Gazprom'dan 750 milyon dolarlık işi nasıl aldı?

Burak Mavi'nin Forbes Dergisi'ndeki röportajı

Geçen ayın hemen başında Fulya'daki bir ofis katından yoldan geçen herkesin duyabileceği kadar büyük bir sevinç çığlığı yükseldi. Guatemala'da toplanan Uluslararası Olimpiyat Komitesi 2014'te düzenlenecek kış olimpiyatlarının Soçi'de yapılacağını açıkladı.

Rusya'nın Karadeniz kıyısında ve Gürcistan sınırı yakınlarında bulunan bu sayfiye kentinin kış olimpiyatlarına ev sahipliği için seçilmesi çoğu gözlemci için sürpriz oldu. Guatemala üç aday arasında nefes kesici bir yarışa sahne oldu.

Güney Kore'den Pyong-çang favoriydi. Üç yıl önce 2010 oyunlarına ev sahibi olma fırsatını sadece üç oy farkla Kanada'ya kaptırmıştı. Güney Kore bu kez şanslı görülüyordu, çünkü bu vesileyle iki Kore'yi birleştirecek bir takım kurulabileceği düşünülüyordu. Barış için kutsal bir zorunluluk gibi bir şeydi bu. Avusturya'dan Salzburg da tesisleri açısından hazırdı.

Aralarında kış olimpiyatları için tesis ve altyapı konusunda belki de en hazırlıksız olanı ise Soçi idi. Soçi'deki tesisler, sınırlı imkanlara sahipti. Burası daha çok tatilcilerin yazın yüzmeye, kışın kayak yapmaya gittiği bir sayfiye kentiydi.

Oylamanın ilk turunu beklendiği gibi Güney Kore önde tamamladı. Avusturya elendi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin komiteyi kuşatan bir lobi çalışmasına başlamıştı. Soçi'de kayak tatillerinde kullandığı bir evi olan Putin, lobi yapma işini kimseye bırakmadı. Buradaki yamaçları iyi tanıyan Putin, tesislerin geniş bir alana yayılacağından, sporcuların hiçbir etkinlik için beş dakikadan uzun mesafe yürümeyeceğinden söz ediyordu. Komite üyelerinin yüzlerindeki kararsızlığı tamamen yok etmek için sanki “para konuşur” der gibi, o ana kadar görülmemiş bir meydan okumayla Soçi'yi dünya standartlarında bir kış sporları merkezi haline getirmek için 12 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıkladı.

Oyunların organizasyonu için de ek olarak 1,5 milyar dolar harcayacağını taahhüt etti. Sonuçta ikinci turda Rusya 47'ye karşı 51 oyla seçildi. Putin'in inatçı takibi sonuç vermişti.

Karar Ruslar için zafer niteliğindeydi. Fulya'daki bir ofis katında ise bu karar en az yarım milyar dolar değerindeydi. Ofiste sevinç çığlıkları atan kişi geçen yıl Engineering News-Record tarafından dünyanın en büyük 134'üncü uluslararası inşaat şirketi gösterilen Turan Hazinedaroğlu İnşaat'ın ikinci kuşak yöneticisi Tunca Hazinedaroğlu idi. Çünkü er ya da geç Soçi'ye yapılacak tesislerin inşaat işinin kendisine verileceğini düşünüyor.

