Sağlık

Prof. Dr. Osman MÜFTÜOĞLU

Karotis damarındaki pıhtılar çoğu zaman sessiz ilerler ama bazı durumlarda bellek ve bilişsel işlevler için acil uyarı sinyalleri verebilir. Bu sinyaller beynin kanlanmasının belirgin biçimde azaldığını veya mikroemboli riskinin arttığını gösterebilir. Aşağıdaki bulgulardan biri bile ortaya çıkarsa gecikmeden değerlendirme gerekir.

ANİ BELLEK DURAKLAMALARI

Kelimeleri bulmakta birden zorlanma, konuşmanın ortasında cümle tamamlayamama veya çok basit bir hatırlamayı bile geçici olarak yapamama akut hipoperfüzyon belirtisi olabilir. Bu tablo kısa süreli ve dalgalı bir biçimde tekrar ediyorsa karotis kaynaklı mikroemboliler açısından ciddi önem taşır.

YENİ ORTAYA ÇIKAN DİKKAT DAĞINIKLIĞI

Daha önce kolaylıkla yapılabilen zihinsel görevlerin birden zorlaşması, dikkatin çok çabuk dağılması, küçük hesap veya planlama işlerinde anlık boşluklar yaşanması frontal ve parietal bölgelerde dolaşım bozukluğunu düşündürür. Karotis pıhtılarının en sık yarattığı sessiz etkilerden biridir.

GEÇİCİ GÖRME BOZULMALARI

Bir gözde bulanıklık, kararma, görme alanında gölgelenme ya da saniyeler süren görüş kaybı retinaya giden kanın azalmasıyla ilişkilidir. Amaurosis fugax denilen bu durum karotis pıhtısının en önemli alarm işaretlerinden biridir ve bellek bölgeleri için de yüksek risk göstergesidir.

KONUŞMANIN YAVAŞLAMASI VEYA TUTUKLAŞMASI

Konuşma hızının aniden düşmesi, kelimeleri tutuk söyleme, dudakların bir anlık eşgüdüm kaybı yaşaması mikroemboli belirtisidir. Bu bulgu bellek kaybından önce gelen bir kırmızı bayrak gibidir.

BAŞ DÖNMESİ, SERSEMLİK VE KAFA İÇİNDE BASINÇ HİSSİ

Bunlar çoğu zaman göz ardı edilir ama beynin beslenmesinin azaldığı dönemlerde sık görülür. Özellikle boyun hareketleriyle tetikleniyorsa karotis akımının değişkenliğini işaret edebilir. Bu tablo bellek performansında iniş çıkışlara neden olabilir.

HIZLI ZİHİNSEL YORGUNLUK

Normalde yorulmadan yapılan zihinsel aktivitelerin kısa sürede tükenme hissi yaratması, konuşurken bile zihnin boşalması, kitap okurken satırları takip edememe gibi bulgular frontal lob dolaşımının bozulduğunu gösterebilir. Çoğu kişide bu evre Alzheimer öncesi değil, dolaşım kaynaklı geri döndürülebilir bir durumdur.

KOL VEYA BACAKTA HAFİF VE GEÇİCİ GÜÇSÜZLÜK

Birkaç dakika süren güç kaybı ya da beceriksizlik hissi mini inme anlamına gelebilir. Böyle bir tablo bellek bölgelerinde mikro düzeyde hasar bırakma riski taşıdığından acil değerlendirme gerektirir.

ANİ KAYGI VE İÇ TİTREME HİSSİ

Beyin sapı ve otonom bölgelere giden kan akımı azaldığında kalp çarpıntısı, iç sıkıntısı ve açıklanamayan kaygı hissi görülebilir. Bu durum her zaman psikolojik değildir; karotis kaynaklı dolaşım bozukluğunun bir işareti olabilir ve bellek fonksiyonunu bozan stres yükünü artırabilir.

UYKU SIRASINDA NEFESİN SIKLIKLA KESİLMESİ

Karotis darlığı olan bazı hastalarda uyku sırasında oksijen düşüşü daha kolay tetiklenir. Bu durum geceleri beyin oksijenlenmesini azaltır ve sabahları ciddi zihinsel bulanıklık oluşturabilir. Bellek için en tehlikeli faktörlerden biridir.

OSMAN HOCA’NIN KLİNİĞE ÖZEL NOTU

Bellek bozulmasının ilk evreleri çoğu zaman unutkanlık değil, beynin enerji açlığıdır. Bu açlık karotis kaynaklı olabileceği için bu bulgular hafife alınmamalıdır. Pıhtı kontrol altına alındığında beynin bilişsel gücü hızla toparlanabilir.

KAROTİS PIHTISI OLAN HASTADA BELLEĞİ KORUYAN GÜNLÜK YAŞAM PLANI

Gün boyunca beyine giden kan akımını güvenli ve sürekli biçimde desteklemek önemlidir. Sabah saatlerinde beyne oksijen ve enerji akışını artırmak için kısa bir yürüyüş yapılabilir. Aşırı sıcak-soğuk duşlardan kaçınmak, ani tansiyon değişimlerini önler. Gün içinde uzun süre masa başında kalmamak, her kırk dakikada bir kısa esneme ve nefes molası vermek damar akımını destekler. Beslenmede işlenmiş gıdalardan uzak durmak, zeytinyağı, balık, ceviz ve yeşil sebzeleri artırmak damar içi inflamasyonu azaltır. Uykuya yakın dönemde ağır yemeklerden, alkol ve sigaradan kaçınmak gece oksijenlenmesini korur. Tansiyon ve kan şekeri dalgalanmalarını engellemek için düzenli, küçük ve dengeli öğünler tercih edilir. Hafif meditasyon, nefes egzersizleri ve stres azaltıcı rutinler günün özellikle akşam bölümünde beyin damarlarının esnekliğini iyileştirir. Düzenli ilaçların aksatılmaması, bol su tüketimi ve gün sonunda hafif bir yürüyüş beyin için koruyucu bir çerçeve oluşturur.

patronlardunyasi.com