Finans

Hazine ve Maliye Bakanlı­ğının açıkladığı verilere göre, eylül ayında 1 trilyon 21,4 mil­yar liralık toplam bütçe geliri­ne karşılık 1 trilyon 331 milyar liralık bütçe harcaması yapıl­dı yüksek hacimde bütçe açığı verildi. Geçen yılın aynı ayına göre gelirler yüzde 22,8 artar­ken, harcamalardaki artış yüz­de 42,8’e ulaştı. Buna bağlı ola­rak aylık bütçe açığı geçen yıla göre yüzde 208,2 büyüdü.

Eylüldeki bütçe giderleri­nin 1 trilyon 94,4 milyar lirasını personel gideri, cari transferler, mal ve hizmet alımı, sermaye giderleri gibi faiz dışı harcama­lar oluşturdu. Söz konusu gi­derler geçen yılın aynı ayına gö­re yüzde 39,7 artış kaydetti. Ay­lık faiz ödemesi ise yüzde 59,2 artışla 236,6 milyar lira oldu. Geçen yıl eylülde faiz hariç 48,2 milyar lira fazla veren bütçe, bu yıl aynı ayda ise 73 milyar TL açık verdi. Bütçe gelirleri cephesinde ise en büyük kale­mi oluşturan vergi tahsilatı ge­çen yılın aynı ayına göre sadece yüzde 20,4 artarak 881,8 milyar lira, diğer gelirler ise yüzde 40,4 artışla 139,5 milyar lira düze­yinde gerçekleşti.

DOKUZ AYLIK BÜTÇE PERFORMANSI

Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, Ocak-eylül döneminde büt­çe harcamaları geçen yılın eş dönemine göre yüzde 42,8 ar­tarak 10 trilyon 222,2 milyar liraya ulaştı. Bütçe gelirleri ise son aydaki aksine trende rağ­men dokuz ay itibarıyla yüzde 48’le daha yüksek bir artışla 9 trilyon 4,9 milyar lira oldu. Ge­çen yıl ilk dokuz ayda 1 trilyon 74 milyar lira olan bütçe açı­ğı bu yıl aynı dönemde yüzde 13,3 büyüyerek 1 trilyon 217,3 milyar liraya ulaştı.

Dokuz aylık bütçe giderleri­nin 8 trilyon 559,8 milyar liralık bölümünü, geçen yılın aynı dö­nemine göre yüzde 37 artan faiz dışı harcamalar oluşturdu. Bu kapsamda; Hazine yardımla­rı, görevlendirme giderleri, ha­ne halkına yardımlar, tarım ve hayvancılık destekleri vb. çok sayıda alanı kapsayan en büyük harcama kalemi cari transfer­ler ocak-eylül döneminde geçen yıla göre yüzde 39 artışla 3 tril­yon 807,7 milyar, ikinci büyük kalem olan yine personel gider­leri yüzde 36,5 artışla 2 trilyon 738,8 milyar lira oldu. Kamu ça­lışanları adına sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi ola­rak da 335,9 milyar lira ödendi.

Bu dönemde devletin mal ve hizmet alımları yüzde 45,4 ar­tışla 660,9 milyar, kamu ku­ruluşlarına mamul mal alımı, gayrimenkul sermaye üretimi, müteahhitlik giderleri, onarım faaliyetleri gibi alanları kapsa­yan “sermaye giderleri” yüzde 43,1 artışla 762,7 milyar, kamu kurum ve işletmelerine yapılan “sermaye transferleri” ise yüz­de 59,2 artışla 83,6 milyar lira oldu. Genel bütçeye dahil kuru­luşlar ile yurt dışına “borç ver­me” kalemi ise yüzde 19,9 azala­rak 170,3 milyar liraya geriledi.

KÜMÜLATİF AÇIKTA FAİZ ETKİSİ

Dokuz aylık bütçe giderinin 1 trilyon 662,4 milyarını ise faiz ödemeleri oluşturdu. Faiz dışı harcamalardaki görece düşük artışa karşılık faiz ödemelerindeki artış yüzde 82,1’i buldu. Faizin toplam bütçe giderleri içinde geçen yıl ilk dokuz ayda yüzde 12,7 olan payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 163’e ulaştı. Geçen yıl ilk dokuz ayındaki 161,3 milyar liralık faiz dışı bütçe açığına karşılık bu yıl aynı dönemde 445,1 milyar lira tutarında faiz dışı fazla verildi. Başka deyişle faiz yükümlülüğü olmasa bütçe bu tutarda fazla verecekti.

TABLO ŞİMDİLİK TAHMİNLE UYUMLU

Bütçede, başlangıç hedefine göre dokuz aylık gerçekleşme harcamalarda yüzde 69,4, gelirlerde ise yüzde 70,3 oldu. Bu dönemde bütçe açığı ise yıllık hedefin yüzde 63’ü düzeyinde gerçekleşti. Dokuz aydaki yüksek oranlı artışı nedeniyle faiz ödemeleri yılın tümünde öngörülen tutarın yüzde 85,3’üne ulaşırken, faiz dışı harcamalardaki gerçekleşme oranı ise yüzde 67 ile görece düşük kaldı. Gelirler cephesinde ise dokuz aylık vergi tahsilatında, başlangıçta yılın tümü için öngörülen tutarın yüzde 69,6’sına ulaşıldı, diğer bütçe gelirlerindeki gerçekleşme oranı da yüzde 75,3 oldu.

Geçen yılın eylül ayında yayımlanan ve 2025- 2027 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program’da (OVP) 2025’in tümünde 1 trilyon 950 milyar lira düzeyinde öngörülen bütçe açığı için, geçen ay yayımlanan 2026-2028 dönemine ait yeni OVP’de 2 trilyon 208,3 milyar liralık bir gerçekleşme tahmininin yapılmıştı. Dün açıklanan bütçe verileri ilk dokuz ay itibarıyla gerçekleşmelerin hem başlangıç hedefleri hem de gerçekleşme tahminleri ile büyük oranda uyumlu olduğunu ortaya koyuyor. Ancak yıllar itibarıyla bütçede en büyük açıkların yılın son çeyreğinde verildiği dikkate alındığında, kalan üç aydaki bütçe yönetiminin önemi artıyor.

VERGİDE DOKUZ AYLIK ARTIŞ YÜZDE 51

İlk dokuz aydaki bütçe gelirlerinin 7 trilyon 753,5 milyar liralık bölümünü vergi tahsilatı oluşturdu. Eylülde aylık tahsilat artışının düşük kalmasına rağmen, vergi gelirlerinde dokuz aylık dönemlere göre artış yüzde 51’le toplam bütçe gider ve gelirlerindekine göre çok daha yüksek oldu. Vergi gelirinde kümülatif bazda yüksek artışta ise özellikle geçici Kurumlar Vergisine bağlı olarak ağustosta kaydedilen aylık bazda rekor tahsilatın büyük payı bulunuyor. Vergi tahsilatı bu yıl ilk dokuz ayda toplam bütçe gelirinin yüzde 86,1’ini oluşturdu. Bu oran geçen yılın aynı döneminde yüzde 84,4 düzeyindeydi. Vergi gelirinin toplam bütçe giderlerini karşılama oranı da dokuz aylık dönemlere göre yüzde 71,7’den yüzde 75,8’e çıktı.

patronlardunyasi.com