3 bin 500 isimsiz kahraman

Ford’un FOKE’si, Yapı Kredi’nin YAKUT’u; Tüpraş’ın, Şişecam’ın, Tofaş’ın, Arçelik’in, Siemens’in arama kurtarma ekipleri... Türkiye genelindeki toplam 97 arama kurtarma ekibine bağlı olarak 3 bin 500 civarında eleman görev yapıyor...

DEPREM Türkiye’nin acı gerçeği. 1999 yılındaki Marmara depremi bu konuda ne kadar hazırlıksız olduğumuzu göstermişti. Son Van depremi ise birçok konudaki eksiğe rağmen arama kurtarma alanında sağladığımız ilerlemeyi, deneyimi tüm dünyaya gösterdi.

Başbakanlık’a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) verilerine göre, 1999 Marmara depreminde sadece 110 kişilik sivil savunma ekibimiz vardı. Tabii o dönemde arama kurtarma çalışmalarında büyük rol oynayan AKUT (Arama Kurtarma) Derneği’ne bağlı gönüllülerden oluşan 120 kişilik ekibi de buna eklemek gerekiyor...

Aradan geçen zamanda birçok sivil toplum kuruluşunun yanı sıra belediyeler ve özel sektör kuruluşları bünyesinde toplam 97 ekip oluşturuldu. Bu ekiplere bağlı profesyonel ve gönüllü çalışanların sayısı ise 3 bin 500 civarına ulaştı. Van’daki deprem sonrasında sivil savunma ve kamu kuruluşlarının yanı sıra çok sayıda büyük ölçekli özel şirketin de arama kurtarma çalışmalarına kendi ekipleriyle katıldıkları dikkat çekti. Bunda kuşkusuz 1999 depremi sonrasında yapılan yasal düzenlemenin önemli etkisi var. Hatırlanacağı gibi, üretim yapan yani fabrikası bulunan şirketlere arama kurtarma ekibi kurma zorunluluğu getirilmişti.

Arama kurtarma ekipleri, 3150 sayılı Sivil Savunma Kanunu esaslarına göre kuruluyor. Bu ekiplerde oluşan değişikliklerin takipleri de sürekli olarak her yıl illerdeki sivil savunma müdürlükleri tarafından acil durum sivil savunma planları doğrultusunda yapılıyor.
Yine 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu’yla da çalışan sayısı 200’den fazla olan işyerlerinde 7 tane servis oluşturma koşulu getirildi. Söz konusu servislerden biri de kurtarma olmak zorunda. Halen Türkiye’nin büyük sanayi grupları ve şirketleri kendi bünyelerinde arama kurtarma ekipleri oluşturmuş durumda. Bunların birçoğu da son Van depreminde görev alıp hayat kurtardı...

FORD OTOSAN
Üye sayısını katladı

Ford Otosan arama kurtarma ekibi FOKE, 2000 yılında Kocaeli’nde kuruldu. Ekibin tamamı gönüllü çalışanlardan oluşan 30 asil ve 15 yedek üyesi bulunuyordu. Bu yıl FOKE yeniden yapılandırıldı ve üye sayısı 83’e çıkarıldı.
FOKE üyeleri bugüne kadar teorik ve pratik olmak üzere onlarca eğitimden geçirildi. Bunlara afetlere hazır olmak, afetlerde tıbbi operasyonlar, hafif arama kurtarma operasyonları, afet psikolojisi ve ekip organizasyonu, enkaza yaklaşma, enkaza müdahale, tahkimat ve yüksekten yaralı tahliyesi gibi eğitimler örnek verilebilir.
FOKE, Ford Otosan İnsan Kaynakları ve Kurumsal İletişim Direktörlüğü’nün kararıyla şirket dışında başka bölgelerde de görev alabiliyor. Nitekim son Van depreminde Ford Otosan’ın kurtarma ekibi ilk günden itibaren bölgede görev yaptı. Erciş’te Azra bebeğin ve ailesinin kurtarılmasıyla ismini duyurdu...

TÜPRAŞ
162 personelini eğitti

1999 Marmara depreminde çıkan yangın nedeniyle büyük zarar gören Tüpraş, bu konuda en fazla hazırlığı olan şirketlerden biri. Tüpraş Genel Müdürlüğü ve rafinerilerinde, gönüllülük esasına göre toplam 162 personel eğitimden geçirildi. Şirketin sivil savunma planlarında kurtarma servislerinin görevleri belirlenmiş durumda. Ayrıca büyük yangın, çevre kirliliği, sel ve deprem gibi afetlerde şirket personelinin yapacağı faaliyetleri ayrıntılarıyla belirten bir felaket planı standardı bulunuyor. Felaket planı standardı gereği oluşturulan bu ekiplerden biri de arama ve kurtarma... Bu çerçevede, genel müdürlük ile İzmit, İzmir, Kırıkkale ve Batman rafinerileriyle ilgili yasa ve standart kapsamında birer arama ve kurtarma ekibi bulunuyor.

