Kalkınma ajansları kimi kalkındırdı?
Kalkınma ajansları, “Bölgesel planlama, tanıtım, işbirliği, koordinasyon sağlama ve araştırma yapma”yı bırakarak fonlarını “proje destekleri” için kullandı. Ödeneklerin yüzde 74’ü projelere, sadece yüzde 7.5’i de ajansların asli görevlerine gitti
Bölgelerarası gelişmişlik farklarının dengeli bir yapıya kavuşturulması, bölgesel ve yerel kalkınmanın hızlandırılması ve sürdürülebilir bir gelişmenin sağlanması amacıyla kurulan kalkınma ajansları, “projeleri fonlama” aracı oldu. Sayıştay, büyük kaynakları yöneten kalkınma ajanslarının asli görevlerinden uzaklaştığını tespit etti.
Sayıştay’ın 2017 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu’nda, kaynakların rant aktarma aracına dönüşümünün yeni örnekleri yer aldı.
Kalkınma ajanslarına yasayla verilen bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik farklarının giderilmesi görevinin ajansların oldukça geniş bir faaliyet alanında çalışma yürütmesi gerektirdiğinin altı çizilen raporda, “Ajanslar, bölgesel planlama, tanıtım, işbirliği, koordinasyon sağlama ve araştırma yapma gibi asli fonksiyonlarından ziyade ağırlıklı olarak destek veren kurumlar haline dönüşmüşlerdir” denildi.
GELİNEN NOKTA
Raporda, Türkiye’nin Avrupa Birliği ülkeleri ile olan “gelir farkının, ülke içinde bölgelerarası gelir ve gelişmişlik farklılıklarının giderilmesi” amacıyla 2006’da kurulan 26 ajansın işleyişine yönelik şu tespitler yer aldı:
“Ajansların esas fonksiyonu, bölgesel ve yerel kalkınma gibi çok sektörlü bir konuda koordinatör, organizatör, katalizör rol alması, kaynak tahsis mekanizmasını kullanarak bütün kurumları yönlendirmesi, yerel aktörleri harekete geçirmesi, özel sektöre, yerel yönetimlere, sivil topluma ve kamu kuruluşlarına teknik, idari ve mali destek sağlayarak uygulamaların ve yatırımların kalkınma bakımından etkinliğinin artırılmasını sağlamaktır. Ancak gelinen noktada ajanslar makro nitelikli fonksiyonlarından uzaklaşmış, faaliyet ve projelere destek sağlama görevi ile öne çıkan kurumlar haline dönüşmüşlerdir.”
2.7 MİLYARLIK DESTEK
2008-2017 döneminde ayrılan bütçe ödeneklerinin dağılımı da bu durumu gösterdiği belirtilen rapora göre, ödeneklerin yüzde 74’ü proje ve destekleme faaliyetlerine ayrılırken sadece yüzde 7.5’i asli görevi olan koordinasyon, planlama, izleme, araştırma ve geliştirme ile tanıtım hizmetlerine gitti. 2008 yılından bu yana 26 ajansın verdiği destek tutarı 2 milyar 711 milyon 923 bin TL oldu.
KOSGEB gibi diğer kamu kuruluşların yanında ajans desteklerinin bölgesel gelişmeye katkısının son derece sınırlı kaldığı vurgulanan raporda, kalkınma ajanslarına, “asli görevlerinize odaklanmalısınız” tavsiyesinde bulunuldu.
Nurcan Gökdemir/Birgün
