Ekonomi
Haziran ayında sektörel güven reel sektör (imalat sanayii), perakende ticaret ve inşaatta da düşüşe devam etti. Hizmetlerde ise son üç ayda görece artan iş hacmi ve talebin katkısıyla güvende aylık bazda küçük çaplı artış yaşandı, ancak bu sektörde de gelecek üç ay beklentileri aşağı yönlü. En stratejik sektör olan ve parasal sıkılaştırma önlemleri ile özellikle yüksek faiz-baskılı kur politikasından en fazla olumsuz etkilenen imalat sanayiinde kapasite kullanım oranı ise Şubat 2023 depremlerinden bu yana en dip düzeye indi.
İMALATTA GÜVEN 3 AYDA 4,7 PUAN DÜŞTÜ
Merkez Bankası’nın imalat sanayinde faaliyet gösteren 1.842 iş yerinin yanıtlarının ağırlıklandırılıp toplulaştırılmasıyla elde ettiği İktisadi Yönelim Anketi’nin haziran ayı sonuçlarına göre hesapladığı mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi aylık bazda 0,2 puan daha düşerek 98,4’e kadar indi. Endeks değerinin 100’den büyük olması genel olarak ekonomik iyimserliği, 100’ün altında olması ise kötümserliği ifade ediyor.
Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, her ayın 1-15’inci günleri arasında alınan yanıtlara göre oluşturulan ankette sektörün, 19 Mart’taki İBB operasyonunun henüz başlamadığı durumunu yansıtan mart ayı güven değeri 103,2 düzeyinde bulunuyordu. Reel sektörün güveni ABD’nin Çin ve diğer rakip ülkelere karşı aşırı yüksek gümrük duvarları belirlemesi ile küresel ticaret savaşlarının kızıştığı nisan ayında 100,8’e, devem eden gerilimle mayısta da 98,6 ile 100 baz değerin altına inmişti. Buna göre Reel Kesim Güven Endeksi son üç ayda 5 puana yakın geriledi. Endeksin haziran ayı itibarıyla bir yıl önceki düzeyinin ise 3,1 puan altında olduğu belirlendi.
Reel Kesim Güven Endeksi’ne ait yayılma endeksleri incelendiğinde; mevcut mamul mal stoku, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve üretim hacmi ile sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmelerin endeksi artış yönünde; genel gidişat, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve gelecek üç aydaki toplam istihdama ilişkin değerlendirmelerin ise azalış yönünde etkilediği görüldü.
Mevsimsellikten “arındırılmamış” Reel Kesim Güven Endeksi de önceki aya göre 1,1 puan azalarak 100,3’e geriledi.
İNŞAAT VE TİCARETTE DE GERİLEME
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) sektör bazında cironun yüzde 70’ini gerçekleştiren girişimleri kapsayan hizmet, ticaret ve inşaat sektörü güven endeksleri haziran ayında mevsimsellikten arındırıldığında inşaat sektöründe yüzde 1,7 düşüşle 86,9’a, perakende ticarette yüzde 2,4 düşüşle 108,5’e gerilerken, hizmetlerde yüzde 0,4 artışla 110,5’e yükseldi. 100’ün üzerindeki değerlerin “iyimser”, altındaki oranların “kötümser” durumu yansıttığı bu endeksler, hazirandaki artışlara rağmen mart ayı düzeylerinin; perakende ticarette yüzde 4,4, inşaatta yüzde 2,2 ve hizmetlerde de küçük çaplı aylık artışa rağmen yüzde 3,1 altında kaldı.
Son üç aydaki ayındaki gelişmelerle birlikte güven endeksleri bir yıl önceki düzeylerinin de hizmet sektöründe yüzde 3,9, inşaatta yüzde 1,1 ve perakende ticarette yüzde 0,3 altında oluştu.
REEL KESİMDE FAİZ DÜŞÜŞÜ BEKLENTİSİ ARTTI
Merkez Bankası’nı ilan edip başladığı indirim sürecinden geri döndürerek yeniden artırıma gitmek zorunda bırakan ekonomik belirsizliklere rağmen reel kesimde ileriye yönelik faiz indirim beklentisi haziranda arttı. İktisadi Yönelim Anketi’ne imalat sanayii işyerlerinin verdiği yanıtların toplulaştırılmış sonuçlarına göre gelecek üç ayda kısa vadeli TL kredi faizlerinde artış bekleyenlerin mayısta yüzde 15’e kadar düşmüş olan oranı, haziranda yüzde 28,1’e yükseldi.
