Kamu ihalelerinde devrim gibi karar
Kamu İhale Kanunu yeniden değiştiriliyor ve 50 bin liraya kadar olan mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, ihale süreci dışına çıkarılıyor.
Bazı hizmetlerin açık ihale yerine pazarlık usulüyle karşılanmasını öngören yeni düzenlemede, ihalelerin yabancılara açılma sınırı olan ''eşik değerler'' düşürülüyor, istisnaların bir bölümünün 2014 yılı sonuna, bir bölümünün de tam üyelikten 6 ay öncesine kadar devamı öngörülüyor.
AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, Avrupa Birliğine uyum sürecinde sık sık değiştirilen Kamu İhale Yasasının bir kez daha değişimi gündeme geliyor.
''Kamu İhale ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Taslağı'', kamuda 50 bin liraya kadarki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine geniş esneklik getiriyor.
Taslağa göre, ''yaklaşık maliyeti 50 bin lirayı aşmayan mal, hizmet alımı ve yapım işleri'' ile ''temsili ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar'', ihale komisyonu kurma, yeterlilik kurallarını arama, teminat alma ve sözleşme yapma zorunluluğu bulunmaksızın piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilecek.
Yaklaşık maliyeti 50 bin-100 bin lira arasındaki mamul mal veya hizmet alımları ile 50 bin-1 milyon lira arasındaki yapım işlerinde ise en az 3 istekli davet edilerek, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenecek. Yeterli bulunan isteklilerden ilk fiyat tekliflerini aşmamak üzere ihale kararına esas olacak son yazılı fiyat teklifleri alınarak, ihale sonuçlandırılacak.
Kamu İhale Kurumu verilerine göre, 2009 yılında her 100 mal alım ihalesinin 65'ini, hizmet alımının 52'sini, yapım işlerinin de 27'sini, 50 bin liranın altındaki alım ve yapım işleri oluşturdu.
Parasal değer olarak ise her 100 mal alım ihalesinin 10'u, hizmet alım ihalesinin 2'si, yapım işinin de 1'i, 50 bin liralık sınırın altında kaldı.
AÇIK İHALE YERİNE PAZARLIK USULÜ
Kamu İhale Kanunu Yasa Taslağında yeralan diğer bazı düzenlemeler de şöyle:
-Bazı hizmet alımlarında açık ihale yerine pazarlık usulü esas olacak. Bu hizmet alımları taslakta ''konaklama ve yemek, raylı taşımacılık, suda taşımacılık, destekleyici ve yardımcı taşıma hizmetleri, hukuki hizmetler, personel yerleştirme ve temin etme hizmetleri, zırhlı oto hizmetleri hariç olmak üzere soruşturma ve güvenlik hizmetleri, eğitim ve meslek eğitimi hizmetleri, sağlık ve sosyal hizmetler, eğlence, kültür ve spora ilişkin hizmetler ve diğer hizmetler'' şeklinde sıralandı.
İHALELERİN YABANCILARA AÇILMA SINIRI DÜŞÜRÜLÜYOR
-İhalelerin yabancılara açılma sınırını ifade eden ''eşik değerler'' aşağıya çekiliyor.
Buna göre, yapım işlerinde halen 13 milyon 551 bin 44 lira olarak uygulanan eşik değer, 4 milyon 845 bin avroya inecek. Bu değer, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin mal ve hizmet alımları ile tasarım yarışmalarında 125 bin avro, sektörel faaliyetlere ilişkin mal ve hizmet alımları ve tasarım yarışmalarında 387 bin avro, genel bütçe kapsamı dışında kalan idarelerin mal ve hizmet alımları ile tasarım yarışmalarında da 387 bin avro olarak uygulanacak.
İHALELERDE, FİYAT DIŞI UNSURLAR DA DEĞERLENDİRİLECEK
-İhale yöntemlerinde değişikliğe gidiliyor. Buna göre, ''açık ihale usulü'' ile ''belli istekliler arasında ihale usulü'' devam edecek. Buna karşılık ''pazarlık usulü''nün yerini ''ilanlı pazarlık'' ve ''ilansız pazarlık'' alacak.
