Uygunsuz bandrol kullanımı, rakı pazarındaki oyuncuların son zamanlarda en çok sıkıntısını duydukları konu olurken bandrollerin üreticisi Sıcpa Assan'ın Yönetim Kurulu Üyesi Ali Kibar'a göre sistem sorunsuz. Üreticilere göre ise sıkıntılar yüksek vergi nedeniyle yaşanıyor.
Tekel'in alkollü içki bölümünün 2003 yılında özelleştirilmesiyle birlikte hareketlenen rakı piyasasının son dönemdeki gündemi uygunsuz bandrol kullanımı oldu. Burgaz Rakı ile başlayan Elda ve Mey'le devam eden uygunsuz bandrol kullanımı iddiaları sektörde kafa karışıklığı yaratırken, bandrollerin üreticisi İsviçre merkezli Sıcpa Assan'ın Yönetim Kurulu Üyesi ve Kibar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kibar, "Sistem son teknolojiye sahip. Hiçbir sorun yok. Kullanıcı firmaların bilinçlendirilmesi gerek. Yanlış bandroller üretim esnasındaki maddi kusurlarla kullanılmış olabilir" diye konuştu.
2003 yılı rakı piyasasında bütün ezberlerin yıkıldığı yıl oldu. Tekel'in alkollü içki bölümünün özelleştirerek Mey İçki'ye satılması, sektörde de yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Özelleştirme süreci ile birlikte özel girişimcilere kapısını aralayan rakı piyasası kısa sürede yeni yatırımcılarına kavuştu. Türkiye'nin sayılı üretici birliklerinden TARİŞ ile Koç Grubu'nun kurduğu Tariş-Tat, Burgaz Rakı, Efe Rakı, Sarper İçecek ve Anadolu Rakı "Pazarda biz de varız" dedi.
Vergi yükseldi mertlik bozuldu
Bütün bunlar yaşanırken Tekel'in alkollü içecek bölümünü satın alıp adını Mey İçki'ye çeviren Özaltın-Limak-Nurol-TÜTSAB ortaklığının Mey İçki'yi dünyanın en büyük özel sermaye fonlarından Texas Pasific'e satması yeni aktörlerin işini daha zorlaştırdı. Çünkü Tekel'den ele geçirdiği geniş dağıtım ve pazarlama altyapısı ile rakiplerine göre bir adım önde olan Mey, Texas Pasific'in sermaye gücüyle rakiplerini daha da zorladı.
Yeni aktörlerle marka sayısı 21'i bulan piyasada diğer taraftan da tüketim ise hızla gerilemeye başladı. 2000'de 65 milyon litre olan rakı tüketimi Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (TAPDK) istatistiklerine göre 2007 yılında yaklaşık 43 milyon litreye geriledi.. Oysa Türkiye'de yüksek alkollü içki grubundan yüzde 85 pay alan rakıda yıllık üretim kapasitesi 125 milyon litre civarında. Sektör uzmanlarına göre gerileminin en önemli nedeni yüksek vergiler oldu. Türkiye 1.6 milyar TL büyüklüğündeki alkollü içeceklerde yüksek vergi alan sayılı ülkeler arasında. ÖTV ve KDV olarak alınan vergilerin oranı, ürünün satış fiyatı üzerinden yüzde 60'tan 75'lere kadar çıkabiliyor. Yani şu anda raflarda 21.90 TL'ye satılan 70'lik rakıdan 11.3 TL'si ÖTV ve 5 TL'si KDV olmak üzere, 16.3 TL vergi alınıyor.
Bandrol de çözemedi
İşte rakı piyasasında son günlerde ortaya çıkan tartışmaların ve sorunların kökeni burada yatıyor. Çünkü yüksek vergi sorunu ilk önce sahte rakı üretimi ile ortaya çıktı. Onlarca kişinin ölümüne kadar varan süreçte, çözüm bandrol uygulamasında arandı. Dünya alkollü içki pazarının yine kaçağı engellemek için kullanmaya başladığı bandrol sistemi ile Türkiye 2007'de tanışmış oldu. İki yıl boyunca bütün ürün grupları içen sabit badrol sisteminin geçerli olduğu piyasada son bir yıldır ise ürünün şişe hacmine göre bandrol uygulamasına geçildi.
