İnsan beyin hücreleriyle çalışan biyobilgisayarlar dönemi
Yapay zekâ alanında yeni teknolojiler denenirken, araştırmacılar bu kez bambaşka bir yaklaşımı mercek altına aldı. Henüz erken aşamada olan bu sistemler, Pong gibi basit oyunları oynayabilen ve temel konuşma tanıma işlemlerini gerçekleştirebilen prototipler sunuyor. Ancak alandaki hızlı ilerleme hem bilimsel hem etik tartışmaları beraberinde getiriyor.
Uzmanlara göre, biyobilgisayarların gündeme gelmesinde üç temel dinamik öne çıkıyor. YZ yatırımındaki patlama, beyin dokusunun vücut dışında büyütülmesine yönelik tekniklerdeki gelişmeler ve beyin-bilgisayar arayüzlerinin hızlı olgunlaşması.
BEYİN ORGANOİDLERİNİN YÜKSELİŞİ
Nörobilimciler, yaklaşık 50 yıldır nöronları elektrot dizilerinde yetiştirerek ateşleme davranışlarını inceliyor. 2000’li yıllarda bu nöronlarla basit iletişim sistemleri kurulsa da, gerçek ilerleme beyin organoidlerinin geliştirilmesiyle sağlandı.
2013’te kök hücrelerin kendi kendine organize olarak üç boyutlu beyin benzeri yapılara dönüşebileceğinin kanıtlanması, alan için dönüm noktası oldu. Bugün bu yapılar, ilaç testlerinden gelişim biyolojisine kadar geniş bir uygulama alanına sahip.
Uzmanlar, organoidlerdeki sinirsel aktivitenin henüz bilinç veya ileri bilişle ilişkilendirilemeyecek kadar ilkel olduğunun altını çiziyor.
PONG OYNAYAN NÖRONLAR VE YENİ KAVRAMLAR
2022’de Melbourne merkezli Cortical Labs’ın yayımladığı çalışma, kültür ortamındaki nöronların kapalı devrede Pong oynamayı öğrendiğini göstererek dünya çapında ilgi çekmişti. Araştırma, kullanılan “bedensel duyarlılık” ifadesi nedeniyle eleştirilere de yol açmıştı.
Bir yıl sonra bilim insanları, alana yönelik daha kapsamlı bir kavram olan “organoid zekâ” terimini tanıttı. Ancak bu terimin, organoidleri yapay zekâ sistemleriyle aynı seviyede gösterme riski taşıdığı belirtiliyor.
Öte yandan, etik tartışmalar teknolojiyi yakalamakta zorlanıyor. Birçok biyoetik çerçeve organoidleri yalnızca biyomedikal araç olarak ele alırken, uzmanlar yeni yönergelerin acil olduğunu vurguluyor.
KÜRESEL YARIŞ HIZLANIYOR
ABD, Çin, Avustralya ve İsviçre’deki laboratuvarlar ve girişimler biyohibrit bilgisayarlar geliştirmek için yarışıyor.
FinalSpark sinir organoidlerine uzaktan erişim hizmeti sunuyor.
Cortical Labs, CL1 adını verdiği masaüstü biyobilgisayarını piyasaya çıkarmaya hazırlanıyor.
Bu teknolojiler, ilaç geliştirme dışında, yapay zekâ araştırmacılarını da cezbediyor.
Akademide ise daha iddialı öngörüler var. UC San Diego’daki bir ekip, 2028’e kadar Amazon’daki petrol sızıntılarının rotasını tahmin etmek üzere organoid tabanlı sistemlerin kullanılabileceğini öne sürüyor.
ETİK VE FELSEFİ SORULAR GÜNDEMDE
Biyobilgisayar teknolojisi büyürken, “zekâ nedir?”, “insan hücrelerinden oluşan bir ağ ne zaman ahlaki statü kazanır?” gibi temel sorular yeniden ve daha acil biçimde tartışılıyor.
Teknoloji henüz emekleme aşamasında olsa da, uzmanlar “canlı dokuyla makineyi birleştirmenin” beklenenden çok daha erken etik ve hukuki düzenlemeler gerektireceğini belirtiyor.
patronlardunyasi.com
