Afrika'da müthiş fırsatlar!

Özbey Men'in haberi/Para Dergisi

Etiyopya, Kenya, Sudan, Tanzanya, Senegal, Kamerun, Güney Afrika... Petrol, altın, uranyum gibi değerli madenleri ve uçsuz bucaksız verimli topraklarıyla her geçen gün zenginleşen bu ülkeler, girişimcilere cazip fırsatlar sunuyor...

AFRİKA’DA kabile savaşları  devri geride kaldı. Daha düne kadar yoksulluğun kol gezdiği kıtada artık kalite ve lüks merakı var. Altın, petrol, uranyum, fosfat gibi birçok değerli madenin bulunduğu Afrika ülkelerinin çoğu verimli topraklarıyla da önemli bir ekonomik potansiyel sunuyor.

Dış Ticaret Müsteşarlığı  (DTM), Türkiye’nin bu pazarlardan daha fazla pay alabilmesi için 2003 yılında, Afrika’yla ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi stratejisini uygulamaya koymuştu. Bu strateji kapsamında 2003-2009 yılları arasında başta Sahra Altı Afrika ülkeleri olmak üzere bölgeye 40’ın üzerinde resmi ziyaret gerçekleştirildi. Bu ziyaretlere yüzlerce işadamı, girişimci katıldı. Tüm kıtada birçok kez Türk ihraç ürünleri fuarları düzenlendi.

2003’te tüm Afrika kıtasına 1.5 milyar dolar olan ihracatımız, bu çalışmalarla birlikte 2009’da 10.2 milyar dolara ulaştı. Türkiye, böylece son 8 yılda Çin’den sonra Afrika’ya ihracatını en fazla artıran ülke oldu. 2009 yılı ihracatımız 2008’e göre yüzde 20 gerilerken, Afrika ülkelerine yapılan satışlar yüzde 15 artış gösterdi. Türkiye’nin toplam ihracatında Afrika’nın payı yüzde 10’lara ulaştı. Türk firmalarının Afrika kıtasındaki yatırımlarının hacmi ise 1.5 milyar doları buluyor.

Afrika ülkeleri arasında Afrika Birliği Örgütü (OAU), Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Güney ve Doğu Afrika Ortak Pazarı (COMESA) gibi birçok siyasi ve ekonomik anlaşma var. Ancak bu anlaşmalar henüz tam olarak yürürlükte değil. Afrika’da ilk kez bir bölgesel işbirliği anlaşması 1 Temmuz 2010’da yürürlüğe girecek. Kenya, Tanzanya, Uganda, Ruanda ve Burundi’nin oluşturduğu Doğu Afrika Topluluğu (EAC) anlaşmasına göre, bu ülkeler arasında kişilerin ve malların serbest dolaşımı mümkün olacak.

İşte bu önemli gelişme öncesinde, ekonomik potansiyelleri itibariyle öne çıkan Afrika ülkelerinden Sudan, Senegal, Güney Afrika, Tanzanya, Kenya, Etiyopya ve Kamerun’u inceledik. Hangi ülkede hangi yatırımlar daha cazip? Teşvik sistemleri nasıl? Gündemde olan projeler neler?..

 Etiyopya

160 TÜRK ŞİRKETİ VAR

Siyasi olarak federal bir yapının bulunduğu Etiyopya, 9 eyaletten oluşuyor. Yerel dilde “yeni çiçek”  anlamına gelen başkent Addis Ababa’nın da içinde bulunduğu Oromia eyaleti ülkenin merkezi konumunda. Addis Ababa aynı zamanda Afrika Birliği’nin de merkezi. Ülkede resmi dil İngilizce.

Yüzölçümü Türkiye’ye göre yüzde 30 daha büyük olan Etiyopya, Afrika kıtasında tarıma elverişli toprakları en geniş ülkelerden biri. Kahvenin dünyada ilk üretildiği yer olan Etiyopya’da susam, çat bitkisi, pamuk, nohut, kuru fasulye, ayçiçeği, keten tohumu, kanola gibi daha birçok tarım ürünü yetişiyor. Bu ürünleri işleyen sanayi tesisi sayısı ise çok fazla değil. Olanlar da verimli çalıştırılamıyor.

Hayvancılık sektörü  de gelişmiş durumda. Ülkede 45 milyon adet büyük baş  hayvan bulunuyor. Buna bağlı olarak et üretimi bir hayli fazla. Deri sektöründe ise Afrika ülkeleri arasında ilk sıralarda geliyor. Ülkede 20 civarında tabakhane var. Bu işletmelerin 4’ünü devlet, kalanını özel sektör işletiyor.

Sanayi sektörünün yok denecek kadar az olduğu Etiyopya’da yatırım teşvikleri de son derece cazip. Teşviklerde yerli ve yabancı ayrımı gözetilmiyor. Kurulan tesislerin arsaları bedava olduğu gibi yatırım miktarının yüzde 70’ini 15 yıl gibi uzun vadeyle Etiyopya hükümeti finanse ediyor. Burada üretilen ürünler Avrupa Birliği ve ABD’ye gümrüksüz ve kotaya tabi tutulmadan ihraç edilebiliyor. İhraç edilen hiçbir maldan her hangi bir vergi alınmıyor.

Türk şirketlerinin sayısının artmasıyla birlikte Türkiye ile Etiyopya arasındaki dış ticaret hacmi de hızla yükseliyor. 2000 yılında 27 milyon dolar olan iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 2009 yılında 255 milyon dolara ulaştı. Bunun 231 milyon dolarını Türkiye’nin ihracatı oluşturuyor.

Etiyopya’da 160’a yakın Türk şirketi var. Bu firmalar tekstil, deri, inşaat, inşaat malzemeleri, gıda, turizm, sağlık ve kuyumculuk sektörlerinde faaliyet gösteriyor.

En büyük yatırımı yapan Türk şirketlerden biri Ayka Tekstil. Türkiye’nin önde gelen iplik üreticilerinden Ayka’nın Addis Ababa’daki iplik fabrikası geçen ay açıldı. Kayseri merkezli Saygın Tekstil’in iplik fabrikası da Addis Ababa’da.