Yani artık 70'lik, 20'lik, 35'lik ya da 100'lük rakının bandrolü farklı. Ancak bandrol sistemine geçiş kaçağı kısmen engellese de sorun hala tüm can yakıcılığı ortada. Piyasanın ikinci büyük firması ve ucuz fiyat politikası ile pazar payını yüzde 7'den 30'a çıkaran Burgaz Rakı'nın geçtiğimiz haftalarda 190 bin adet 70'lik ve 100'lük rakı şişesi üzerinde 20'lik bandrol kullandığının ortaya çıkması sektörde adeta deprem etkisi yarattı.
Çünkü 70'lik rakının ÖTV oranı 11.3 TL buna karşılık 20'lik rakının ÖTV'si ise 3.24 TL. 70'lik bandrol yerine 20'lik bandrol kullanan firma vergiyi daha az ödemiş oluyor. Burgaz Rakı ile ilgili inceleme sürerken bu kez 14 bin 268 şişe ile Elda İçecek'in sahibi olduğu Efe Rakı hakkında da uygunsuz bandrol kullandığı gerekçesiyle iddialar ortaya atıldı. Son olarak ise Mey İçki için 3654 adet şişede uygun bandrol kullanılmadığı öne sürüldü.
Sahte bandrol mümkün değil
Elda ve Mey, sorunun sistemden kaynaklandığını ve Sıcpa Assan'ı bilgilendirdiklerini belirtirken bu sistemi Türkiye'ye getiren Sıcpa Assan'ın Yönetim Kurulu Üyesi Ali Kibar'a sistemdeki tıkanıklığın nerede olduğunu sorduk.
Kibar mevcut bandrol sisteminden kaynaklanan bir sorun olmadığını dile getirerek "Bu bandrollerin sahtesini yapmak da mümkün değil. Ancak firmaların bir üründe olması gereken bandrolü başka bir yerde çıkıyorsa bu firmalarla ilgili bir sorun. Üretim esnasındaki bir dalgınlık ya da maddi kusurdan kaynaklanmış olabilir. Bir milyon şişede biri iki tane hata olabilir ancak bu denli büyük adetlerde hata söz konusu olamaz. Sistemde birkaç güvenlik kodu mevcut. Biri atlansa diğeri diğeri atlansa öbürü mutlaka ele verir. Kullanıcıların bilinçlenmesi gerek"
Sektörden stoklarını eriterek çekilmeye hazırlanan Mercan ve Fasıl Rakı'nın sahibi Tariş-Tat ortaklarından Düzey Pazarlama Satış ve Pazarlama Direktörü Ahmet Subaşı'na göre hali hazırda uygulanan bandrol uygulaması aslında doğru ve iyi bir sistem. Kullanılan aktif bandroller sayesinde firmaların üretimlerinin daha üretim aşamasında kayıt altına alındığını ifade eden Subaşı, "Sistem doğru ancak denetimler yetersiz. Kaçağın engellenmesi konusunda mevcut sistemin üzerine eklenecek daha fazla şey olduğunu düşünmüyorum. Bu konuda yapılacak en isabetli şey, denetimlerin çok daha donanımlı ve sayısı çoğaltılmış bir ekip tarafından yapılması. Yeterli ekip olmadığı için denetimler yetersiz kalıyor" diyor. Subaşı, "Yüksek vergi kaçakçılığını körükleyen en temel etken" diye konuşuyor.
