Anne babasını unutan evlatlar için hukuk devrede: Nafaka, para cezası ve 1 yıla kadar hapis kapıda

Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı 2025 dönemlik nüfus istatistiklerine göre 0-4 yaş aralığındaki çocuk sayısı 2025 itibarıyla 4 milyon 945 bin 831’e gerileyerek Cumhuriyet tarihindeki en düşük oranına ulaştı. Türkiye’de 65 yaş ve üzeri nüfus ise son bir yılda 520 bin kişi artarak 9 milyon 437 bine çıktı. Böylece yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı yüzde 10.4’ten yüzde 11’e yükseldi. Hürriyet'ten Oya Armutçu'nun haberine göre, bu verilere paralel artık yaşlı nüfus daha çok göze çarpıyor. Üst katınızda, alt katınızda tek başına hayata tutunmaya çalışan yaşlı insanlar oturuyor. Çocukları var; genellikle ilgilenmiyor. Peki, yaşlı anne babaya bakmamak suç mu? Herkesi lgilendiren tüm bu soruları Ankara Barosu avukatı Furkan Divrik yanıtladı.

BAKMAKLA YÜKÜMLÜ

* ÇOCUKLARIN YAŞLI ANNE BABALARINA BAKMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VAR MI?

Evet. Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 364. maddesi çocukları, bakıma muhtaç yaşlı anne ve babalarına ve üst soylarına karşı bakım ve yardım sağlamakla yükümlü kılmaktadır. Bu yükümlülük, sadece yoksullukla sınırlı kalmaz, aynı zamanda bakım ve destek sağlama sorumluluğunu içerir. Anayasa’nın 61. Maddesi devletin yaşlıları koruma yükümlülüğünü de vurgulamaktadır. Bu çerçevede yaşlıların bakımına ilişkin yükümlülük hem ailevi hem de toplumsal bir sorumluluktur. Bir çocuk, yaşlanan ve sağlık sorunları yaşayan anne-babasına bakmak zorundadır. Eğer anne yoksul düşerse, çocuk, TMK’ya göre ekonomik olarak destek vermekle yükümlüdür. Ayrıca, bakım yükümlülüğü sadece maddi değil aynı zamanda sağlık, yiyecek, barınma gibi temel gereksinimleri sağlamayı da içerir. Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 233, aile üyelerine bakım ve eğitim sağlama yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişileri cezalandırmayı öngörür. Bir çocuk, yaşlanan ve bakıma muhtaç olan annesine yardım etmezse hem hukuki yükümlülüğü ihlal etmiş olur hem de cezai yaptırımlarla karşılaşabilir. Anayasa ve TMK, bu yükümlülüğü açıkça belirlerken devletin bu konuda müdahale etmesini de meşru kılmaktadır.

DAVA AÇILABİLİR

* ÜST KATTAKİ YAŞLI TEYZE TEK BAŞINA YAŞIYOR. DÜŞÜP YARALANDI. ÇOCUKLARININ YAŞLI ANNELERİNE BAKMA YÜKÜMLÜLÜKLERİ YOK MU?

Türk Medeni Kanunu’na göre çocuklar, yaşlanan ebeveynlerinin sağlık ve bakım ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, yaşlı kişinin yalnız yaşaması durumunda da geçerlidir. Bakım yükümlülüğü ihlal edildiğinde cezai yaptırımlar devreye girebilir. Ayrıca, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve yerel belediyeler müdahale edebilir. Yaşlı teyze düşüp yaralandığında çocukları ona bakım sağlamak zorundadır. Eğer bu yükümlülük yerine getirilmezse aileye karşı dava açılabilir, bakım masraflarının karşılanması talep edilebilir.

ŞİKÂYET EDİLEBİLİR

* BU KİŞİLERİ ŞİKÂYET EDECEK BİR MERCİ VAR MI?

Yaşlılarına bakım sağlamayan kişilere karşı şikâyet edilebilecek birçok merci bulunmaktadır. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, belediyeler ve aile mahkemesi. Ayrıca, ihmal veya kötü muamele durumlarında savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir.