Artırım yönünde beklenti ifade eden işyerlerinin oranı ise yüzde 15,4’e geriledi. Martta yüzde 5,9’a kadar inmiş olan söz konusu oran Merkez Bankası’nın ekonomide artan kırılganlık ve belirsizliklerin etkisiyle baş gösteren dövize yönelişi baskılamak amacıyla faiz indirim sürecini yarıda kesip yeniden artırıma gitmek zorunda kaldığı nisanda yüzde 15,8’e, mayısta da yüzde 21,6’ya kadar yükselmişti.
Haziran ayında işyerlerinin yüzde 56,5’lik bölümü ise faizlerin gelecek üç ayda da bu düzeyde kalacağı yönünde görüş bildirdi. Enflasyonda nisanda gözlemlenen artış beklentisi ise son iki ayda zayıfladı. Uzun süredir gerileyerek martta yüzde 38,6’ya inen gelecek on iki ayın sonunda üretici fiyatları (ÜFE) bazında yıllık enflasyon beklentisi nisan ayında yüzde 38,9’a yükselmişti. Söz konusu beklenti mayısta yüzde 38,4’e, haziranda yüzde 37,2’ye geriledi.
EN YÜKSEK KAPASİTE KULLANIM ORANI TÜTÜN ÜRÜNLERİNDE
İmalat sanayiinde mevsimsel etkilerden “arındırılmamış” kapasite kullanım oranı da haziranda önceki aya göre 0,4 puan düşerek yüzde 74,6’ya geriledi. Merkez Bankası’nın bu bazda açıkladığı seriye göre haziranda imalat sanayi alt sektörleri içinde en yüksek kapasite kullanımı yüzde 86,7 ile tütün ürünleri, yüzde 84,4’le kâğıt, yüzde 81,8’le ağaç ürünleri, yüzde 78,4’le diğer ulaşım araçları ve yüzde 77,3’le temel eczacılıkta gerçekleşti.
Haziranda en düşük kapasite ile çalışan alt sektörler ise yüzde 66 ile deri, yüzde 68,4’le kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 68,6 ile makine ve ekipman imalatı, yüzde 69’la bilgisayar ve yüzde 69,8’le tekstil ürünleri oldu. Haziran kapasite kullanımını en fazla artıran alt sektörler 3,4 puanla içecek imalatı, 3,2 puanla tütün ürünleri, 2,6 puanla deri, 1,7 puanla temel eczacılık ve 1,5 puanla kâğıt olurken, kapasite kullanımı aylık bazda en çok düşen alt sektörlerin başında 3,2 puanla motorlu kara taşıtları, 2,9 puanla makine ve ekipman imalatı, 1,8 puanla elektrikli teçhizat, 1,1 puanla makine ve ekipmanların kurulum ve onarımı, 0,9 puanla gıda geldi.
KAPASİTE KULLANIMINDA SON 27 AYIN DİBİ
İktisadi Yönelim Anketi kapsamındaki belirlemelere göre imalat sanayiinde mayısta 0,5 puan (yüzde 0,7) artışla yüzde 75,1’e yükselen mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, haziran ayında 0,7 puan (yüzde 0,9) düşüşle yüzde 74,4’e indi. Bunun Mart 2023’ten bu yana 27 ayın en düşük aylık kapasite kullanım oranı olduğu belirlendi. Şubat depremlerinin ardından imalat sanayiinde kapasite kullanımı anılan tarihte yüzde 74,2’ye düşmüştü.
Haziran itibarıyla kapasite kullanım oranı, bir yıl önceki düzeyinin 1,8 puan (yüzde 2,4) altında kaldı. Bir üretim biriminin belirli bir dönemde fiilen gerçekleştirdiği üretim miktarının fiziki olarak gerçekleştirilme imkânı olan en yüksek üretim miktarına oranını gösteren kapasite kullanımı, imalat sanayiinde geçen yıl haziran ayında yüzde 76,2 düzeyindeydi. Söz konusu oran, sektördeki canlılığı ve genel gidişatı yansıtıyor. Elektrik kesintisi, makine arızası, çalışanlarla ilgili sorunlar gibi üretimi aksatacak gelişmeler her an yaşanabildiği için kapasite kullanımının her zaman yüzde 100 olması beklenmiyor, ancak bu oran, sanayi üretimindeki değişimin öncü göstergesi niteliğinde.
patronlardunyasi.com