Tüpraş,  yüksekten, çukurdan, gazlı ortamdan, kimyasal ve radyoaktif ortamdan, kapalı alandan, yangından, enkazdan, trafik ve iş makineleri kazalarından kurtarma gibi acil durumlarda öncelikle rafinerilerde 24 saat esasına göre görev yapmak üzere her rafineride teknik kurtarma ekipleri de oluşturdu. Bu teknik kurtarma ekipleri, aynı zamanda depremde arama ve kurtarma yapacak şekilde eğitimden geçirildi. AKUT tarafından kısa süreli arama ve kurtarma eğitimlerine tabi tutuldular. Ekibin önceliği, rafinerilerin bulunduğu illerin herhangi birinde bir afet durumuna müdahale etmek. Ancak genel müdürlüğün vereceği talimatla diğer ihtiyaç duyulan bölgelerde de görev alabiliyorlar.
Tüpraş, Van ve Erciş’te meydana gelen deprem sonrasında 22 sertifikalı çalışanını bölgeye gönderdi. Tüpraş ekibinde, biri kamyonet olmak üzere toplam beş tekerlekli araç, ekip personelinin kullanacağı ve bölgede yararlı olacağı düşünülen hidrolik makas, hidrolik germe ve açma takımları, teleskopik kaldırıcılar, jeneratörler, seyyar projektörler, beton kesme aletleri, cebri giriş ve kurtarma aletleri, çok amaçlı baltalar, enkaz altı dinleme cihazı, megafon, kazma ve personelin kullanacağı şahsi melbusat gibi bir afette kullanılabilecek teknik malzemeler bulunuyor.
 
ARÇELİK
100 kişilik ağır kaldırma ekibi kuruyor

Arçelik bünyesinde halen ağır arama kurtarma eğitimi almış 41 kişilik bir ekip bulunuyor. Bu ekip Çerkezköy, Bolu ve Eskişehir işletmelerinde çalışan gönüllülerden oluşuyor. 1999 depremi sonrasında oluşturulan ekip, 2010 yılında yenilenip eğitildi. Ekip üyeleri 200 saatlik ağır arama kurtarma eğitimi alıp enkazlarda çalıştı.
Arçelik’in arama kurtarma ekibi, operasyonlarında kullanılacak her türlü donanım ve ekipmana sahip. Bu ekibe ilave olarak diğer işletmelerde çalışan gönüllülerden oluşan 60 kişilik bir grup daha 2012 yılında eğitilerek toplam 100 kişilik bir ağır arama kurtarma ekibi oluşturulacak.
Arçelik’in ekipleri, öncelikle şirket çalışanlarına, servis ve bayilerine destek olmayı amaçlıyor. Ancak ihtiyaç duyulduğunda her afet bölgesinde görev alabiliyorlar. Nitekim son Van depreminde de enkazlardaki arama kurtarma çalışmalarına katıldılar.

YAPI KREDİ
Dernek çatısı altında çalışıyor

Yapı Kredi bünyesindeki YAKUT (Yapı Kredi Arama Kurtarma Takımı), bir banka arama kurtarma timi olarak 2009 yılında kuruldu. Bu tim, NESAR (Ulusal Acil Durum Arama ve Kurtarma Derneği) çatısı altında görev yapıyor. 40 çalışandan oluşan ekip, sadece afet sonrası arama kurtarma yapmıyor; öncesinde de afet yönetimi ve acil durumlar konusunda bilinçlendirme çalışmaları yürütüyor.
YAKUT gönüllüleri tüm eğitimlerini NESAR’dan alıyor ve NESAR’la koordineli olarak tatbikatlara katılıyor. Ekip, ağır arama kurtarma ve hafif arama kurtarma olmak üzere iki alanda görev yapabiliyor. Van depreminde arama kurtarma çalışmalarına destek veren Yapı Kredi’nin 21 kişilik ekibinde 6 kişi enkazlarda, 9 kişi operasyonda, 6 kişi de lojistik destekte görev aldı.