''Rekabetçi müzakere yöntemi'' yeni yöntem olarak uygulamaya konulacak. Sektörel faaliyetlere ilişkin alımlar hariç, işin karmaşık nitelikte olması nedeniyle hukuki, mali özelliklerinin veya teknik şartnamede yer alacak hususların yeterince açık olarak belirlenemediği hallerde, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin ''fiyat dışı unsurlara göre belirlendiği'' rekabetçi müzakere yapılabilecek.
YERLİ İSTEKLİYE FİYAT AVANTAJI YÜZDE 10'A ÇEKİLİYOR
-AB'nin karşı çıktığı yerli istekli lehine uygulanabilen yüzde 15 fiyat avantajı da 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren yüzde 10 olarak uygulanacak. Fiyat avantajındaki bu oran, Türkiye'nin AB'ye tam üyeliğinden 6 ay öncesine kadar geçerli olacak.
İSTİSNALARIN BİR BÖLÜMÜ KALICI, BİR BÖLÜMÜ GEÇİCİ
-AB'nin ısrarla kaldırılmasını istediği istisnalar, taslakta ana ve geçici maddelerde düzenlendi.
Buna göre, AB mevzuatında da yer alan istisnalar, yeni dönemde de uygulanacak. Diğer istisnaların bir bölümü 31 Aralık 2014, bir bölümü de AB'ye tam üyelikten 6 ay öncesine kadar devam edecek.
Kalıcı istisnaların bir kısmı taslakta şu şekilde tespit edildi: ''Gizlilik içinde yürütülmesi ve özel güvenlik tedbirlerinin alınması gereken veya devlet güvenliğine ilişkin temel menfaatlerin korunmasını gerektiren hallerle ilgili alımlar, savunma, güvenlik ya da istihbaratla ilgili askeri veya hassas ekipman alımları, uluslararası yükümlülükler uyarınca askeri birliklerin ülke dışındaki tatbikat, eğitim veya insani amaçlı görev ve barış gücü operasyonu gibi ihtiyaçlarına yönelik alımlar, tahkim ve uzlaştırma hizmeti alımları, istihdam sözleşmeleri, idare veya kamu teşebbüslerinin kamusal telekomünikasyon ağları kurmak ya da işletmek amacıyla yapacakları alımlar.''
Ayrıca, idare ve kuruluşların, kanun kapsamındaki enerji, su, ulaştırma ve posta hizmetleri sektörlerine ilişkin sektörel faaliyetlerine ilişkin alımları da istisnalar bölümünde düzenlendi.
Geçici madde uyarınca 2014 sonuna kadar yürürlükte kalacak istisnalar da şöyle sıralandı:
.Enerji, su, ulaştırma ve posta hizmetleri sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini ve DMO Ana Statüsünde yer alan faaliyetlerine ilişkin yapılacak Hazine garantisi veya doğrudan bütçeden aktarma yapmak suretiyle finanse edilenler dışındaki yaklaşık maliyeti 5 milyon 372 bin 854 lirayı aşmayan mal ve hizmet alımları,
.TPAO'nın Türkiye karasuları ile uluslararası sular dahilinde petrol ve doğalgaz arama, sondaj, üretim ve taşıma faaliyetleri ile ilgili yapılacak her türlü mal veya hizmet alımları ile yapım işleri,
.Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün et ve et ürünleri için yapılacak alımları,
.Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun uyarınca yardım tutarlarının yer aldığı listelerle ilgili veri hazırlama ve kontrol işlemlerine yönelik hizmet alımları,
.Mahalli İdare Birlikleri Kanununa göre köylere hizmet götürme birliklerince gerçekleştirilen alımlar,
.Kültür ve Tabiat Varlıklarına Koruma Kanunu kapsamındaki kültür varlıklarının rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri, çevre düzenleme projeleri ve bunların uygulamaları ile değerlendirme, muhafaza, nakil işleri ve kazı çalışmalarına ilişkin mal ve hizmet alımları,
.Vakıf kültür varlıklarının onarım, restorasyon ve çevre düzenlemesine ilişkin mal ve hizmet alımları,
.Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun uyarınca yenileme alanlarındaki uygulamalara yönelik alımlar ve yapım işleri,
.Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve Fonun hisselerine sahip olduğu bankaların yapacakları alımlar,
.Kanun kapsamındaki idarelerin e-devlet ile ilgili bilgi ve iletişim teknolojileri hizmetleri kapsamında, Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş'den doğrudan yapacakları hizmet alımları,
.Ulusal araştırma-geliştirme kurumlarının yürüttüğü ve desteklediği araştırma-geliştirme projeleri için gerekli mal ve hizmet alımları.
