Kur borcu 16 milyar $ artırdı

2001 krizinde bankaların döviz açık pozisyonları nedeniyle zor günler geçirmesinin ardından bu kez döviz kurunun yükselmesiyle şirketlerin döviz borçları bankaların değil şirketlerin kayıplarının artacağını gösteriyor. Türkiye Bankalar Birliği'nin faaliyet raporundaki verilere göre Türk şirketlerinin yurtdışından aldıkları kredilerin toplamı 57.1 milyar dolar. Yine Bankalar Birliği'nin verilerine göre mevduat bankaları 2005'te 57 milyar YTL yani 35 milyar dolar döviz kredisi kullandı. Bunun yaklaşık 3 milyar doları kişilere geri kalan tutar ise 
yine şirketlere ait. Böylece toplam 92 milyar dolarlık döviz borcuna sahip şirketlerin döviz cinsinden borçları, son bir ay içinde döviz sepetinin yüzde 18 değer kazanmasıyla 16.6 milyar dolar artmış oldu. Bankalar ise 2001 krizinin vermiş olduğu deneyim ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun etkin denetimi ile uzun süre 1-2 milyar dolar düzeyinde dolaşmasına rağmen şu anda 6.6 milyar dolara çıkmış durumda.

BANKALARI DA VURABİLİR
Oysa bankaların 2001 büyük krizi öncesi 18.2 milyar dolarlık açık pozisyonu vardı ve bu nedenle devalüasyon sonrası zor durumda kaldılar. Türkiye Bankalar Birliği (TBB) raporunda ağırlığını büyük firmaların oluşturduğu Türk şirketlerinin kaynak ihtiyacı nedeniyle yurtdışından kullanılan kredileri artırdıklarına değinilerek, şirketlerin kullandıkları kredilerin yüzde 70'inin yabancı para cinsinden olduğu belirtiliyor. Raporda, bu firmaların sadece yüzde 4'ünün riskten korunmak için vadeli işlem borsası işlemi yaptığı ifade edilerek, "Yabancı para pozisyon açığı artmaktadır. Bir önceki yıla göre 2003'te yüzde 24, 2004'te ise yüzde 51 artmıştır. Yabancı para nakdi kredilerin yüzde 59'u kısa, geri kalanı uzun vadelidir. Reel sektör kur riskinin bankacılık sektörüne kredi riski olarak yansıması olasıdır" denilerek bu tehlikeye dikkat çekiliyor.

1 YILDA 11 MİLYAR DOLAR
Şirketler döviz kurunun ucuz olması nedeniyle 2004'te 46.7 milyar dolar olan yurtdışı finans kurumlarından aldıkları borçlarını yüzde 22 oranında artırdılar. Önceki yıl 31.9 milyar dolar uzun ve 14.8 milyar dolar kısa vadeli kredi kullanan Türk şirketleri, 2005'te ise 39,4 milyar dolar uzun 17.7 milyar dolar da kısa vadeli kredi kullandı. Şirketlerin Türk bankalarından kullandıkları krediler nedeniyle Türk bankalarına olan borçlarının 11.1 milyar doları euro, 24 milyar doları ise ABD doları cinsinden. 2005'te kamu ve özel kesimin toplam dış borç stoku 7.9 milyar dolar artarak 170,1 milyar dolara yükseldi.

Devletin borcu aynı miktarda yükseldi

DÖVİZİN artışından sadece şirketler değil devlet de kaybetti. Hazine Müsteşarlığı'nın 2006 ortalama döviz kuru öngörüsü olan 1.31 YTL yerine dolar 1.60 YTL'ye fırlayınca yaklaşık 92 milyar dolar dış ve iç döviz borcu olan Hazine'nin borcu da 16.9 milyar dolar arttı. 1.31 YTL'lik döviz kuruna göre Hazine 1 ay önce 120 milyar 612 milyon YTL döviz ya da dövize endeksli borca sahipti. Oysa 1.60 YTL'lik kurla borç, 147 milyar 200 milyon YTL'ye çıktı. Yani Hazine kur bu düzeyde kalırsa 26 milyar 580 milyon YTL, bugünkü kurla 16 milyar 9 milyon dolar daha fazla borç ödemek zorunda kalacak.

Rahim Ak/Sabah