Hazinedaroğlu'nun böyle düşünmesini sağlayan haklı nedenleri var. Turan Hazinedaroğlu İnşaat gayriresmi olarak adlandırdığı şekliyle Gazprom'un Türkiye'deki müteahhidi. Mavi Akım'ın anahtar teslim müteahhidi olan Gazprom, 1998 yılında Türkiye'ye ilginç bir taleple geldi. Projenin Türkiye ayağını oluşturan 501 kilometrelik Samsun-Ankara boru hattının inşası işinin ihale edilmeksizin işaret edeceği firmalara verilmesini şart koştu. 1996 yılından beri Mavi Akım projesine destek veren siyasiler konuyu Meclis'e getirdi ve jet hızıyla bir kararname çıktı. “Enerji Çarı”nın işaret ettiği şirket Turan Hazinedaroğlu İnşaat idi. Turan Hazinedaroğlu, dört yıldır tüm altyapı işlerinde ortaklık yaptığı Öztaş firmasına Mavi Akım'ın Türkiye ayağındaki boru hattını birlikte yapmayı teklif etti. Oluşturulan konsorsiyuma Gazprom'un iştiraklerinden Transstroygaz da katıldı.

O tarihte Gazprom'un CEO koltuğunda 1992-1998 yılları arasında Rusya Federasyonu başbakanlığını yürüten Viktor Çernomırdin vardı. Bu işin Turan Hazinedaroğlu'na verilmesi Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı ile Mavi Akım lobileri arasında sert çarpışmalara neden oldu. Karşılıklı iddialar, sonunda Turan Hazinedaroğlu ile Viktor Chernomırdin arasındaki dostluk üzerinden Gazprom yönetimine rüşvet verildiğine kadar dayandı.

Gazprom yönetimi neredeyse ebedi avantacılar olarak lanse edildi.  Tunca Hazinedaroğlu durumu şöyle açıklamayı tercih ediyor: “Bu işi kimilerinin dediği gibi bize ne Türk hükümeti ne de bir başkası verdi. 1992 yılından bu yana Gazprom'un işlerini yapıyoruz. Bugüne kadar Gazprom'un bize verdiği işin büyüklüğü 750 milyon doları geçti. Mavi Akım'ın Türkiye ayağının inşasına başlamadan önce de Gazprom ile konut ve fabrikalar yapmıştık. Bir de Soçi'nin 100 kilometre güneyinde Mavi Alev otelini inşa ettik. Bizi yakından tanıyorlar ve yaptığımız işlerden memnun kalıyorlardı.”

Hazinedaroğlu, önce Türkiye'de patlak veren kriz, ardından gelen Rusya krizi ile oldukça sıkıntılı günler geçirdiklerini söylüyor. Ödemelerdeki aksaklıklar nedeniyle parasal olarak hırpalanan Turan Hazinedaroğlu'na sevindirici haber iki yıl sonra gelmiş: “Gazprom yönetimi Mavi Akım'dan dolayı büyük zorluklar içinde olduğumuzu biliyordu. 2002 yılında babamı çağırıp Soçi'de yeni bir yatırıma gireceklerini söylediler ve projeyi bizim yürütmemizi istediler. Rusya'daki işleri bizzat babam yürütür.”

Putin Soçi'nin sahil kısmı olan Krasnaya Polyana bölgesinin kış olimpiyatları için hazırlanması görevini Gazprom'a vermişti. Aksini düşünmek hayalcilik olurdu. Vladimir Putin, Rusya Devlet Başkanı olduktan sonra Rus sistemini kontrol edecek güce ulaşmanın temel şartlarından birisinin kendisini “Rus ulusunun onuru” olarak tanımlayan Gazprom'u kontrol etmekten geçtiğini göstermişti. Yeltsin'in ekonomik anarşi döneminde Gazprom belli başlı birçok varlığının kontrolünü kaybetmişti.

Putin ve Gazprom CEO'su Alexei Miller petrol ve gaz sektöründeki hükümet kontrolünü yeniden tesis etmek amacıyla kaybedilen bu varlıkları, bazen Rus mahkemelerini bazen de sıkı pazarlık taktiklerini kullanarak geri kazandı. Sonuç Putin'in istediği gibi oldu. Gazprom, Putin'in yeni soğuk savaş silahına dönüştü. Eski nükleer tehdit yerini soğuktan donma tehdidine bırakıyor. Avrupa'nın Gazprom'a gittikçe artan bağımlılığı, Kremlin'e kıta üzerinde söz sahibi olma imkanı sunuyor. Şirketi çoğunlukla Kremlin'den yöneten Putin, muhaliflerin sesini sert bir şekilde bastırıyor olsa bile halk arasındaki geniş desteği esasen Gazprom'a borçlu. Ülke genelinde 330 bin çalışanı var Gazprom'un. Gazprom için çalışmak aynı zamanda prestijli bir iş Ruslar için.

