Havai fişek vergisine 'patlama' gibi zam: Yüzde 150

Yaz aylarında düğünler, kutlamalar ve özel organizasyonların gözdesi olan havai fişeğe, sürpriz gümrük vergisi zammı geldi.

Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın yayımladığı tebliğe göre, 29 Haziran'dan itibaren "şenlik fişekleri, işaret fişekleri, yağmur fişekleri, sis işaretleri ve diğer protekni eşyalar" için ton başýna belirlenen kýymet deđeri, 8 bin dolardan 20 bin dolara çýktý. Böylece tamamý Çin malý olan ve tonu ortalama 5 bin dolara ithal edilen havai fiţeklerin 2 bin dolar gümrük vergisi, ton baţýna 5 bin dolara yükseldi.

Gümrük vergisine getirilen yüzde 150 zam ithalatçı firmaların büyük tepkisini çekti. Pazarın yüzde 40'ına sahip olan ithalatçı firmalar, yeni düzenlemenin Türkiye'deki tek yerli üreticiye yarayacağını savunuyor. "Zammı tüketiciye yansıtırsak, sinek avlarız" diyen ithalatçı kesim, yaz sezonunun bitiminde dava açmaya hazırlanıyor.

Türkiye'de 20 milyon dolarlık bir büyüklüğe ulaşan havai fişek pazarında, sadece bir yerli üretici ve 11 ithalatçı firma bulunuyor. Yerli üretici Çoşkunlar Havai Fişek, pazarın yüzde 60'ına sahip. Coşkunlar Havai Fişek, Sakarya'nın Geyve ilçesinde 20 dönümlük kapalı alanda 17 yıldır üretim yapıyor. Sektördeki 11 ithalatçı firma ise yılda 2 kez Çin'den 400'er bin ton havai fişek ithal ediyor.
 
Bu zamla sinek avlarız
Çin'den ithal edilen ürünlerin, yerli üretimden daha kaliteli olduğunu belirten Galaxy Havai Fişek firmasının sahibi Alper Pakdamar, sektörün büyük bölümünün yerli üreticinin elinde olduğunu ve havai fişek ithalatının üreticiyi olumsuz etkilemesinin söz konusu olmadığını savunuyor. Pakdamar, "Yüzde 150 zammı tüketiciye yansıtırsak sinek avlarız, hep birlikte yaz sezonu sonunda dava açacağız, yoksa bu sektörde çalışmamız imkansız" diyor.

Pakdamar, 2 bin YTL'ye yapılan gösterileri 5 bin YTL'ye pazarlamaya kalkıştıkları zaman, zengilerin bile bu zevkten vazgeçecekleri görüşünde.
İthalatçı firmalardan Burcu Havai Fişek'in sahibi Alaaddin Dinçsoy da, "Yerli üretici pazarın yüzde 60'ına sahip, bizim onu olumsuz etkilemek gibi bir niyetimizin olmaması yanında böyle bir gücümüz de yok" diyor.

Dinçsoy, ithalatçı firmaların pazarı tekelcilikten kurtardığını ve fiyatları dengelediklerini iddia ederek ekliyor: "Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2005'te 'sen malı kaça ithal edersen et, bu malın değerini 8 bin dolar olarak belirliyorum' dedi ve bir uygulama başlattı. Bizde 6 bin dolara sattığımız havai fişekler için 8 bin dolar üzerinden vergi ödüyorduk. Şimdi de tonunu 20 bin dolardan hesaplayacaklar ve vergi de o oranda artacak".
 
Zam mal yoldayken geldi
İthalatçı firmaların bir diğer eleştirisi ise yeni değerlendirme uygulamasının sezon ortasında çıkması. Sezon başlamadan malları Çin'den sipariş eden ithalatçı firmaların sipariş ettikleri 400 bin ton havai fişek, gemi yoluyla Türkiye'ye gelmek üzere. Firmalar gelen malı zararına satmak zorunda olduklarını ifade ediyor.

Alaaddin Dinçsoy, siparişleri 6 ay önceden verdiklerini ve mal yoldayken kanunun değiştiğini belirtiyor. Getirilecek malların patlayıcı madde olduğunu hatırlatan Dinçsoy, yüksek fiyatla satamadıkları takdirde uzun süre ellerinde kalacak olan malların tehlike arz edeceğini kaydediyor.

İthalatçı Sönmez Havai Fişek firmasının sahibi Zülküf Sönmez ise, "Çin'den ithal edilen aynı kalitede malı Bulgaristan 1'e satarken, biz Türkiye'de 2.5'a satacağız. 2005'teki uygulama nedeniyle yüzde 25 zam yaptık. Yeni vergi artırımını dengelemek için de en az yüzde 70 zam yapmak zorundayız" diyor.
 
Havai fişeğin anavatanı Çin
Potasyum nitrat, kükürt ve meşe odunu kömürünün karışımıyla yapılan havai fişekler, bakır çinko ve sodyum gibi maddelerle renklendiriliyor. İlk havai fişek üretiminin, 12. yüzyılda havai fişek hammaddelerinin yoğun olarak bulunduğu Çin'de gerçekleştirdiği biliniyor. Daha sonra Avrupa'ya yayılan havai fişek gösterileri Türkiye'de ise son 10 yıldır yaygınlaştı.

Havai fişekleri depolamak için özel "havai fişek deposu" izni alınması gerekiyor. Havai fişek organizasyonu düzenlemek için de yine özel "havai fişek atıcısı" belgesi alınması gerekiyor. Bu izinleri almak ise kolay olmuyor. Firmaların en büyük müşterilerini de belediyeler oluşturuyor. Fiyatlar, renk çeşitliliği, fırlatılan yükseklik, patlama genişliği ve havada kalış süresine göre artıyor. 15 dakikalık bir havai fişek gösterisi için fiyatlar 2 bin YTL'den başlıyor. Organizasyonun büyüklüğüne göre bu fiyat 100 bin YTL'ye kadar çıkabiliyor. Özellikle İstanbul Boğazı'nda yapılan düğünler için yoğun talep geldiği belirtiliyor.

Özgüç Kozan/Referans