Akgün İnşaat ise Addis Ababa’da sanayi bölgesi kuruyor. Altyapı inşaatı süren bölgede çeşitli sanayi tesisleri yer alacak.

Bu ülkede yatırıma hazırlanan Türk şirketlerinden biri de Orkide Yağları. İzmir’de üretim yapan şirket, yaklaşık 12 yıldır Etiyopya’ya bitkisel yağ ihraç ediyor. Orkide Yağları Dış Ticaret Müdürü ve Etiyopya’nın İzmir Fahri Konsolos Yardımcısı Ahmet Us, bitkisel yağ üretimi bakımından Etiyopya’nın son derece uygun olduğunu belirtiyor. Us, Etiyopya’da birkaç yağ işletmesini incelediklerini, ya bu tesislerden birini satın alacaklarını ya da sıfırdan bir fabrika kuracaklarını söylüyor.

THY’nin İstanbul Addis Ababa arasında direkt seferleri var. Uçuş yaklaşık 5.5 saat sürüyor. Etiyopya’nın denize kıyısı yok. Ancak Hint Okyanusu kıyısında bulunan Cibuti Limanı, Addis Ababa’ya 700 kilometre uzaklıkta.

Bu arada, Arap Yarımadası’nı Afrika’ya bağlamak amacıyla Yemen ile Cibuti arasında köprü inşa edilmesi planlanıyor.

Etiyopya’da ihaleye çıkacak önemli projeler

Halele Werabesa HES

Chemoga Yeda HES

Geba 1 ve 2 HES

Karadobe HES

Border HES

Mendaye HES

Addis Ababa-Modjo-Awash-Dire Dawa-Djibouti demiryolu

Mojo-Shashemene-Awasha-Konso-Woyito-Including Konso-Moyale demiryolu

Addis Ababa-Ejaji-Jimma-Guraferda-Dima-Directed to Boma demiryolu

Ejaji-Nekemet-Asossa-Kummruk demiryolu

Awash-Kombolcha-Mekele-Shire demiryolu

Çok katlı 100 bin toplu konut inşaatı

Etiyopya’daki bazı Türk şirketleri

Ayka Addis Tekstil

Ahmet Aydeniz İnşaat

Tümaş

Akgün İnşaat

Deniz İnşaat

Oyap Ethio Endüstri

Ata Ray

Hamidiye Su

Narin Örme

Saygın Tekstil

Assan Food

Fatih Medikal

Tekron Alüminyum

Karadiş Tour

Başkent Addis Ababa

Nüfusu 81 milyon

Para birimi Birr

İhracatı 1.5 milyar dolar

İthalatı 7.7 milyar dolar

Kişi başı milli gelir 802 dolar

--------------

Sudan

200 MİLYAR DOLARLIK PAZAR

Yüzölçümü itibariyle Afrika’nın en büyük, dünyanın 10’uncu büyük ülkesi olan Sudan, Türkiye’nin 2 katı büyüklükte sulanabilir araziye sahip. Bu özelliğiyle Kanada ve Avustralya’dan sonra tarıma en elverişli üçüncü ülke. Ancak tarımsal üretimi yeterli düzeyde değil. En önemli tarım ürünü susam ve pamuk...

Ekonomisi neredeyse tamamen petrole dayalı olan Sudan, OPEC’e gözlemci üye olarak katılıyor. İleride bu kuruluşa üye olması bekleniyor.

Yıllık 8.9 milyar dolar olan ihracatının 8.4 milyar dolarını petrol oluşturuyor. Ülkenin ispatlanmış petrol rezervi 700 milyon varil. Toplam rezervlerinin ise 5 milyar varil civarında olduğu tahmin ediliyor.

Sudan ayrıca dünyanın  önde gelen canlı hayvan üreticileri arasında yer alıyor. Sığır, koyun, keçi ve deve olmak üzere 132 milyon büyük baş hayvanı  var. Sudan’ın ihracatında önemli yer tutan bir diğer ürün de Arap zamkı. İlaç ve kimya sanayinde kullanılan bu ürünün tüm dünya tüketiminin yüzde 80’ini Sudan karşılıyor.

En fazla ithal ettiği  ürünlerse makine ve ekipmanları, işlenmiş ürünler, taşımacılık ekipmanları, gıda maddeleri ve kimyasallar. Sudan’ın en büyük dış ticaret partneri Çin.

Sudan, Doğu ve Güney Afrika Gümrük Birliği (COMESA) üyesi olması nedeniyle 374 milyonluk ve 203 milyar dolarlık bir pazara hitap ediyor. Ancak ABD ambargosu nedeniyle yabancı yatırımcıların en az ilgi gösterdiği ülkelerden biri durumunda.

Türkiye’nin Hartum Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Selahattin Tümer, Dünya Bankası’nın 2007 yılında yayınladığı “En kolay iş yapılabilen ülkeler”  sıralamasında Sudan’ın 155 ülke arasında 151’inci sırada yer aldığını, buna karşılık iş potansiyelinin yüksek olduğunu belirtiyor. Tümer, Sudan’da iş yapmak isteyen girişimcilerin sabırlı olmaları gerektiğinin altını çiziyor.

Türkiye ile Sudan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler son yıllarda artış içinde. 2000 yılında 42 milyon dolar olan iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 2009 yılında 267 milyon dolara çıktı. Bunun 260 milyon dolarını Türkiye’nin ihracatı oluşturuyor. Bir süredir devam eden serbest ticaret anlaşması görüşmelerinin tamamlanması durumunda bu rakamın çok daha artacağı kesin.

Sudan Türk müteahhitlik firmaları  için de ciddi bir pazar. Nitekim Türk müteahhitlik firmaları  bugüne kadar yaklaşık 500 milyon dolar tutarında 32 proje gerçekleştirmiş. 4 projenin inşaatı sürüyor.