2005 yılında 560 milyar metreküplük gaz elde edilen kuzey bölgesi (bu Rusya'nın çıkarttığı gazın yüzde 91'i, tüm dünyada çıkarılanın ise yüzde 25'i demek) Gazprom'a minnettar. Bütün Kuzey bölgesinin yol kenarlarını kaplayan “Gaz İşçilerinin Şerefine!” panoları bunun en bariz göstergesi. Gazprom boru hatlarının hangi küçük kasabalardan geçeceği bile oy desteği sağlıyor. Kısaca Gazprom Ruslar için herşey demek. Putin bu yüzden tıpkı olimpiyat projesinde yaptığı gibi bütün önemli projeleri Gazprom üzerinden yürütüyor.

Gazprom, Turan Hazinedaroğlu'ndan Krasnaya Polyana bölgesine yapılacak tesisler için makine parkını hemen getirmesini istemiş. Tunca Hazinedaroğlu, “Krasnaya Polyana pistlerin yapıldığı dağlık bölgenin adı. Yukarıda kayak yaparken aşağıda denize girebiliyorsunuz. 2002 yılında bize dünya üzerinde şimdiye kadar yapılan en zor güzergahın inşa edileceğini söylediler. Bizden istenen ilk iş 1600 metre yüksekliğe doğalgaz çıkarmamız oldu” diyor. Bu fikir başlangıçta çılgınca gelse de 65 kilometre uzunluğunda 300 ve 270 milimetre çaplı borularla doğalgaz zirveye çıkarılmış.

İkinci adım olarak 90 hektar alan üzerine kurulacak kış turizm merkezinin birinci etabının inşasına başlamış Hazinedaroğlu.  Beş yıldır aralıksız çalışıyor, Tamamı Türkiye'den gelen tam bin kişi yığmış durumda devasa şantiyesine.  Birinci etap büyük ölçüde tamamlanmış. Bir buz hokeyi pisti, bir de 1200 araçlık otopark inşaatının yanında bazı küçük detaylar kalmış. Krasnaya Polyana şantiyesinde bugüne kadar tamamladığı işin büyüklüğü 360 milyon dolar. Devam eden birinci etaba ait 80 milyon dolarlık daha işi var.

Tunca Hazinedaroğlu, şimdi sırada ikinci ve üçüncü etap inşaatlarının olduğunu söylüyor. Bu iki etaba yapılacak tesislerin keşif bedeli 500 milyon doları geçiyor. Hazinedaroğlu, “İkinci ve üçüncü etap için henüz sözleşme yapmadık. Şu ana kadar işi hep Gazprom verdi. Bu değişse bile bu işi bizden başkasına vereceklerini sanmıyorum. Şimdi Avusturya'da bir firma projelerini çiziyor. Bu kez doğalgazın 2000 metreye çıkarılması gerekiyor. Yeni teleferik hatları, yeni pistler, oteller, yüzme havuzları yapılacak” diyor. 

Hazinedaroğlu Rusya'da Gazprom ile uzun süre işbirliği yapacağa benziyor. Rusya pazarında başka bir partner ile çalışması ise şu an için pek mümkün görünmüyor. Bu konuda acı bir tecrübeleri var: “ Gazprom dışında Rusya'da tek bir firma ile mukavele imzaladık. Moskova'nın göbeğinde Yukos Holding'e bir genel müdürlük binası yaptık. Ancak Yukos Holding dağılınca muhatap bulamadık ve alacağımızı tahsil edemedik. Büyük miktarda zarar ettik.”

