Patronların parası sular altında

İMKB'de işlem gören şirketlerin piyasa değeri 15 Eylül'deki Lehman'ın iflasıyla başlayan krizde 85 milyar dolar eridi. Kaybın 71.5 milyar doları hisselerin halka açık olmayan kısmında yaşandı..

Krizden nasibini; borsasında ağır kayıp, kurlarda yükseliş ve faiz maliyetlerinde artışla alan Türkiye'de borsa endeksi 12 Eylül'de başlayan krizde yüzde 30 düşerken şirketlerin piyasa değerleri yüzde 42 (85.2 milyar dolar) eridi ve cuma günü itibariyle 115 milyar dolara indi. En ağır darbeyi ise şirketlerin halka açık olmayan kısımlarındaki patronlar yedi. 85.2 milyar dolarlık erimenin 71.5 milyar doları şirket ortaklarının elindeki hisselerde yaşandı. Yabancıların portföyü ise 13.7 milyar dolar düştü. Şirketlerin değerindeki kayıp ocaktan bu yana 111 milyar doları aştı.

BİR GÜNDE 19 MİLYAR $ UÇTU
Kredi krizine bankacılık sistemine çeki düzen vererek rahat görünen Türkiye, krizin etkilerini en çok İMKB üzerinden hissediyor. Yapılan hesaplamaya göre İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nın piyasa değeri, özellikle ABD'deki ağır kayıplarla dibe vurdu.

Lehman Brothers'ın iflasını istemesinden hemen önce 12 Eylül'de 201 milyar dolarlık borsa olan İMKB'nin piyasa değeri ABD Kongresi'nden 700 milyar dolarlık pakete onay çıkmasına karşın 3 Ekim'de 178 milyar dolara indi. Borsanın 3 Ekim'deki günlük kaybı 18 milyar dolar oldu. Ancak krizde ve borsa kurulduğundan bu yana değer olarak en büyük kaybını Dow Jones endeksinin 3 yıl sonra ilk kez 10 bin puanın altına indiği 6 Ekim'de yaşadı. Kara pazartesinin yaşandığı bu günde kayıp 19 milyar dolar oldu ve İMKB şirketlerinin toplam değeri 158.9 milyar dolara düştü.

KAÇIŞ ERİMEYİ HIZLANDIRDI
10 Ekim'de 134 milyar dolara kadar düşen değer, AB'nin 2 trilyon dolarlık paketleri ve merkez bankalarının ortak faiz indirimiyle bir miktar toparlandı. Ancak geçen haftanın ikinci yarısında hedge fonların Türkiye, Rusya Macaristan gibi ülkelerden kaçışı, cuma günü 1.5 milyar dolarlık döviz alımı ve ve durgunluk korkusuyla ağır yara alan İMKB'nin değeri 115.9 milyar dolara kadar düştü.

Yabancının portföyü 13.7 milyar $ eridi

Merkezi Kayıt Kuruluşu verilerine göre kriz başında borsadaki yerli oyuncuların elindeki hisse senetlerinin değeri 26.1 milyar YTL (21.1 milyar dolar) idi. Hisselerin yüzde 70'ini elinde tutan yabancıların portföyündeki senetlerin değeri ise 58.4 milyar YTL (47.1 milyar dolar) olarak açıklanmıştı. Krizle birlikte yerlilerin elindeki hisselerin değeri 20 milyar YTL'ye (13.3 milyar dolar), yabancıların 42.2 milyar YTL'ye (27.9 milyar dolar) düştü. Böylece yerlilerin portföyü 6.1 milyar YTL (5.9 milyar dolar), yabancıların 16.3 milyar YTL (13.7 milyar dolar) eridi. Halka açık olmayan, bir başka deyişle şirket patronlarının kaybettiği para ise 71 milyar dolara ulaştı.

"Krizde 2009'un son çeyreğinde iyileşme olur'"

New York Borsası'nın (NYSE) CEO'su Duncan Niederauer finansal krizden çıkmanın 6 - 9 ayı alacağını, iyileşmenin 2009'da başlayacağını söyledi. "İki ya da üç çeyrek krizden çıkmayacağız" diyen Niederauer, 2009 sonunda muhtemel bir iyileşme yaşanabileceğini ama her şeyin eskisi gibi olması için yılların gerektiğini dile getirdi. Bugüne kadar süregelen finansal sistemin tamamen değişeceğinin altını çizen Neiderauer, pazarın daha şeffaf olması için yeni kurallar ve prosedürlerin belirleneceğini ifade etti.

"Bunun dışında gelecekte IMF, ABD Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası kredi takaslarında olduğu gibi tehlike arz eden birçok finansal enstrümanı da ortadan kaldıracaktır" diyen Neiderauer, açığa satış işlemlerinin de önüne geçilmeyeceğini regülasyonların şu ortamda uygun olduğunu kaydetti.

Ağır yaralı borsalarda eylül kaybı 6.3 trilyon $

Mali krizle boğuşurken ağır yara alan borsalar 1 ayda yüzde 20-50 arasında değer yitirdi. Bu kayıpların bedeli ise yatırımcılar tarafından ödeniyor. Dünyanın en önemli 56 borsasının eylül sonu itibariyle son 1 ayda yaşadığı değer kaybı 6.5 trilyon dolar olarak hesaplandı. Yılbaşına göre kayıp 12 trilyon doları aştı. Dünya Borsalar Federasyonu (WFE) borsaların ağır kaybını hesapladı. ABD, İngiltere, Almanya, Euronext, Tokyo, İtalya gibi dev borsalar yanında Türkiye, İsrail, Tayvan Malezya gibi ülkelerin borsalarının yer aldığı 56 borsanın toplam piyasa değeri, yılbaşında 55.2 trilyon Ağustos sonunda 49 trilyon dolarken eylül sonunda 42.7 trilyon dolara düştü.

Dünyanın en büyük borsası New York'taki kayıp 521 milyar dolar azalarak 13.1 trilyon dolara düştü. Nasdaq'taki şirketlerin piyasa değeri ise 3.1 trilyon dolara gerilerken bir aylık kaybı 582 milyar dolarla New York'u geride bıraktı. İngiltere'de ise Ağustos 2008'de 3.3 trilyon dolar olan şirketlerin piyasa değeri 492 milyar dolar azalarak 2.7 trilyon dolara geriledi.

Tarık Yılmaz/Sabah