1 YILA KADAR HAPİS

* BU KİŞİLERE DAVA AÇILABİLİR Mİ? CEZASI NEDİR?

Bakım yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişiler bir yıla kadar hapisle cezalandırılır. Mağdur anne-baba, şikâyetçi Ayrıca, terk suçları (TCK m.97) ve kötü muamele suçları (TCK m.232) da uygulanabilir. Yaşlı bir anne, çocuğuna karşı ceza davası açabilir.

HAYIRSIZ EVLADA HUKUKEN NE YAPMALI

* HAYIRSIZ EVLAT DİYE TANIMLANABİLECEK BU KİŞİLERE KARŞI HUKUKEN NE YAPILABİLİR?

Hayırsız evlat olarak tanımlanan, bakım yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişilere karşı hem medeni hukuk hem de ceza hukuku devreye girebilir. Yardım nafakası davası açılabilir, ceza davası başlatılabilir ve kamu otoriteleri devreye girebilir. Ayrıca, vesayet ve kayyum tayini gibi tedbirler uygulanabilir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, devlet bakımını üstlendiği yaşlılar için bakım masraflarının aileye rücu edilmesini sağlayabilir. Bir kişi, maddi durumunun iyi olmasına rağmen yaşlanan anne-babasına bakım sağlamıyorsa, anne veya baba aile mahkemesine başvurarak nafaka davası açabilir. Ayrıca, ceza mahkemesi çocuğa bakıma ihmal suçundan ceza verebilir. Aile hukukundan doğan bakım, eğitim veya destek olma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişi şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

DEVLET VE BELEDİYELERİN TEDBİRLERİ

* BU KİŞİLERE KARŞI HANGİ İDARİ TEDBİRLER ALINABİLİR?

Ebeveynlerine bakım sağlamayan kişilerle ilgili çeşitli idari tedbirler alınabilir. Sosyal hizmet müdahalesi, ev ziyaretleri, rücu işlemleri ve belediyeler aracılığıyla yapılan uyarılar bu tedbirler arasındadır. Eğer yaşlı bir birey bakım almadığı takdirde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, gerekli tedbirleri alarak yaşlıyı güvence altına alabilir. Belediyeler, kaymakamlıklar ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, ihmal durumlarında doğrudan müdahale edebilir. Bir belediye, evladının bakımını ihmal eden bir aileyi tespit ettiğinde, sosyal hizmet uzmanları ev ziyareti yaparak durumu raporlar. Gerektiğinde yaşlı kişiye bakım sağlanması için geçici barınma yerleri önerilebilir. Ayrıca kaymakamlıklar, sosyal hizmet uzmanlarını görevlendirerek bakım masraflarını aileye rücu edebilir ve hukuki işlemler başlatabilir.

* KİMSESİZ YAŞLILAR NEREYE BAŞVURUP YARDIM İSTEYEBİLİR?

Kimsesiz ve çaresiz yaşlılar ise Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı huzurevlerine başvurabilir. Ayrıca belediyeler de yaşlılara yönelik evde bakım hizmeti veya sağlık desteği sunabilir. ALO 183 hattı üzerinden şikâyet ve yardım talepleri iletilebilir. Terk edilen ve bakıma muhtaç yaşlı bir kişi, huzurevine yerleştirilebilir veya belediyelerden evde bakım hizmeti alabilir. Ayrıca, ALO 183 hattı üzerinden ihbar edilerek yardım talep edilebilir.

* DEVLET VE BELEDİYELER NE TİP DESTEK SAĞLIYOR?

Devlet ve belediyeler, yaşlılara sosyal yardım (65 yaş aylığı, evde bakım ücreti), huzurevi hizmeti ve evde bakım hizmeti gibi destekler sağlar. Belediyeler ayrıca yaşlılara yönelik sosyal hizmet programları, kültürel etkinlikler, evde sağlık hizmeti ve yemek yardımları sunar. Evlatları tarafından bakılmayan yaşlı bir kişi, 65 yaş aylığı ve evde bakım ücreti desteği alabilir. Ayrıca, belediye ekipleri, yaşlının evinde sağlık hizmeti ve psikolojik destek sunabilir.

patronlardunyasi.com