Sudan’da dekorasyon, mobilya, su sondajları, kapı, pencere, PVC ve inşaat malzemeleri alanlarında faaliyet gösteren 200’e yakın Türk şirketi var.

Abdülkadir TAÇYILDIZ / DEİK Türk-Sudan İş Konseyi Başkanı

“ABD ambargosu kalkabilir”

Sudan, petrolü olan bir ülke. Uranyum, altın gibi değerli madenleri de var ancak henüz tam olarak işletilmiyor. Çünkü ABD’nin ambargosu var. Bu yüzden yabancı yatırımcılar ürküyor. Finans kuruluşları bu ülkedeki yatırımlara kredi kullandırmıyorlar. Ancak ambargonun kalkmasını bekliyoruz. 2 yıl önce başlayan ikili görüşmeler gayet iyi gidiyor. Ambargo kalktığı zaman kredi muslukları açılacak. Sudan aynı zamanda tarım ülkesi. Tüm Afrika’yı doyuracak potansiyeli var. Toprakları özellikle pamuk için çok elverişli. El Cezire bölgesinde dünyanın en kaliteli pamuğu yetişiyor. Buna rağmen tekstil sanayi yok denecek kadar az. Hemen her ürüne ihtiyaçları var. Birçok inşaat projesi başlatılmış durumda. İhale sistemleri gelişmiş ülkelerle aynı ve şeffaf. Gap İnşaat olarak Sudan’da birçok proje gerçekleştirdik. Afrika’nın ikinci yüksek binası olan 32 katlı Sudan Telekom binasını tamamladık. Cumhurbaşkanlığı villalarını 10 ay gibi kısa bir sürede inşa edip teslim etti. Birkaç ihaleye daha girdik, sonucunu bekliyoruz. Bizim dışımızda birçok Türk müteahhitlik firması Sudan’da iş yapıyor. DEİK olarak önümüzdeki günlerde Sudan’da geniş bir iş heyeti götürmeyi planlıyoruz.

Başkent Hartum

Nüfusu 41.3 milyon

Para birimi Sudan Poundu

İhracatı 8.9 milyar dolar

İthalatı 7.7 milyar dolar

Kişi başı milli gelir 2.206 dolar

Sudan’da yapılabilecek işler

* Pamuk, yağlı tohum, yer fıstığı/ayçiçeği, şeker kamışı ve kesme çiçek üretimi Seracılık

* İhracata yönelik konsantre meyve ve meyve suyu üretimi

* Silo, ambalaj ve soğuk depolama tesisi kurulması ve işletmesi

* Modern besicilik, kültür balıkçılığı

* Mezbaha ve kasap işletmeciliği

* Deri işleme

* Reçel, helva, domates salçası üretimi

* Tuğla, briket, bordür taşı, kilit taşı üretimi

* Motorlu pompa imalatı

* Traktör ve biçerdöver üretimi

* Gübre üretimi

* Turizm ve otel işletmeciliği

* Modern ve kaliteli restoran ve kafe işletmeciliği

* Araç servis ve bakımı (Hyundai, Toyota)

Sudan’daki bazı Türk şirketleri

Akdeniz İnşaat

Buzluklar İnşaat

Veziroğlu İnşaat

Gap İnşaat

Şahinsoy İnşaat

Yapı Merkezi

Mersin Onar İnşaat

Saray Su Sondajlar

Akay Alüminyum

İnci International

Karadeniz Mobilya

Marmara Mobilya

Bakımcı Investment

Haktan Otomotiv

---------------

Tanzanya

İNŞAAT SEKTÖRÜ BÜYÜYOR

Tanzanya, Güneydoğu Afrika’da Kenya, Uganda, Ruanda, Burundi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Zambiya, Malavi ve Mozambik’e komşu; Hint Okyanusu kıyısında bulunuyor. Nüfusu 41 milyon. Ancak toprakları Türkiye’nin 3 katı büyüklükte. Afrika’nın can damarı Nil Nehri bu ülke topraklarından doğuyor. Klimanjaro Dağı ve Zanzibar Adası da yine bu ülkede...

Ekonomisi daha çok baharat üretimi ve turizme dayalı. Turizm gelirlerinin neredeyse tamamını  safari turlarına katılan turistlerden elde ediyor. Klimanjaro ve başkent Darüsselam, Afrika’nın önde gelen safari bölgeleri arasında. Safari turlarına ilgi duyan turistler arasında Türkler de var.

Tanzanya’nın İstanbul Fahri Konsolosu Ziya Karahan, yılda yaklaşık bin kişiye Tanzanya vizesi verdikleri belirtiyor. Karahan, ülkede Sheraton, Holiday Inn, Kempinsk gibi uluslararası otel zincirlerinin bulunduğunu söylüyor.

Tanzanya, Hint fıstığı  (kaju) üretiminde iddialı ülkelerden. Sert ve dayanıklı olduğu için mobilya sektöründe özellikle talep gören tik ağacı da en fazla yine bu ülkede yetişiyor.

Tanzanya’nın ekonomik potansiyeli bunlarla da sınırlı değil. Tanzanya topraklarında yüzlerce kilometre kat eden Nil Nehri’nin kıyıları başta uzun lifli pamuk olmak üzere birçok tarım ürünü yetiştirmek için elverişli.

Ziya Karahan, buna rağmen pamuk üretiminin yetersiz olduğunu belirtiyor ve Türk yatırımcılara bu alana yatırım yapmalarını öneriyor. Karahan’a göre, Tanzanya birkaç yıl içinde dünyanın önemli pamuk üreticilerinden biri haline gelebilir.

Ülkenin tarıma elverişli topraklarını değerlendirmek için harekete geçen yatırımcılar arasında Muammer Öksüzhan isimli Türk işadamı da var. Öksüzhan, Darüsselam’da 99 yıllığına kiraladığı 30 bin dönüm arazide mısır yetiştiriyor. Mehmet Özendi’ye ait Özendi Mobilya ve Engin Tavukçuoğlu’nun Atlas Group isimli şirketi ise mobilya üretiyor. İsmail Dağ isimli Türk işadamının ise Darülselam’da kozmetik alanında faaliyet gösteren ADT limited isimli şirketi var.