Hazinedaroğlu Rusya dışında en dikkat çekici projesini Bakü'de yürütüyor. Bakü'de bugüne kadar yapılan en büyük altyapı ihalesini alan Hazinedaroğlu, 200 milyon dolarlık Bakü içme suyu projesini inşa ediyor. Haziredaroğlu, “200 kişinin çalıştığı şantiyenin başında kardeşim Tuğrul var. Azerbaycan çok önemsediğimiz bir pazar. Rusya krizinden önce babam tıpkı bugün Enka İnşaat'ın yaptığı gibi Moskova'da gayrimenkul geliştirme işine girmeyi düşünüyordu. Krizle birlikte bu fırsatı kaçırdık. Önümüzdeki yıllarda Azerbaycan pazarında Moskova'da yapamadığımızı yapabiliriz” diyor.
Turan Hazinedaroğlu şirketi okul arkadaşı İlhan Ergelen ile birlikte kurmuş. Ergelen ve Hazinedaroğlu ailesinin bütün fertleri şirketlerin yönetiminde görev alıyor.

İlhan Ergelen yurtiçindeki faaliyetlerden, Turan Hazinedaroğlu ise dış yatırımlardan sorumlu. İlhan Ergelen'in oğlu Emrah ve Tunca Hazinedaroğlu Arge İnşaat altında yeni bir şirket kurmuş. Arge İnşaat ilk olarak Romanya'nın Köstence kentinde 52 bin metrekare ve 35 milyon euroluk bir alışveriş merkezi yapıyor. Tunca Hazinedaroğlu, bu projenin Romanya'da ilk ve son işleri olacağını söylüyor. Romanya pazarının AB'den sonra cazibesini yitirmeye başladığını belirtiyor. Arge İnşaat diğer yandan  Kuzey Irak'ta Erbil'in kuzeyinde 60 milyon dolarlık bir içme suyu projesi yürütüyor. Tunca Hazinedaroğlu buna ek olarak kendisine teklif edilen yine Erbil'de inşa edilecek 5 bin konutluk bir proje hakkında tam kararını vermiş değil. 

Turan Hazinedaroğlu İnşaat'ın yurtiçindeki faaliyetleri ise şöyle: 10 milyon dolara mal olan Eminönü-Kabataş tramvay hattını inşa eden şirket, geçtiğimiz ay da 158 milyon dolar keşif bedelli Sultançiftliği-Edirnekapı hattını tamamladı. Tunca Hazinedaroğlu, Tayip Erdoğan'ın belediye başkanıyken en büyük hayali olan tramvay ringinin tamamlanması için son olarak Edirnekapı'nın Topkapı'ya bağlanması gerektiğini söylüyor. İstanbul'da TOKİ, Kiptaş ve Hanyapı için konut projeleri inşa eden Hazinedaroğlu, yılda ortalama 3 bin konut yapıyor.

Hanyapı'nın İstanbul Evleri projesi kapsamında 126 milyon YTL değerinde 1708 konutluk bir proje yürüten Hazinedaroğlu, Kiptaş için de 576 konutluk bir proje inşa ediyor. Şirket bu yıl TOKİ'ye Hadımköy'de 904 Pendik'te 1056, Kiptaş'a ise Esenyurt'ta 758 daire teslim etti.

Hazinedaroğlu Grubu bugüne kadar 1 milyar 326 milyon dolarlık taahhüt işi tamamlamış. Devam eden projelerinin büyüklüğü ise 920 milyon dolar. Hazinedaroğlu, Gazprom'dan aldıkları işlerin etkisiyle Engineering News-Record sıralamasında bu yıl dünyanın en büyük 50 uluslararası inşaat şirketi arasına girebileceklerini belirtiyor. Şirket, Soçi'den gelecek iyi bir haberle daha da yukarı tırmanabilir.

