Avrupa'ya bir adım daha

17 Aralık 2004'teki AB Liderler Zirvesi'nde Türkiye'nin 3 Ekim 2005'te AB'ye üyelik müzakerelerine başlayabilmesi için en önemli şartlardan biri olarak masaya getirilen "ek protokol" dün akşam imzalandı. Türkiye protokolle birlikte imzanın Kıbrıs Rum kesimini tanıma anlamına gelmediğini bildiren bir de deklarasyon yayınladı. Türkiye böylece müzakerelerin başlaması yolundaki son engeli de aşmış oldu. "Ek protokol" Gümrük Birliği anlaşmasını Kıbrıs Rum kesimi de dahil 10 yeni AB üyesini kapsayacak şekilde genişletiyor.

İngiltere'nin AB adına Türkiye ile yürüttüğü pazarlıklarda üç kritik dönemeç damgasını vurdu:

Deklarasyon yapmayın: Başbakan Erdoğan'ın Londra ziyaretine kadarki süreçte AB dönem başkanı İngiltere "Türkiye'nin Kıbrıs Rum kesimini tanımadığını belirten bir deklarasyon yapmaması" için ısrar etti. Erdoğan da İngiltere Başbakanı Blair'e "Bu söz konusu değil. Viyana Sözleşmesi'nin 14. maddesi uyarınca engellenemez bir hak" dedi.

Önce Türkiye imzalasın: Blair ikinci bir manevra yaparak "Önce siz imzalayın böylelikle deklarasyonu görme imkanımız olur" talebini iletti. Erdoğan ise "Bu tek taraflı bir deklarasyon. Bunu 25 ülkenin sulandırma girişimlerine izin vermeyiz" dedi.

Deklarasyon görüşülsün: Erdoğan'ı yumuşatamayan Blair "Deklarasyonunuzu bizimle paylaşın" ricasını iletti. Erdoğan "Pazarlık etmeyeceğiz" yanıtını verdi. Blair'in "Dışişleri bakanları konuyu görüşsün" önerisine Erdoğan'ın olumlu yanıt vermesinin ardından deklarasyon pazarlıkları start aldı.

Liman ve havaalanı pazarlığı
Kıran kırana pazarlıkların yapıldığı görüşmelere asıl damgasını vuran konu, deniz ve havalimanlarının Rum gemilerine açılması oldu. Ankara'nın taslak deklarasyona koyduğu "Hizmetlerin serbest dolaşımı Gümrük Birliği'ne dahil değildir" ifadesi üzerine ingiltere "AB hizmetlerin yani gemi ve uçakların geçişini vazgeçilmez olarak değerlendiriyor" mesajını verdi ve şu kırmızı çizgiyi iletti: "Bu ifadeye yer vermeyin."

Ankara'ya "hazırım" süresi verildi
Blair'in "İstediğiniz deklarasyonu yapmakta özgürsünüz ancak 3 Ekim'i gölgeleyecek yaklaşımlardan kaçının" mesajı ile Ankara'nın deklarasyonunu gözden geçimesi ve yumuşatması için süre tanındı. İngiltere "Aksi takdirde imza yok" mesajını verdi. Protokolün imzasının Ankara'nın "hazırım" diyene kadar ertelendiği belirtildi.

Erdoğan'ın Londra dönüşü Ankara'nın tonunu "mümkün olduğunca yumuşak" tutma kararı alındı. Protokol gözden geçirildi ve şu ifade ile yetinildi: "Türkiye, Kıbrıs Rum makamlarının, Kıbrıs'ta sadece ara bölgenin güneyinde yetki icra ettiği ve Kıbrıs Türk halkını temsil etmediği şeklindeki tutumunu sürdürecek ve anılan makamların tasarruflarını buna göre muameleye tabi tutacaktır. Kapsamlı çözüm bulununcaya değin, Türkiye'nin Kıbrıs'a ilişkin tutumu değişmeyecektir."

...Ve dün akşam imzalar atıldı
Ankara-Londra hattında yaşanan görüşmelerin sonucunda Ankara, dün sabah "hazırım" dedi. Saat 19.30'da İngiltere'nin AB Daimi Temsilcisi John Grant ek protokolü imzalayarak Türk tarafına iletti. Kayseri'de bulunan Başbakan Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Gül'ün yaptığı incelemelerden sonra saat 23.00'te Türkiye'nin AB Daimi Temsilcisi Oğuz Demiralp'e de "imzala" talimatı verildi.

İmzada "kapak yazısı" formülü
Türkiye'nin AB'nin karşı çıkmasına karşın Viyana Sözleşmesi'nin 14. maddesini öne sürerek ek protokolü "mektup teatisi" yoluyla imzaladı. Ankara bu manevrasıyla Kıbrıs Rum kesimini tanımadığını ortaya koyan deklarasyonunun anlaşmanın hukuk