Ziya Karahan, Çinlilerin hemen her yerde olduğu gibi Tanzanya pazarında da etkili olduklarını,  özellikle tekstil ve konfeksiyon piyasasını ele geçirdiklerini vurguluyor. Bu kuşkusuz Tanzanya halkının alım gücünün düşük olmasından kaynaklanıyor. Buna rağmen Türk tekstil ve konfeksiyon firmalarının ucuz ancak kaliteli ürünleriyle bu piyasaya girebileceklerini vurguluyor. Ancak bunun için Tanzanya’da mutlaka şirket kurmalarını öneriyor:

“Tanzanya’da şirket kurmanın maliyeti 2 bin 500 dolar. Ancak 50 bin dolarlık da sermayenizin olması lazım. Türk tekstil firmaları buradaki eski makinelerini söküp orada üretim yapabilirler. Fahri konsolosluk olarak yatırım yapmak isteyen firmalara her türlü desteği veriyoruz.”

Karahan’ın dikkat çektiği bir başka konu da ülkede inşaat sektörünün hızlı bir şekilde gelişmeye başlaması. Karahan, Hint Okyanusu kıyısındaki yerleşim birimlerimde son dönemlerde villa inşaatlarının başladığını, inşaat sektörü piyasası açısından Tanzanya’nın birkaç yıla kadar Kuzey Afrika ülkelerinin yerini alacağını iddia ediyor.

Başkenti Darüsselam

Nüfusu 42.4 milyon

Para birimi Tanzanya Şilini

İhracatı 2.1 milyar dolar

İthalatı 5.7 milyar dolar

Kişi başı milli geliri 1.163 dolar

---------------

Kenya

YATIRIMCIYA HER TÜRLÜ  GARANTİ VAR

Kenya, stratejik bir konuma sahip. Uganda, Raunda, Burundi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Sudan pazarlarına giriş noktasında bulunuyor. Bu özelliğiyle Doğu Afrika’nın finans, iletişim ve lojistik merkezi rolünü üstlenmiş durumda. Nitekim birçok yabancı uluslararası şirketin Doğu Afrika Bölgesi yönetim merkezi Nairobi’de. Çok sayıda yabancı şirketin bulunduğu, 300 bin yabancının yaşadığı Kenya’da özel sektör önemli oranda gelişmiş durumda.

AB’nin Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleriyle imzaladığı ortaklık anlaşmalarına Kenya da dahil oldu. Böylece tüm sanayi ürünleri, sığır eti, süt ve süt ürünleri, tahıllar, taze ve işlenmiş meyve ve sebzeler için Kenya’dan AB pazarına girişte gümrük vergisi indirimi ve kota muafiyeti gibi tercihli ticaret imkanlarından faydalanılabiliyor. Kenya’da üretilen tekstil, konfeksiyon ve geleneksel el sanatları ürünleri ABD’ye de gümrük vergisi ödenmeden ihraç ediliyor.

Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi kapsamında Kenya’nın çok sayıda sanayi ürünü ABD, Japonya, Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, İsviçre, İsveç, Norveç, Finlandiya gibi gelişmiş ülkelere herhangi bir miktar kısıtlaması olmadan giriyor.

İş kurmak için gerekli izinlerin alınmasında, 2005 Ocak ayında yürürlüğe giren Yatırımların Korunmasına İlişkin Kanun kapsamında her türlü kolaylık sağlanıyor. Bu kanuna göre yabancı yatırımcılar karlarının tamamını ülke dışına transfer edebiliyor. Kenya, üye ülkelerdeki ticari olmayan riskleri garanti eden ve Dünya Bankası’na bağlı faaliyet gösteren Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı üyesi. İhracata yönelik üretim bölgelerinde faaliyet gösteren işletmelere 10 yıl vergi muafiyeti var. Bu sürenin bitiminde ise vergi oranı 10 yıl boyunca yüzde 25 uygulanıyor. Ayrıca damga verisi ve KDV muafiyeti var. Ara malı girdilerinde sınırlama yok.

Türkiye’nin Nairobi Büyükelçisi olarak atanan eski Dış Ticaret Müsteşarı Tuncer Kayalar, Kenya’daki somut yatırım projelerini ve ticaret imkanlarını inceleyerek bir eylem planı hazırladıklarını belirtiyor:

“Kenya’yı 130 milyonluk Doğu Afrika gümrük birliğinin kapısı olarak görmek gerekiyor. Türk yatırım ve ihracatçısına ‘Gelin Kenya’yı Konya yapalım’ diyoruz. Gerçekten ekonomik potansiyeli Konya’ya benziyor. İlişkilerimizin hukuki altyapısını süratle tamamlamak amacıyla yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması, çifte vergilendirmenin önlenmesi, Afrika Ekonomik Topluluğu çerçevesinde yürütülmekte olan serbest ticaret anlaşması, bilim, kültür, tarım ve turizm alanlarında işbirliği anlaşmalarını önümüzdeki dönemde sonuçlandırmayı öngörüyoruz. Türkiye-Kenya birinci dönem karma ekonomik komisyon toplantısını bu yıl gerçekleştireceğiz. Türkiye’den her 3 haftada bir iş heyeti davet edeceğiz. Kenya’yı Türk yatırım ve ticareti için bir üs haline getirmek istiyoruz.”

Hakan GÜL / Evoteks Yönetim Kurulu Üyesi

“Standartlar yükseliyor”

Kenya’ya yatak, baza, başlık, yastık ve döşemelik kumaş ihraç ediyoruz. İhracat bağlantısını  fuarlarda kurduk. Ödemeyi genellikle sevkıyattan önce alıyoruz. Bazen de Türkiye’deki anlaşmalı firmaları üzerinden çekle tahsil ediyoruz. Sevkıyatımız iki şekilde oluyor. Eğer ürün teslimi için zaman sıkıntısı yoksa denizyoluyla, zaman kısıtlı ise uçakla gönderiyoruz. Kenya’ya mal göndermede ulaşım açısından sorun yok. İhracatçı firmalara ihracata başlamadan önce bölgeyi gezmelerini öneriyorum. Afrika her geçen gün değişiyor. Ürün standartları da artıyor. Bu yüzden ihraç edilecek ürünlerin kalite kontrolleri üst düzeyde yapılmalı.