AB'YE TAM ÜYELİK ÖNCESİNE KADAR SÜRECEK İSTİSNALAR
Türkiye'nin AB'ye tam üyeliğinden 6 ay öncesine kadar ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç Kamu İhale Yasası ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kapsamı dışında tutulan alımlar da şöyle:
.Mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ve orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları,
.İdarelerin veya kamu teşebbüslerinin yabancı ülkelerdeki birim veya kuruluşlarının alımları ile yurt dışında bulunan nakil araçlarının bulunduğu yerden sağlanması zorunlu mal ve hizmet alımları,
.Sigorta şirketlerinin Tarım Sigortaları Kanunu kapsamında elde ettiği sigorta primlerinden oluşan havuzdan yapılan mal veya hizmet alımları,
.Doğal Afet Sigortaları Kurumu tarafından Zorunlu Deprem Sigortasına Dair Kanun Hükmünde Kararname kapsamında gerçekleştirilen mal ve hizmet alımları,
.İdarelerin Adalet Bakanlığına bağlı ceza infaz kurumları, tutukevleri, iş yurtları kurumları, SHÇEK'e bağlı huzurevleri ve yetiştirme yurtları, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı üretim yapan okullar ve merkezler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı enstitü ve üretme istasyonları ile Başbakanlık Basımevi İşletmesi tarafından bizzat üretilen mal ve hizmetler için anılan kuruluşlardan yapacakları alımlar ile ray üstünde çeken ve çekilen araçlarda kullanılan monoblok tekerlek ve tekerlek takımları için MKEK Genel Müdürlüğünden yapacakları alımlar,
.Tedavisi kurumlarınca üstlenilen kişilerin ayakta tedavisi sırasında reçeteye bağlanan ilaç ve tıbbi malzemelerin kişilerce alımları, stoklanması ekonomik olmayan ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile ortez, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbi sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları,
.Sağlık hizmeti sunan kanun kapsamındaki idarelerin teşhis ve tedaviye yönelik birbirlerinden yapacakları mal ve hizmet alımları,
.Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Kurulması Hakkında Kanun ile Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca yapılacak alımlar,
-Sektörel faaliyetlerin tam rekabete açık hale gelmesi durumunda, yasa hükümleri uygulanmayacak. Bu madde hükmünün uygulanması, Türkiye'nin AB'ye tam üyeliğinden 6 ay öncesine kadar devam edecek.
GÜL: 'BURADA RİSK VAR MI, VAR.
Kamu İhale Kurumu (KİK) Başkanı Hasan Gül, Kamu İhale Yasa Taslağında öngörülen esnekliklere ilişkin, ''Burada risk var mı, var. Ama sonuçta işlem yapan insanlara güven esasına dayanmayan bir sistemle de bir yere gidemezsiniz'' dedi.
Gül, yasanın yayımlanmasının ardından çıkarılacak ikincil mevzuatla da işleyişe ilişkin kuralların ortaya konulacağını, denetim mekanizmalarının oluşturulacağını söyledi.
KİK Başkanı Gül, Kamu İhale Yasa Taslağı ile öngörülen yapıya ilişkin A.A muhabirinin sorularını yanıtladı.
