Elif Akın/Forbes
Foto: Güliz Vural
Nihat Kilit ne bir kaşif ne de bir mucit. Üstelik elektrik mühendisliği eğitimi almış bir fakülteli de değil. O, elektrik sektöründe alaylı olmasının avantajlarını çok iyi kullanan, tecrübelerini doğru alanlara yönelten yenilikçi bir işadamı. Enerji tasarrufuna ve farklı kaynaklardan elektrik üretme işine kafa yoruyor. 3 milyar dolarlık 'büyük' hayalleri var. Kaderini ise 'inverter' teknolojisine bağlamış durumda.
Kilmak Yönetim Kurulu Başkanı 47 yaşındaki Nihat Kilit'in hayallerine giden yolun başlangıç noktasında bir kaynak makinesi var. İnverter teknolojisini kullanarak geliştirdiği makine ile iki yılda Türkiye denizcilik sektörünün yüzde 85'ini ele geçirmeyi başarmış bile. Zira kaynak, gemi üretim ve bakımında en çok kullanılan işlemlerden biri. Hatta Kilit'in ürünleri Türkiye'nin ilk yerli tasarımlı savaş gemisi MilGem'in (Milli Gemi) inşasında da kullanılıyor.
İnverter teknolojisi 1981'de Toshiba tarafından klimalara uygulanmak üzere geliştirildi. Bu teknolojiyle diğer klimalara oranla da yaklaşık yüzde 50 enerji tasarrufu sağlanıyor. Burada püf noktası, klima kompresörünün belirli soğutma düzeyine gelene kadar çalışıp sonra durması, ortam ısınınca tekrar devreye girmesi yerine sürekli çalışmasına dayanıyor. Dolayısıyla dur-kalklardaki enerji kaybı ortadan kalkıyor, kompresör sadece soğutma için gereken düzeyde güç harcıyor.
Temelde gücün kontrol edilmesi ve işin gerektirdiği kadar gücün kullanılması anlamına gelen inverter teknolojisinin kaynak cihazlarına uyarlanmasıyla hem enerji hem de gaz tasarrufu sağlanıyor. Öte yandan, normal bir gazaltı kaynak makinesi günde bir karbondioksit tüpü bitiriyor ki, bu da yılda 264 tüp harcanması demek. Ancak bu rakam inverter gazaltı kaynak makinelerinde yarı yarıya azalıyor. Makine başına şebekeden çekilen elektrik akımı ise 35 amperden 14 ampere düşüyor.
Yeni makinelerin geleneksel olanlardan bir farkı da daha hafif ve küçük boyutlarda olması. Eski tip makinelerin en ağırı 250 kilo iken aynı işi daha verimli yapan inverter kaynak makineleri sadece 28 kilo.
Akım, gerilim, malzeme boyut ve türleri hatta atmosferdeki gazlar gibi pek çok değişkeni olan kaynak işleminde inverter teknolojisinin kullanılmasıyla voltaj değişiminden etkilenmeden, günün her saatinde aynı kalitede kaynak yapılabiliyor. Normal kaynak makinelerine kıyasla inverter teknolojili ark (elektrotlu) ve gazaltı kaynak makinelerinde yüzde 50'yi aşan enerji tasarrufu gerçekleştiriliyor.
Kilit'in teknolojisi sayesinde sadece Tuzla tersaneler bölgesindeki 40 tersanede bulunan 10 bin kaynak makinesinden yılda 121 milyon 635 bin KW/saat elektrik tasarruf edilmiş. Bu veriler, onun işine daha fazla inanmasını sağlıyor. Öyle ki, sanayinin her alanında inverter kaynak makineleri kullanılırsa Türkiye'de elektrik üretimi açısından üçüncü sırada yer alan Keban Baraj Gölü'nün üretimi kadar enerji tasarrufu yapılacağını iddia ediyor. Keban Barajı'nın 2007 yılında 6 milyar 104 milyon KW/saat üretim gerçekleştirdiği göz önünde bulundurulursa Kilit'in iddiasının pek de hayal olmadığı ortaya çıkıyor.