Kenya’da yapılabilecek işler

Yıllık 10 milyon yolcu kapasiteli Nairobi havalimanı ihtiyaca cevap veremiyor. Türkiye’nin Nairobi Büyükelçiliği, havalimanının YİD modeliyle büyütülmesi konusunda Kenyalı yetkililerle temas halinde. Görüşmeler olumlu sonuçlandığı takdirde bu alanda tecrübeli Türk şirketler ihaleye davet edilecek.

Nairobi’de henüz 5 yıldızlı  otel yok. Toplu konut, rezidans, iş ve alışveriş merkezlerine de ihtiyaç var. Öyle ki inşaatın temeli atılır atılmaz tüm konut ve dükkanlar kısa sürede alıcı buluyor. Dünya Bankası  finansmanıyla teknoloji şehri kurulması planlanıyor. Kenya’da kalite ve markaya büyük talep var.

Tuğla fabrikası, PVC ve alüminyum doğrama, düz cam dahil tüm inşaat malzemeleri konusunda hem yatırım hem de ihracat potansiyeli var. Sondaj makine ve ekipmanları, güneş panelleri, jeneratör, trafo ve kabloya da talep yüksek. Elektrik üretimine yönelik yap-işlet ve yap-işlet-devret modeliyle birçok somut proje var. Jeotermal enerji üretimi için gerekli sondajı devlet yapıyor. Proje buharı bulduktan sonra alım garantisi verilerek yatırımcı firmaya devrediliyor. Ev ve otel tekstil ürünleri büyük ilgili görüyor. Mısır ve ayçiçeği yağı üretimi, çay ve kahve ambalajı, ev mobilyası ve mutfak sistemleri üretimi, ekmek ve pasta fırını işletmeciliği de cazip işler arasında.

Başkenti Nairobi

Nüfusu 38.7 milyon

Para birimi Kenya Şilini

İhracatı 5 milyar dolar

İthalatı 11 milyar dolar

Kişi başı milli geliri 2.123 dolar

Kenya’daki Türk şirketleri

Paragon Kenya

Newline

Mekan

Horizon Kenya

Geylan

Yılmaz Company

Moda Kenya

Türk Döner

Türk Restaurant

Kamerun

GÜL’ÜN ZİYARETİ  ETKİSİNİ GÖSTERDİ

Gine Körfezi’yle 402 kilometrelik sahil şeridi olan Kamerun, siyasi açıdan Afrika’nın en istikrarlı  ülkelerinden. Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ni Atlas Okyanusu’na açan kapı durumunda.

Petrolü ve doğalgazı  var. Ayrıca çok ciddi miktarda boksit ve demir cevheri rezervlerine sahip. Ancak bunları işleyecek tesisleri yok. Sanayi sektöründe 1 tane çimento, 1 adet de alüminyum tesisi var. Kaliteli pamuk yetişebilen verimli toprakları olmasına rağmen bu ürünü bile halen geleneksel yöntemlerle yetiştiriyor. Pastörize süt dahil temel gıda maddelerinin bile çoğunu ithal ediyor.

Kamerunlular birçok konuda Türkiye’yle işbirliğine hazır. Nitekim Cumhurbaşkanı Abdullah Gül başkanlığında yaklaşık 100 kişilik bir işadamı heyeti geçtiğimiz mart ayında Kamerun’a gitti. Bu ziyarete büyük ilgi gösteren Kamerunlular, o günü resmi tatil ilan ettiler.

Bu ülkedeki tek Türk yatırımı  bahçe mobilyası üreten Bofor Cameroon S.A. Türk ve Kamerunlu İşadamları Derneği Başkanı da olan Barış Ertan’a ait bu firma 2005 yılında kurulmuş. Ancak özellikle Gül’ün ziyaretinden sonra bu ülkeye ilgi duyan Türk firmaların sayısında önemli artış var.

Bu firmalardan biri Dorçe Holding. Ankara merkezli olan şirket, prefabrik yapı alanında faaliyet gösteriyor. Dorçe Holding, Kamerun’da toplu konut ve üniversite inşa etmek için teklif vermiş.

Bir başka Türk şirketi Dinamo Group ise toz çimentoyu gemiyle Kamerun’a götürüp, paketlemesini orada yapacağı bir tesis kurmak için görüşmelere başlamış durumda.

Elektra isimli bir başka Türk şirketi de bu ülkede elektrik hatlarının bakımını üstlenmek istiyor. Hatta Kamerun Elektra ismiyle şirket bile kurmuş.

Kamerun’u mercek altına alan Terramar İnşaat isimli firma ise bu ülkede sürekli açık olacak bir fuar merkezi kurmak niyetinde. Turcam ismiyle kurulacak bu merkezin Türkiye’de üretilen ürünlerinin pazarlanacağı bir merkez olması planlanıyor.

Kamerun hükümeti özellikle ihracat yapmak amacıyla kurulacak yabancı şirketlere ciddi teşvikler veriyor. Resmi dil Fransızca ve İngilizce. Ancak ülkenin yüzde 80’i Fransızca konuşuyor. İstanbul’dan Yaounde’ye gitmek için THY ile Fas Kazablanka’ya, oradan da Fas Kraliyet Hava Yolları ile Yaounde’ye uçmak gerekiyor. Toplam uçuş süresi 9.5 saat.

