 150 bine yükseldi.
 
İşverenler de kayıtdışı

Kayıtdışılık artışında ilk sırayı 3.2 puan ile işverenler alırken bunu 2.2 puanlık artış ile ücretli izledi.
 
Buna göre, ocak ayında yüzde 23.6 olan kayıtdışı işverenlerin oranı nisan ayında yüzde 26.8'ye, ücretlilerin oranı yüzde 20.8'den yüzde 23'e yükseldi.  Bir başka deyişle, kayıtdışı çalışan işverenin sayısı ocak ayında 242 bin iken, nisan ayında 267 bine çıktı. Ücretlilerin sayısı da aynı dönemde 2 milyon 13 binden 2 milyon 327 bine yükseldi.
 
Ocak ayında toplam istihdamın 1 milyon 26 bini işveren iken nisan ayında 1 milyon 131 bine, ücretlilerin sayısı da 9 milyon 676 binden 10 milyon 119 bine çıktı.

  NEDEN KAYITDIŞI?

Türkiye'de kayıtdışı ekonomiye yönelimin temel sebebi uygulanan yüksek vergiler. Üretim ve istihdamdaki vergi yükü işletmeleri kayıtdışına iterken, kayıtdışı kesimlerin genişlemesi de diğer taraftan vergilerin ağırlaşmasına yol açıyor.
Ankara Ticaret Odası'nın hazırladığı rapora göre, Güney Kore'de yüzde 13.6, ABD'de 15.5, Meksika'da 15.6, İsviçre'de 17.8, Kanada'da 23.3, Japonya'da 24.2 olan vergi yüküne karşılık, Türkiye'de yaklaşık yüzde 50 oranında vergi yükü bulunuyor. Rakamlara göre bir Türk çalışanı ve işvereni Güney Koreli'ye göre yaklaşık dört, ABD'liye ve Meksikalı'ya göre üç, Kanadalı ve Japona göre iki kat daha fazla vergi ödemek zorunda.
ATO Başkanı Sinan Aygün, kayıtdışının önüne geçilebilmesi için istihdamdan alınan vergi ve prim oranlarının aşağıya çekilmesi gerektiğini belirterek, ayrıca kayıtdışı istihdama ağır cezalar getirilmesi gerektiğini kaydetti. 
 
En çok aile işçileri kayıtdışı
 
Öte yandan, Nisan ayı itibarıyla toplam istihdam miktarı 3 milyon 774 bin olarak belirlenen ve yasal olarak herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydolma zorunluluğu bulunmayan ücretsiz aile işçilerinin yüzde 95.5'i, bir başka deyişle 3 milyon 604 bini kayıtdışı konumda çalışıyor.
 
Toplam istihdam sayısı 5 milyon 498 bin olan kendi hesabına çalışanların yüzde 65.2'si (3 milyon 585 bin), 1 milyon 471 bin olarak öngörülen yevmiyelilerin yüzde 91.3'ü (1 milyon 343 bin) kayıt dışı bulunuyor.