Kilit'in hikayesi bir yerde ar-ge ile kesişiyor. 2000 yılında ar-ge çalışmalarına başlayan Kilit, inverter kaynak makinelerini ark, gazaltı, argon ve tozaltı makineler olmak üzere dört ayrı proje altında topladı. Bu aşamada AB hibe fonundan da yararlanmak isteyen Kilit firmalara proje yazımı ve başvuru konusunda danışmanlık hizmeti veren Projes İş Geliştirme şirketiyle bağlantıya geçti. Fondan olumlu yanıt alan Kilit'in TÜBİTAK onaylı projelerinden ilki (inverter ark kaynak makinesi-DC 350) için aldığı hibe 395 bin YTL oldu. İkinci projesi olan inverter gazaltı kaynak makinesinin de (Master 500) kabul edildiğini söyleyen Kilit şimdi sabırsızlıkla diğer projelerinin onaylanmasını bekliyor.
Kilit, kaynak makinelerine toplamda yaklaşık 4 milyon dolar yatırım yaptı. İki proje henüz tamamlamış olsa da geri dönüşümleri fazlasıyla almaya başladı. Bu öylesine bir büyüme ki 2007'yi 3 milyon dolar ciroyla kapatan genç işadamı bu yıl yaklaşık 15 milyon dolara ulaşmayı hedefliyor. 2008 sonu itibariyle Mısır, Cezayir, Türkmenistan ve Almanya'daki distribütörlerinin sayısını artırarak ülke sayısını 19'a çıkarmayı planlıyor. Kilit'in 2009 hedefi ise her ülkeye 1 milyon dolarlık ihracat yapmak. Şu anda aylık 200 olan makine üretim adedini de eylül ayından sonra 500'e çıkarmanın hazırlıklarında.
Kilit'in 'tasarruflu' kaynak makinelerinin tek destekleyicisi TÜBİTAK değil. Yıldız Teknik (YTÜ), Sakarya ve İstanbul Üniversitesi'nin elektrik mühendisliği bölümlerinden de akademik yardım alınmış. YTÜ Elektrik Makineleri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Faruk Bakan, kaynak makinelerinin tasarımından devre topolojisinin belirlenmesi, güç elemanlarının seçilmesinden, mikroişlemci programının yazılması ve ilk prototiplerin geliştirilmesine kadar Kilmak ile işbirliği halinde olduklarını söylüyor. YTÜ'de güç elektroniği üzerine uluslararası düzeyde çalışan araştırma grubu ve gelişmiş bir laboratuarın bulunduğunu belirten Faruk Bakan, inverter kaynak makinelerinin verim ve güç yoğunluğunun yüksek, şebekeden ise düşük miktarda reaktif enerji çektiğini anlatıyor.
2009 yılında inverter teknolojisiyle denizcilik sektörü dışında, reel kaynak pazarının da yüzde 45'ine hükmetmeyi planlayan Nihat Kilit'in ilgi alanı kaynakla sınırlı değil. Kilit, hem kaynak alanında hem de alternatif yollarla elektrik üretme konusunda hayallerinin peşinden gitmeye devam ediyor. Hesapları tutarsa şu anda Türkiye'ye ABD ve Kanada'dan getirilen kaynak robotları, yakın zamanda Kilmak bünyesinde üretilmeye başlanacak. Bir robota iki kaynak makinesinin bağlanabildiğini söyleyen Kilit, iyi bir kaynakçı günde 60 metre kaynak yaparken bu oranın robotlarla 130 metreye yaklaştığını söylüyor.
Üzerinde çalıştığı diğer proje ise güneş enerjisinden elektrik elde etme sürecine inverter teknolojilerini uyarlamak.
Kilit, bu yöntemle Almanya'da 500 bin evin kendi elektriğini üretip fazlasını devlete sattığını söylüyor. Çatıya kurulan güneş panelleri ve inverter teknolojisinin yardımıyla elektrik üretmenin maliyeti de ev sahipleri tarafından devletten aldıkları kredi sayesinde karşılanıyor. İki yıldır üzerinde çalışılan projenin yazılım ve üretim altyapısı tamamlanmış durumda. Ancak Kilit'in yaklaşık 3 milyar dolarlık hayalini gerçekleştirmesi bireylerin elektrik fazlalarını şebekeye satabilmelerine olanak sağlayacak yasal düzenlemenin yapılmasına bağlı. Üretim maliyetini düşürme peşindeki sanayicilere kaynak makinesini kabul ettirmek hiç de zor değil ama işin öbür ucunda devletin yapması gerekenlerin bulunduğu projelerde durum farklı tabii…