Kamerun’da bu işler cazip

Kereste üretimi

Et ve süt işleme tesisi

Tarım ürünleri üretimi

Tavukçuluk

Balıkçılık

Meyve suyu üretimi

Madencilik

Süpermarket işletmeciliği

Otelcilik

Nakliyecilik

Hastane ve diyaliz merkezi

Barış ERTAN / Türk ve Kamerunlu İşadamları Derneği Başkanı

“Birçok proje var”

Bodrum’daki bahçe mobilyası  tesisimizi 2005 yılında Kamerun’a taşıdık. Bu kararı Kamerunlu devlet yetkililerinin teklifi üzerine aldık. Bize ucuz arsa verdiler. Vergi dahil birçok konuda kolaylık sağladılar. Bofor Cameroon S.A. isimli şirketimizde tamamı Kamerunlu 45 kişi çalışıyor. Ürettiğimiz bahçe mobilyalarının bir bölümünü ihraç ediyor, bir bölümünü iç piyasaya satıyoruz.

Kamerun’da işçilik ücretleri ortalama 100 dolar. Elektrik sıkıntısı yok. En önemli sorun yeteri kadar teknik elemanın olmaması. Bu konuda Türkiye’den yardım bekliyorlar. Derneğin 5’i Türk, 25’i Kamerunlu olmak üzere 30 üyesi var. Kamerun’da toplu konut yapımı, liman inşaatı, balıkçı gemilerinin yapımı, tüp gaz imalatı, beton santrallerinin kurulması gibi birçok proje var. Kamerunlular bu projeleri Türk şirketlerin yapmasını istiyor.

Osman MERZECİ / Kamerun’un İstanbul Fahri Başkonsolosu

“STA’nın imzalanmasını bekliyoruz”

Para transferi konusunda sorun yok. Uluslararası bankaların bazıları Kamerun’da da var. Olmayanlarınsa muhabir bankaları var. Kamerun, komşuları Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Gabon’un lojistik merkezi durumunda.

Afrika’da her firmayla iş  yapılmaz. Kamerun’la ticaret yapan bazı Türk şirketleri dolandırıldıklarını söylüyorlar. O yüzden partner seçerken Türkiye’nin bölgedeki ticaret müşavirliklerinden mutlaka bilgi alın. Türkiye’nin Kamerun büyükelçiliği henüz resmi olarak açılmadı ancak büyükelçi atandı. Büyükelçilik binasının inşaatı sürüyor. Türkiye ile Kamerun arasında serbest ticaret anlaşması konusunda görüşmeler var. Anlaşmanın önümüzdeki günlerde imzalanması bekleniyor.

Başkenti Yaounde

Nüfusu 19 milyon

Para birimi CFA Frangı

İhracatı 2.5 milyar dolar

İthalatı 1.8 milyar dolar

Kişi başı milli geliri 2.334 dolar

-----------

Senegal

TURİZM REVAÇTA

Batı Afrika ülkesi olan Senegal, Kara Afrika’da en çok yabancı sermaye çeken ülkelerden biri. Yabancı şirketlerin Senegal’e yatırım yapmalarında en önemli etkenlerden biri başkenti Dakar’ın önemli bir deniz ve havayolu transfer merkezi olması. Bugün aralarında Türk Hava Yolları’nın da bulunduğu 25 uluslararası havayolu şirketi Dakar’a direkt uçuyor. Dakar limanı Avrupa, Uzakdoğu ve Afrika arasında mal taşıyan denizcilik şirketleri için merkez konumunda.

Senegal’in Türkiye Büyükelçiliği Müsteşarı Nicolas A. Nyouky, karayolu ve liman altyapısını  daha da geliştirmeyi planladıklarını belirtiyor.

Senegal hükümeti, Dünya Bankası’yla işbirliği içinde tarım sektörünü de geliştirmeyi planlıyor. Bu amaçla REVA adı verilen bir proje başlatılmış. Böylece tarım ürünleri ihracatının artırılması düşünülüyor. Birçok tarım ürünü yetiştiren Senegal; yerfıstığı, kuşkonmaz ve kiraz (çeri) domateste iddialı. Bunun yanında pamuk, mısır, sorgum, pirinç, bezelye, fesleğen, soğan, patlıcan, mango, üzüm, kavun ve turunçgiller üretiyor. REVA adlı projeyle bahçe bitkileri üretiminin de artırılması hedefleniyor.

Gelişen sektörlerinden biri de turizm. Fransızca konuşulan Afrika ülkeleri arasında en fazla turisti Senegal çekiyor. Senegalliler bu yıl 1.5 milyon turist bekliyorlar. Nicolas A. Nyouky, önümüzdeki dönemde turizm sektöründe de birçok yatırım yapılacağını söylüyor. Kilometrelerce uzunlukta plajları bulunan Senegal, safari turları için de elverişli bir ülke. Petrol ve doğalgaz kaynakları olan Senegal’de başta fosfat olmak üzere altın ve mermer yatakları da var.

Nyouky, Senegal hükümetinin yabancı yatırımcılara birçok teşvik sunduğunu belirtiyor. Buna göre yabancı yatırımcılardan 3 yıl gümrük vergisi ve KDV alınmıyor. Yerli ve yabancı yatırımcılar aynı statüde. Senegal’de yatırım yapan yabancı bir şirket, bu ülkeye istediği kadar eleman getirebiliyor. Hukuki sorunların çözümü için uluslararası bir mahkeme bile kurulmuş. 2 günde şirket kurmak mümkün.

Nyouky’nin dikkat çektiği bir başka konu da Senegal’in AB, ABD ve Kanada’yla imzaladığı serbest ticaret anlaşmaları. Ülkede üretilen ürünler bu sayede Avrupa, ABD ve Kanada’ya düşük gümrük vergisi ödenerek ihraç edilebiliyor. Ayrıca bu ülkeler Senegal’den ithal edilen ürünlere kota uygulamıyor.

Bu arada Senegal’in Batı  Afrika Ekonomik Birliği (ECOWAS) üyesi olduğunu da hatırlatalım. Birliği oluşturan ve Nijerya, Mali, Liberya, Benin ve Gambiya’nın da aralarında bulunduğu 16 ülke, birbirleriyle yaptıkları  ticarette gümrük uygulamıyorlar. Senegal aynı zamanda 8 ülkenin (Mali, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine Bissau, Benin, Nijer, Togo, Senegal) oluşturduğu Batı Afrika Parasal Birliği’nin (UMOA) de üyesi. Batı Afrika Ülkeleri Merkez Bankası (BCEAO) Dakar’da bulunuyor.