TOFAŞ
CEO dahil herkes tatbikatta

Tofaş bünyesinde arama kurtarma amaçlı ilk ekip 56 kişiyle 2004 yılında kurulmuştu. 2006 yılında eğitim alarak timlere dahil olanlarla birlikte bu sayı 115’e çıktı. Tofaş’ın arama kurtarma ekibinin yapılanması 8’er kişilik timler halinde. Her timde bir sağlıkçı veya ilk yardımcı ile mekanik, motor, elektrik vb teknik eğitimli kişiler homojen bir dağılımla yer alıyor.
Tofaş’ta 10 arama kurtarma timi bulunuyor. Kalan 35 personel ise lojistik destek, sosyal yardım, ilk yardım ve hasar tespit çalışmalarına destek veriyor. Arama kurtarma timleri, her yıl düzenli olarak Bursa Valiliği tarafından açılan tazeleme eğitimlerine katılıyor. Ayrıca Mudanya, Eğerce gibi bölgelerde 2 gün 1 gece çadır konaklamalı olarak tatbikatlara katılıyorlar. Fabrikada ise gerek arama kurtarma timleri gerekse çalışanların afete hazırlığı amacıyla her yıl deprem ve büyük çaplı yangın senaryolu düzenli tatbikatlar icra ediliyor. Bu tatbikatlara Tofaş CEO’su Ali Pandır da dahil tüm üst yönetim katılıyor ve tatbikat süresince üretim durduruluyor.
Tofaş ekibi, kendi şirketi dışında gerektiğinde ve ihtiyaç duyulduğunda valilik tarafından planlanan Bursa içindeki bir lokasyonda (fabrikaya en yakın yerleşim bölümü olan Çeltik Köyü civarında) arama kurtarma görevi icra edecek.
Tofaş arama kurtarma ekibi, Van depreminde bir doktor ve bir sağlık memurunun da yer aldığı teknik personel ağırlıklı, gönüllü ve eğitimli 20 kişiden oluşan arama kurtarma amaçlı personeliyle görev aldı.

SIEMENS
Her konuda eğitimliler

Şirket bünyesinde 1999 yılında kurulan 40 kişilik bir arama kurtarma ekibi bulunuyor. Bu ekip, Gölcük Donanma Komutanlığı’ndan yangın ve NBC; İzmir İstihkam Okulu Doğal Afetler Arama Kurtarma Komutanlığı’ndan arama kurtarma ve eğitmenlik; İstanbul ve Sakarya Sivil Savunma Arama Kurtarma Müdürlükleri’nden arama kurtarma; Kurtaran ve Oksijen İlkyardım Merkezi’nden sertifikalı ilkyardım; Kartal Devlet Hastanesi Yara ve Yanık Merkezi’nden de yara ve yanıklarda kurtarma ve ilkyardım eğitimleri almış.
Siemens ekibi, sivil savunma müdürlükleriyle yapılan protokol gereği resmi kuruluşlardan gelen çağrılarla dış görevlere katılabiliyor. Nitekim Van depremindeki arama kurtarma çalışmalarına da katıldılar.

T. ŞİŞECAM
Depremden sonra revize edildi

Şişecam’ın acil durumlarda görev yapan sivil savunma ekiplerinin geçmişi hayli eski. Ancak 1999 Marmara depreminden sonra bu ekiplerin yapısı revize edildi. Şu anda üye sayısı 15-60 arasında değişen ekip gerektiğinde 360’ı bulabiliyor.
Şişecam bünyesindeki arama kurtarma elemanlarının tamamı Birleşmiş Milletler’in belirlediği INSARAG standartları dahilinde AKUT uzmanları tarafından eğitiliyor. Bu ekipler bulundukları fabrika bünyesinde acil durumlara müdahale ediyor. Ancak yaşadıkları bölgedeki afetlerde de görev alabiliyorlar.

Nasuh MAHRUKİ / AKUT Başkanı

“Standartları biz belirledik”

Marmara depreminde sadece 110 kişilik sivil savunma ekibi vardı. AKUT gönüllüleri ise 120 kişiydi. Aradan geçen zamanda yasal zorunluluk getirildi. Özellikle de fabrikalara... Örneğin, biz AKUT olarak çimento fabrikalarının arama kurtarma ekiplerini eğittik. Arama kurtarma işinde standartları biz belirledik.
Şimdi birçok sivil toplum kuruluşunun ve çoğu belediyenin arama kurtarma ekibi bulunuyor. AFAD verilerine göre toplamda 97 ekibin 3 bin 500 civarında üyesi var. Herhangi bir afet durumunda, ilgili bölgedeki kriz merkezleri bunları organize ediyor.

Erkan Kızılocak/Para Dergisi