Avrupa Birliği'nin, yasa kapsamı dışında tutulan ''istisnalar''ın fazlalığına yönelik itirazı hakkındaki soru üzerine Gül, Avrupa Birliği'nin kamu alımları ile ilgili faslın açılması için istisnaların kaldırılmasını istediğini anımsattı. Ancak Brüksel'de, tam üyeliğe kadar kademeli bir geçiş için temaslarda bulunduklarını belirten Gül, yasada, güvenlik, savunma ve gizlilik içinde yürütülmesi gereken alımlar gibi AB'de de bulunan bir takım istisnaların ana metinde bırakıldığını, süreç içinde kaldırılması gereken unsurların da 2014 yılı sonu ve tam üyelikten 6 ay öncesi olmak üzere 2 basamağa bölündüğünü anlattı.
Gül, ''istisnaların neden hemen kaldırılmadığı'' sorusunu da ''Bunların bir kısmını hemen kaldırmak, istisnaya tabi işlem yapan idareyi belki sıkıntıya sokabilir. TÜBİTAK var mesela, Ar-Ge ile ilgili istisnalar, bizde AB'den daha geniş, bunlar sıkıntı yaratabilir'' şeklinde yanıtladı.
Bazı istisnaların da Türkiye'nin özel koşullarından kaynaklandığını ifade eden Gül, Et Balık Kurumu'ndan et alımlarının istisna tutulmasını örnek gösterdi ve bunun besiciliğin, hayvancılığın geliştirilmesi için önem taşıdığını vurguladı.
Hasan Gül, yasadaki istisnalar bölümünde, AB'de farklı bir yasası bulunan sektörel faaliyetlere ilişkin düzenlemelerin de yer aldığını belirterek, enerji, su, ulaştırma ve posta hizmetlerinde faaliyet gösteren kamu teşebbüsleri ile özel veya münhasır hak sahibi gerçek veya tüzel kişilere yönelik alımların da burada düzenlendiğini söyledi.
''BAZI HİZMETLER İÇİN PAZARLIKLA ALIM YAPILABİLECEK''
Gül, taslakta, hizmet alımları başta olmak üzere alım konularına getirilen esnekliklerle ilgili de şu değerlendirmeyi yaptı:
''Bir çok istisnaları burada yaptığımız ayrım zaten ortadan kaldırıyor. Bizim şu andaki mevcut maddemizin yanlışlığı tüm hizmet alımlarını aynı kategoriye sokmak. Burada ikiye ayırdık. İhale yapmaya uygun olmayan hukuki hizmetler, eğitim, mesleki eğitim hizmetleri, eğlence, kültür ve spora ilişkin hizmetler gibi alımları ayrı listeye koyduk, geniş esneklik sağladık.
Örneğin avukatlık hizmetlerini ihaleyle alamazsınız. Çünkü burada önemli olan ucuza veren değil, devletin hukuki problemini çözen avukattan hizmeti almaktır. İdareler artık bu alanda, 3 kişiyi çağırarak alım yapabilecek. İdareler, mevcut durumda belli tutarı aşanlarda açık ihale yapmak zorunda. Ama bu düzenlemeyle söz konusu listedekilerde açık ihale zorunluluğu yok, pazarlıkla alım yapılabilecek. Bakacaklar piyasaya ihalelerine güvenilirliklerinden emin olduklarını çağıracaklar.''
''ELBETTE BURADA RİSK VAR MI, VAR''
Öngörülen bu yapıdaki risklere dikkat çekilerek, ''Nasıl bir denetim mekanizması uygulayacaksınız'' diye sorulması üzerine de Gül, ''Şikayet edilebilir. Kişi diyebilir ki aslında bu alanda en iyi olan ben iken bu idare 3 kişiyi davet etti. Davet edilen 3 kişi de aslında bu alanda nitelikli firmalar değil diyebilir'' dedi.
Gül, idarenin her türlü işleminin idari yargı, KİK, müfettiş denetimi, ve Sayıştay denetimi altında olduğuna da dikkati çekti.