KUTU

Nihat BOYTÜZÜN / Senegal’in İstanbul Fahri Başkonsolosu

“Senegal balığı yiyoruz”

Senegalliler Türkiye’yi yeni yeni tanıyor. Türk mallarını eskiden Dubai’den alıyorlardı. Artık direkt almaya başladılar. Şu anda daha çok bavul ticareti yoluyla ithalat yapıyorlar. Bu ülkede Fransız, Hintli ve Çinli firmalar çok etkin. Ancak Türk mallarına karşı büyük bir sempatileri var. Para transferinde hiçbir sorun yok. Türk firmaları Senegal’e her şey satabilir. Fındık, fıstık gibi kuruyemiş ürünlerine talep yüksek. Kuyumculuk firmaları orada iş yapabilirler. Ayrıca inşaat malzemesi ve otomotiv yedek parçası üreticilerine de pazar var.

Türk firmaların Senegal’e ilgileri artmış durumda. Özellikle mobilya sektöründeki firmalar yatırım yapmak için araştırma yapıyorlar. PVC, kapı, pencere üreticilerinin de ilgisi var. Fırat Un, Senegal’de un fabrikası kurdu. Şu anda Senegal’den en çok balık geliyor. Piyasada lagos diye satılan balıkların çoğu aslında Senegal’den geliyor. Bu ülkede söz konusu balığın adı çof... Senegal’den karides ve ıstakoz da ithal ediliyor. Dış ticaret hacmimiz 600 milyon doları buldu.

Başkenti Dakar

Nüfusu 12.2 milyon

Para birimi CFA Frangı

İhracatı 2.1 milyar dolar

İthalatı 5.7 milyar dolar

Kişi başı milli geliri 1.659 dolar

Senegal’deki bazı Türk şirketleri

Seher Tekstil

Turquoise Auto

Aridim SARL

Metrotech

ISO Senegal

Kipri Kimya Tekstil

Bosfore SA

Le Four du Khalif SARL

----------------------

Güney Afrika

TÜRKİYE’NİN YENİ  DIŞ TİCARET PARTNERİ

Afrika kıtasında en fazla yabancı sermaye çeken ülke olan Güney Afrika’da birçok Türk şirketi var. Bu şirketler daha çok madencilik ve tekstil sektörlerinde faaliyet gösteriyorlar. Johannesburg, Cape Town, Durban ve Pretoria şehirlerinde bulunan Türk şirketlerinin bir kısmı halı ve gıda alanında toptan ve perakende satış yapıyor.

2002 yılında 85 milyon dolar olan Türkiye’nin Güney Afrika’ya ihracatı, 2008 yılında 1 milyar 239 milyon dolara çıktı. 2009 yılında ise ekonomik krizin etkisiyle 867 milyon dolarda kaldı. 2002 yılında 207 milyon dolar olan ithalat ise en yüksek düzeye 2 milyar 172 milyon dolarla 2007 yılında ulaştı. İthalat, 2009 yılında 1 milyar 102 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Tarım ürünleri bakımından kendi kendine yetebilen ülkelerden olan Güney Afrika, bu sektörde aynı zamanda ihracatçı bir ülke. En çok yetiştirdiği tarım ürünleri mısır, buğday, arpa, yer fıstığı, ayçiçeği tohumu, soya fasulyesi, şeker kamışı, tütün, elma, kayısı, üzüm, armut, şeftali, erik, karpuz, kavun, avokado, muz, mango ve ananas.

Bağcılık, ülke ekonomisinde önemli bir yer tutuyor. Yılda yaklaşık 700 milyon litre şarap üreten Güney Afrika, bu rakamla dünya sıralamasında 9’uncu sırada.

Özellikle Western Cape eyaleti dünyanın en kaliteli şaraplarının yetiştiği yerler arasında. Güney Afrika şarap ihracatından yılda ortalama 25 milyar dolar kazanıyor.

Önemli bir tiftik, yün ve ham deri ihracatçısı olan Güney Afrika, devekuşu yetiştiriciliğinde de dünyada söz sahibi. Dünya devekuşu pazarının yüzde 68’i Güney Afrika’nın elinde bulunuyor.

Altın, krom, manganez, platin, alüminyum, silikat ve vanadyum rezervleri açısından dünya lideri. Kömür rezervi bakımındansa dünya 5’incisi.

Güney Afrika hükümeti, ülkenin altyapısını modernize etmek amacıyla 2007 yılında ciddi kaynaklar ayırdı. Bunun da etkisiyle inşaat sektöründe büyük bir canlanma var. 2010 FİFA Dünya Kupası’na ev sahipliği yapmaya hazırlanan ülkede, inşaat sektöründeki büyümenin önümüzdeki yıllarda da devam etmesi bekleniyor.

Afrika kıtasında en çok turist çeken ülke olan Güney Afrika’da en fazla büyüme beklenen sektörlerden biri de turizm. Bu sektörde 2014 yılına kadar her yıl yüzde 6 büyüme bekleniyor. 2007 yılı itibariyle GSYİH’nın yüzde 8.1’ini oluşturan turizm sektörünün 2014 yılında yüzde 14’e çıkması planlanıyor.

Güney Afrika perakende piyasası  büyük holdinglere ait mağaza zincirlerinin elinde bulunuyor. Bu nedenle Güney Afrika pazarına girmek isteyen perakendecilerin yabancı markaların distribütörlüğünü yürüten güçlü firmalarla işbirliği yapmalarında fayda var.

Güney Afrika’nın sunduğu avantajlar

Afrika kıtasının toplam gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 25’ini tek başına gerçekleştiriyor. Dünya Bankası verilerine göre iş yapma kolaylığı sıralamasında 2008 yılı itibariyle 178 ülke arasında 35’inci sırada.