Hazinedaroğlu Grubu'nun inşaat dışındaki tek faaliyeti ise kömür. Grup iştiraklerinden Yılkarbon geçen yıl kömür satışından 80 milyon dolar ciro elde etmiş. Rusya'da ARY (Ali Rıza Yılmaz İnşaat) ile yarı yarıya ortak olduğu Yılkarbon aynı zamanda Story Service adında Sibirya'da bulunan ve büyük bir kömür madenine sahip şirketi dolayısıyla madene de ortak olmuş. Trabzon ve Gebze'de iki kömür işleme tesisi bulunan Yılkarbon, kömür satışında Türkiye'nin büyük firmalarından birisi.

SOÇİ'DE YAPILANLAR
Kış Turizmi Merkezinin Birinci Etabı

8 kilometrelik 6 teleferik hattı
18.5 kilometrelik kayak pisti
26 adelt B tipi,  6 adet A tipi villa
5206 metrekarelik başkanlık kışlık sarayı (dünyanın en büyük ahşap evi olarak tanıtılıyor).
220 yataklı 20 bin 800 metrekarelik otel inşaatı
300 yataklı 25 bin metrekarelik otel inşaatı (şu an ince işleri yapılıyor).
180 yataklı 14 bin 500 metrekarelik otel inşaatı (ince işleri yapılacak).
24 dairelik bir personel apartmanı
3000 metrekarelik endüstriyel mutfak
Çamaşırhane, itfaiye ve ofis inşaatları
600 metreküp/gün kapasiteli arıtma tesisi
28 bin metrekarelik teleferik alt istasyonu
Kapalı otopark inşaatı
3000 metrekarelik su depoları su kuyuları ve su şebekesi
2x150 metreküplük yangın suyu deposu inşa edildi.
6 alt 6 üst teleferik istasyonu tamamlandı
6 megawattlık elektrik istasyonu ve kazan dairesi
1200 kişilik personel yurdu (yüzde 60'ı bitti).
90 hektarlık alanın elektrik, su, kanalizasyon, yağmur suyu yolları, çevre düzenlemesi.
Yeni katlı otopark ve kültür merkezi inşaatı (hazırlıkları devam ediyor).

GAZPROM
Rus Ulusunun Onuru
+ Forbes Global 2000 verilerine göre 216.14 milyar dolarlık piyasa değeriyle dünyanın en değerli sekizinci şirketi. 10.82 milyar dolar ile dünyanın karlılığı en yüksek 24'üncü şirketi.

+ Petrol Şirketi Sibneft'i 2005 yılında 13 milyar dolara satın alarak ülkenin en büyük beşinci petrol üreticisi oldu.

+ İştiraki Gazprombank Rusya'nın en büyük üçüncü bankası.

+ Ulusal elektrik şirketi UES'nin yüzde 10'unu ve Moskovalı elektrik üreticisi Mosenergo'nun yüzde 25'ini satın alabilmek için üç yıl önce 2 milyar dolar harcadı.

+ Düzinelerce eski devlet çiftliğinin sahibi. Şu an Rusya'daki en büyük arazi sahibi.

+ İştiraki Sogaz Rusya'nın en büyük dördüncü şirketi.

+ Rusya'nın en büyük petrokimya şirketi Sibur'un yüzde 51'ine sahip.

+ İştiraki Gazpromavia 108 uçaklık filosuyla Rusya'nın en büyük havayolu şirketi.

+ İki yıl önce Zenit St. Petersburg adlı futbol kulübünü satın aldı ve 200 milyon dolarlık yeni stadyum inşaatının finansmanını karşıladı. 

+ İki yıl önce Rusya'nın en büyük ağır mühendislik işletmelerinden OMZ'nin önemli bir bölümünü satın aldı.

+ Devletin mülkiyetinde olmayan tek ulusal kanal olan NTV'nin de içinde bulunduğu birçok basın ve televizyon kuruluşuna sahip.

Forbes Dergisi