Anadolu Rakı ortaklarından Ahmet Çiğdem de, sorunun bandrol sisteminde değil, piyasa koşullarından ve firmaların usulsüz uygulamaları tercih etmesinden kaynaklandığını düşünüyor. Yüksek vergilerin firmaları çok fazla sıktığını düşünen Çiğdem, "Yüksek vergi, kaçakçılığı körüklüyor. Bu soruna mutlaka çözüm gerek. Bu konuda yapacak çok fazla şey olduğunu da düşünmüyorum. Çünkü sistem zaten yapacağını yapıyor. Bandrollerde usulsüzlüğün engellenmesi için belki de denetimler biraz daha sıklaşabilir. Bu konuda yeterli ve donanımlı ekipler çoğalabilir" diye konuştu.
MEY: ÜRÜNLERİMİZ TEBLİĞLERE UYGUN
MEY İçki Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılan yazılı açıklamada, Mersin'de şirketin distribütörünün deposunda yapılan Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) denetimi sonrası el konulan ve 2007 ile 2008 yılı üretimi olan şarap, rakı ve votkadan oluşan ürünlerin tamamının bandrollerinin Maliye Bakanlığı tebliğlerine uygun olduğu ve yetkili firma olan Sicpa Assan tarafından aktive edildiği belirtildi. Mey İçki A.Ş, "tamamı şirket tarafından üretilen ve üretildiği tarihteki Maliye Bakanlığı tebliğlerine uygun olan bandrollü ürünlere el konulmasının tamamen devletin kurumları arasındaki iletişimsizlik ve organizasyonluktan kaynaklandığını" savundu.
BANDROL SİSTEMİ NEDİR
Alkollü içkilerde bandrol uygulaması dünyada kaçakçılığın önlenmesi amacıyla ikinci dünya savaşından sonra uygulanmaya başlandı.
Türkiye'de Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (TAPDK), Gelir İdaresi Başkanlığı ile birlikte yürüttüğü Ürün Takip Sistemi uygulamasını ilk kez 5 Kasım 2007'den itibaren hayata geçirildi.
Kayıt sistemi sayesinde üretim hattında kullanılan aktif bandrollerle üretilen her ürün kayıt altına alınmaya başlandı.
Yaklaşık bir yıl önce sistemde değişiklik yapıldı. Varolan standart bandrol uygulaması kaldırıldı ve üretilen ürünün cc oranına göre bandrol sistemi getirildi. Rakı için 20cc, 70 cc, 35 cc, 100 cc gibi farklı bandrol uygulamasına geçildi.
FİYATLAR NEREDEN NEREYE GELDİ
Rakıda fiyat rekabetini 2007'de Burgaz Rakı başlattı.
Burgaz Rakı, 70'lik büyük şişenin fiyatını 19.90 TL'ye indirdi.
Ardından Mey İçki de fiyat indirimine gitti. Yekta Rakı ve İzmir Rakısı'nın fiyatı da 19.90 TL'ye indi.
Fiyatların yüzde 37 geri çeken Elda İçecek Çilingir Rakı'nın fiyatını 19.80 YTL olarak açıkladı.
2008 yılında rakıda perakende satışları litre cinsinden yüzde 7 büyüdü.
Toplam satış değerlerinde ise artış yüzde 6.7 ile sınırlı kaldı.
PİYASADA SATILAN RAKI ÇEŞİTLERİ VE ÜRETİCİLERİ
Mey İçki Sanayi: Yeni Rakı, Kulüp Rakısı, Tekirdağ Rakısı, Tekirdağ Altın Seri, Altınbaş Rakı, Yekta Rakı, İzmir Rakısı, İzmir Sakız Rakısı, Mest Misket, Mest Sultaniye
Elda AŞ: Efe Rakı Klasik, Efe Yaş Üzüm Rakısı, Çilingir Rakı, Sarı Zeybek
Burgaz Alkollü İçkiler AŞ: Burgaz Rakı, Ata Rakı, Rakı Turka ve Burgaz Yaş Üzüm Rakısı
Tariş-Tat: Mercan Rakı, Fasıl Rakı
Anadolu: Anadolu ve Rakı 2000
Sarper İçecek: Beylerbeyi ve Beyoğlu
Selma Bektaş/Referans