İşadamları jetleri bıraktı

Son 2 yıldır iş dünyasının vazgeçilmezleri arasına giren özel uçaklar, krizle birlikte hangarlara çekildi. Bir zamanlar işadamlarına uçak yetiştiremeyen firmalar, özel uçak talebinin yüzde 50 düştüğünü söylüyor.

Özel uçak talebinin önce yükselen petrol fiyatlarıyla azalma eğilimine girdiğini, krizle birlikteyse hızla düştüğünü belirten sektör yetkilileri, bu olumsuz trendin süreceğini kaydediyor.

Özel uçak kiralama hizmeti veren Blustar Jet Charter Müdürü Cemil Aydın, "Son 3 ayda krizin patlamasıyla düşüş yüzde 50'yi buldu" derken, Türkiye'deki özel uçak talebinin 3 yılda 2'ye katlanacağı öngörüsü ile pazara giren İngiliz Chapman Freeborn da geçen yıla göre müşterilerinin yarısından oldu. İngiliz Chapman Freeborn Şirketin Satış Müdürü Emin Özdabak "VIP'nin yerini business class uçuşlar aldı" dedi.

Özel uçağa pek sıcak bakmayan ve uçuşlarını genelde business class'ta yapan Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı'nın bile zaman zaman ekonomi sınıfında uçtuğu belirtiliyor. Kriz zamanında özel uçak lüksünden vazgeçenlerden Cerrahgil Şirketler Grubu Başkanı Eşref Cerrahoğlu ise, özel uçak bir yana, seyahatleri yaparken bile iki kez düşündüklerini söylüyor.
 
Yurtdışı toplantıları iptal
Dünyadaki hava taksi şirketlerini ve broker'ları birleştiren internet arayüzü Avinode verilerine göre temmuzdan beri taleplerde yüzde 35'lik düşüş yaşandı. Avinode Satış Müdürü Johan Sjoberg,, "Düşüşün yaşanacağını tüm sektör gördü ama kimse bu kadar hızlı olmasını beklemiyordu. Bu durum pek çok charter şirketine de sürpriz oldu" diyor. Diğer yandan Dubai başta olmak üzere, Ortadoğu'da uçak taleplerinin yüzde 20 artışa geçtiğine dikkat çeken Sjoberg, bölgedeki büyümenin Avrupa ve ABD'nin aksine süreceğini söylüyor.

Türkiye'de 160'ın üzerinde uçağın hizmet verdiği hava taksi sektöründe de durgunluk kendini hissettirdi. Şirketler, önce temmuz ve ağustosta 150 doları bulan petrol fiyatlarıyla müşterilerinin yüzde 10'unun kaybetti. Daha sonra yakıt fiyatları varil başına 77 dolara kadar indi ama bu sefer de kriz yüzünü gösterdi ve hava taksilerin iş hacmi yarı yarıya düştü. Son 2 senedir aylık 3 bini bulan hava taksi talebi şu an 2 bini yakalayamıyor.

"Tam 6 aydır yüzde 40 düşüş var. Yakıt fiyatlarının yükselmesiyle beraber düşüş başladı. Yakıt fiyatlarının inmesi sektörü uçurumdan kurtardı ama eski haline getiremedi. Son 3 ayda krizin patlamasıyla düşüş yüzde 50'yi buldu" diyen Blustar Jet Charter Müdürü Cemil Aydın ise, kriz yüzünden yurtdışındaki pek çok toplantının iptal edildiğini ve iş adamlarının seyahat planlarını iptal ettiğini belirtiyor.

Bayram döneminde de yükselme beklemediklerini vurgulayan Aydın, henüz krizin etkisinin tam olarak yansımadığını belirtirken nisan ve mayısta yüzde 10 ila 20 arası ikinci bir düşüş beklediklerini söyledi.
 
Helikopter talebi kesildi
İngiliz Chapman Freeborn Satış Müdürü Emin Özdabak, "VIP'nin yerini business class'lar aldı. Üreticilere gelen talepler azaldığı için kargolar da azaldı" diyor. 1 yıl daha bu düşüşle devam edeceklerini belirten Özdabak, birçok operatörün uçuş yapmadığını aktarıyor.

130 uçaklık TGV filosuyla Türkiye'de uçan Trump Travel'ın Operasyon Müdürü İzzet Pasensya da, yurtdışından gelen taleplerin durduğunu söylüyor: "Şu anda önceden alınmış rezervasyonları gerçekleştiriyoruz. Yeni talepler ise yüzde 40 azaldı."

Helikopter talebinin ise durduğunu kaydeden Pasensya, piyasayı hareketlendirmek için euro kurunu sabitleyerek, yüzde 15 indirim yaptıklarını ama yine de nisan-mayıs taleplerinin taban yapacağını söylüyor.
Kriz zamanında özel uçak lüksünden vazgeçenlerden Eşref Cerrahoğlu, "Her konuda olduğu gibi özel uçakta da tedbir almak zorundayız. Özel uçak bir yana seyahatleri yaparken bile düşünmek zorundayız. Bu yıl 2007'deki hayatları sürdürmek mümkün değil. Kriz öncesinde de istisnai durumlar dışında özel uçak kullanmadım" diyor.

  7-8 kişilik gruplar için özel uçak hâlâ avantajlı
Çin'den Türkiye'ye kayan siparişler ile ihracat rekoru kıran Vestel'in Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Nazif Zorlu, özel uçak yerine helikopteri tercih edenlerden. Krize rağmen özel hava aracını tercih eden Zorlu, "Bizim işlerimiz devam ediyor. O yüzden de mecburen helikopteri kullanmak zorundayız. Onda bir kısıntıya gitmemiz için işi de kısmamız lazım" diyor.

Ömer Dinçkök'e ait özel uçağın işletmesini yürüten Akkök Grubu'nun CEO'su Mehmet Ali Berkman ise 7-8 kişilik bir grupla seyahat edecek olanların için özel uçağın avantajını koruduğunu söylüyor. Berkman, "7-8 kişilik seyahatlerde özel uçak fiyatlarının business class'a denk geliyor. Bu nedenle bize gelen talepler bir azalma yok" diyor.

Nazlı Topçuoğlu/Referans