Avrupa Birliği ve EFTA ülkeleriyle serbest ticaret anlaşmaları var. Güney Afrika Gümrük Birliği çerçevesinde Botsvana, Lesoto, Namibya ve Svaziland’la da gümrük birliği anlaşması var.

Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Afrika ülkelerine kolay ulaşım imkanına sahip. Afrika kıtasındaki en modern ulaştırma ve haberleşme altyapısı da yine bu ülkede. Gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında en ucuz iş gücüne sahip ülkelerin başında geliyor. Modern bir bankacılık ve finans sektörü var. Elektriğin en ucuz olduğu ülkelerden biri.

Başkenti Pretoria

Nüfusu 49.6 milyon

Para birimi Rand

İhracatı 79.5 milyar dolar

İthalatı 89.7 milyar dolar

Kişi başı milli geliri 9.456 dolar

Güney Afrika’daki bazı Türk şirketleri

Korteks Textiles

Mediterranean Leather

Afro-Global Group

Artmar Natural Stones

Carmina Curtaining & Textile

Çilek Mobilya

Demir Trading CC

Hereke Carpets

Sesli Textiles

Sumo Coal

Xavier Motors

Ahlesa Blankets

Eres Trading CC

Afri Turk Textiles CC

Tasca de Belem Restaurant

Afrika’yla ticaret yapmanın püf noktaları

* İnternet sitelerinde bulunan firma bilgilerine çok fazla güvenmeyin. Çünkü bu bilgilerin çoğu hayali. Dolandırılma riski çok fazla.

* Resmi veya sivil toplum kuruluşlarıyla ya da bu ülkelerde yerleşik Türk şirketlerle görüşmeden harekete geçmeyin.

* Ticaret yapacağınız şirketi mutlaka gidip yerinde görün.

* Mümkünse yerel bir firmayı ortak alın. Bu firmayı seçerken ilgili ülkedeki resmi kurumlardan yardım isteyin.

* Eğer ithalat yapacaksanız, malı teslim almadan ödeme yapmayın.

 
İthalatı cazip ürünler

Pamuk, susam, mısır, kanola, baharat, bal, tik ağacı, kereste, kaju (hintfıstığı), balık, kahve, tropikal meyveler, deri, bakliyat, palmiye yağı, Arap zamkı, altın, fosfat, alüminyum, kauçuk...

Hangi ürünler satılabilir?

Makarna, un, bisküvi, şekerleme, maya ve kabartma tozları, konserve, salça, margarin, bitkisel yağlar, tuz, pastörize süt, kumaş, hazır giyim, makine halısı, çarşaf, yatak örtüsü, iç çamaşırı, çorap, akü, lastik, otomotiv parçaları, buzdolabı, televizyon, jeneratör, ampul, güneş enerjisi panelleri, elektrik motorları, zirai ilaçlar, suni gübre, tohum, traktör, balıkçılık malzemeleri, temizlik maddeleri, makine yağları, inşaat malzemeleri, kereste kurutma fırınları, el arabası, sondaj makineleri...

 Bu yıl Afrika’da düzenlenecek fuarlar

Fuar Tarihi Ülke Organizatör

İkinci Türk Ticaret Fuarı 23-26 Haziran Kenya Türkel

Turkish Fashion Fair 15-17 Temmuz Güney Afrika Türkel

Saitex 25-27 Temmuz Güney Afrika Selten

Africa’s Big Seven 25-27 Temmuz Güney Afrika Selten

Gıda, Gıda İşleme Makineleri ve Tarım Fuarı 26-29 Ağustos Tanzanya Türkel

Interbuild Africa 8-11 Eylül Güney Afrika Senexpo

Türk İhraç Ürünleri Fuarı 15-17 Eylül Nijerya Forem

Turkish Expo 30 Eylül-3 Ekim Tanzanya Forum

Electra Mining Africa 4-8 Ekim Güney Afrika Forem

Yapı ve Yapı Gereçleri Fuarı 5-8 Kasım Senegal Expotim

Yapı Malzemeleri Fuarı 9-12 Kasım Kenya Türkel

Türk İhraç Ürünleri Fuarı 8-11 Aralık Gana Meridyen

THY’nin Afrika seferleri

İstanbul-Johannesburg Pazartesi, Çarşamba, Perşembe, Cumartesi

Johannesburg-Cape Town Salı, Perşembe, Cuma, Pazar

Cape Town-Johannesburg Salı, Perşembe, Cuma, Pazar

Johannesburg-İstanbul Salı, Perşembe, Cuma, Pazar

İstanbul-Entebbe Pazartesi, Çarşamba, Cumartesi

Entebbe-Darüsselam Pazartesi, Çarşamba, Cumartesi

Darüsselam-Entebbe Pazartesi, Çarşamba, Cumartesi

Entebbe-İstanbul Pazartesi, Çarşamba, Cumartesi

İstanbul-Nairobi Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

Nairobi-İstanbul Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

İstanbul-Kazablanka Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

Kazablanka-İstanbul Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

İstanbul-Lagos Pazartesi, Salı, Perşembe, Cumartesi

Lagos-İstanbul Pazartesi, Salı, Perşembe, Cumartesi

İstanbul-Dakar Salı, Cuma, Pazar

Dakar-İstanbul Salı, Cuma, Pazar

İstanbul-Addis Ababa Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

Addis Ababa-İstanbul Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

İstanbul-Hartum Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

Hartum-İstanbul Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar

Afrika’nın Türkiye’deki fahri konsolosları

Ülke Fahri konsolos Telefonu

Etiyopya İsmail Hakkı Kısacık 0212 446 40 04

Kenya Bilal Alkoç 0216 394 03 72

Sudan Zeynel Abidin Erdem 0212 2876850

Tanzanya Ziya Karahan 0212 232 25 46

Güney Afrika Tamer Taşkın 0232 376 84 45

Senegal Nihat Böytüzün 0212 241 73 72

Kamerun Osman Merzeci 0212 676 01 28