''Bu saydığınız şikayet ve denetim süreçleri zaman alıcı, maliyetli ve yorucu. Denetim ağını sıkılaştırmayı düşünmüyor musunuz?'' sorusunu da Gül, şöyle yanıtladı:
''Biz hep o mantıkla gittiğimiz için (Aman bunu idareler suistimal eder, onun için bu kadar esnekliği vermeyelim) diye gittiğimiz zaman, idarelerin bir kısmı haklı olarak diyor ki; (Sizin bu kanun benim ihtiyacımı karşılamıyor.) Bana diyor ki (Avrupa Tahkim Mahkemesinde benim hakkımı savunacak şöyle şöyle avukat lazım.) Ama mevzuat açık ihale yap diyor. Açık ihale yaparak beni tahkimde savunacak avukatın hizmetini alabilir miyim? Alamazsın. O zaman da kanuna istisna yazılıyor.
Ama elbette burada risk var mı? Var. Ancak sonuçta işlem yapan insanlara güven esasına dayanmayan bir sistemle de bir yere gidemezsiniz. İnsanlara güven esasına dayanan bir sistem kurmanız gerekiyor. Onun denetim mekanizmalarını da elbette getireceksiniz.''
''Getirilen düzenlemelere paralel farklı bir denetim mekanizması oluşturacak mısınız'' sorusuna karşılık olarak da Gül, ikincil mevzuatta işleyişe ilişkin kuralları ortaya koyacaklarını belirtti. Gül, bu kuralların dışına çıkılmasının zaten sorun oluşturacağını, özel bir denetim mekanizması değil ama bu işleyişe uygun kurallar çerçevesinde bir denetimin oluşturulacağını kaydetti.
''ASIL BÜYÜK ESNEKLİK 50 BİN LİRANIN ALTI İÇİN''
KİK Başkanı Gül, eşik değerin altında kalan ihalelere sağlanan geniş esnekliğin nasıl uygulanacağı ve bunun amacı konusunda bilgi verirken de ''Asıl büyük esneklik orada'' dedi. Kuralların ikincil mevzuatta ortaya konulacağını yineleyen Gül, öngörülen sistemi şöyle bir örnekle açıkladı:
''Diyelim idare, bilgisayar alımı yapacak. 10 tane, toplam 50 bin liranın altında bilgisayar alacak. Taslak, şunu diyor: (toplam değeri 50 bin liranın altında 10 tane bilgisayar için, gidip açık ihale, şunu bunu yapma. Git piyasada fiyat araştırması yap. En uygununu al.) Bunu tabii kayıt altına dökecek, kurallarına uygun yapacak.
Eğer ki bilgisayar alımı 50 bin lira ile 100 bin lira arasında ise (en az 3 tane bu alanda faaliyet gösteren firmayı çağır, öyle al) deniyor.
100 bin lira ile eşik değer arasında ise (Açık ihale usulüyle al, ilan yap, herkes katılabilsin.) Ancak buradaki fark, ilan süresinin kısa olması. Eşik değerin üzerindeyse yine açık ihale usulü uygulanacak. Ancak bu limitin üzeri AB'nin ilan sürelerine tabi, ilan süresi uzun, 53 günden başlıyor.''
''BÜYÜK ALIMLARA YOĞUNLAŞACAĞIZ''
Hasan Gül, bu uygulamanın gerekçesini anlatırken de 2009 yılında 73 bin 500 mal alımının 47 bin 500'ünün 50 bin liranın altıda bulunduğunu, değer olarak bakıldığında ise bu ihalelerin toplam 19,4 milyon liralık alımın, 1,9 milyon lirasını oluşturduğunu kaydetti.
''Biz şu ana kadar hep küçük küçük şeylerle çok uğraşmışız. Bundan sonra büyük alımlara daha fazla yoğunlaşacağız'' diyen KİK Başkanı, 2009'da yapılan ihalelerin değer olarak yüzde 67'sini sadece 3 bin 365 ihalenin oluşturduğuna işaret etti.
