Sağlık

Prof. Dr. Osman MÜFTÜOĞLU

İyi hayat ne para, ne mevki, ne popülerlik…
Harvard çalışması 1938’den beri binlerce insanı izledi:
Yoksullar, zenginler, işçiler, akademisyenler, sanatçılar, avukatlar, çiftçiler…
Hayatlarının 80 yılı kayıt altına alındı.
Kan değerlerinden evliliklerine, MRI görüntülerinden psikolojik testlere kadar yüzlerce parametre değerlendirildi.

Ve sonuç çarpıcıydı:
İyi hayatın tek ve en güçlü belirleyicisi iyi ilişkilerdi.

Robert Waldinger bunu şöyle özetliyor:
“Sağlık ve mutluluk için en güçlü ilaç, iyi ilişkilerde bulunmak.”

Bu sadece ruhsal bir durum değil, biyolojik bir gerçek.
İyi ilişkiler stresi azaltıyor, inflamasyonu düşürüyor, kalbi koruyor, bilişsel yaşlanmayı yavaşlatıyor, uzun ömür sağlıyor.
Kötü ilişkiler ise tam tersi: kortizolü artırıyor, bağışıklığı zayıflatıyor, kan basıncını yükseltiyor, kalp-damar riskini katlıyor.

Epiktetos bunu iki bin yıl önce söylemişti:
“Hayat, başımıza gelenlerden çok onlara nasıl karşılık verdiğimizdir.”

Harvard çalışması bunu ölçtü, grafiğe döktü.

İyi bir hayatın biyolojisi aslında ilişki kalitenin biyolojisidir.

İyi hayat “olmak” üzerine kurulur, “sahip olmak” üzerine değil.
Stoacılar buna “içsel zenginlik”, Doğu düşüncesi “satori”, modern psikoloji “meaningful life” dedi.
Harvard’ın yaptığı onlarca testin arkasında da bu aynı gerçek çıktı.

İyi bir hayat:
Kendini gerçekleştirebilen, değer üreten, potansiyelini kullanabilen bir hayat.

Maslow’un en tepede tanımladığı “kendini aşma” hali…
Nietzsche’nin “İnsan kendini aşan bir varlıktır.” cümlesi…
Viktor Frankl’ın “Hayat anlam arayışıdır.” tezi…
Hepsi Harvard’ın bulgularıyla biyolojik bir zemine oturuyor.

Bu yönde yaşayanların
kalp damar testleri daha iyi,
bağırsak mikrobiyotası daha dengeli,
uykusu daha derin,
beyin MR’larında bağlantı güçleri daha yüksek,
epigenetik yaşları daha yavaş.

Yani “anlam duygusu” biyolojik bir anti-aging mekanizmasıdır.

İyi bir hayat, zihnin sade olduğu hayattır.
Budha’nın sözü modern nörobilişsel çalışmalarda karşılık buldu:
“Zihin her şeydir; ne düşünürsen o olursun.”

Günümüz nörobiliminde bu somutlaştı:
Beyin yalnızca yaşla değil, düşünce kalıplarıyla şekil değiştiriyor.
Sürekli kaygı yaşayan kişilerde amigdala büyüyor, hipokampus küçülüyor.
Şükran pratiği yapanlarda prefrontal korteks güçleniyor.
İyimserlik biyolojide inflamasyonu azaltıyor.
Meditasyon, EEG çalışmalarında beynin ağ yapılarını yeniden düzenliyor.

Harvard’ın 85 yıllık grafikleri bunu söylüyor:
Zihin temizse, biyoloji de daha sağlıklı.

İyi bir hayat “hareket eden” hayattır.
Aristoteles: “Hareket, yaşamın kendisidir.”
Gabrielle Lyon: “Kas, uzun ömür organıdır.”

Harvard çalışmasında kas gücü, uzun yaşamla en yüksek korelasyona sahip faktörlerden biri.
Yürüme hızı, bacak kuvveti, adım sayısı…
Tümü kalp-damar sağlığı kadar değerli.
Kas gücü olanların beyinleri daha geç yaşlanıyor, bellekleri daha iyi korunuyor.

Modern longevity araştırmaları bunu bir aydınlanma gibi ortaya koydu:
Kas kaybı sadece bir estetik sorun değil; erken yaşlanmanın ve erken ölümün biyolojik habercisi.

İyi bir hayat “kas yapılan” hayattır.

İyi bir hayat, farkındalık ve şefkatle kurulan hayattır.
Konfüçyüs: “Her insan üç hayat yaşar: gördüğü, gösterdiği ve içinde sakladığı.”
Modern psikanaliz: “İnsan, farkındalık kazandığı ölçüde özgürleşir.”

Waldinger’in ifadesi:
“Kendinizle dost olduğunuzda dünya daha güvenli bir yer olur.”

Harvard çalışması bunu fiziksel olarak da doğruladı.
Kendine şefkati yüksek kişilerde:
daha düşük CRP,
daha düşük IL-6,
daha stabil glukoz,
daha iyi uyku mimarisi var.

Biyoloji bile bunu alkışlıyor.

İyi bir hayat, amaç duygusuyla taşınan hayattır.
Frankl’a göre insanı hayatta tutan şey koşullar değil anlamdır.
Harvard çalışması, yaşam amacı olan kişilerin Alzheimer riskinin belirgin şekilde daha düşük olduğunu gösterdi.
Aynı kişilerde:
beyin fonksiyonları daha uzun korunuyor,
kanser riski azalıyor,
telomerler daha yavaş kısalıyor.

Amaç, insan bedeninde kimyasal bir güç kaynağıdır.

İyi bir hayat nasıl olur?
Cevap, modern bilimin, antik felsefenin ve yaşamın kendisinin ortak dilinde yazılı:

İyi bir hayat güçlü ilişkiler ister.
İyi bir hayat anlam ister.
İyi bir hayat hareket ister.
İyi bir hayat farkındalık ister.
İyi bir hayat şefkat ister.
İyi bir hayat umut ister.
Ve iyi bir hayat, bütün bunları düzenleyen sakin bir zihin ister.

Harvard’ın 85 yılı bulan çalışması, Waldinger’in kitabı, Stoacılar, doğu filozofları, modern nörobilim, psikoloji ve bugün longevity tıbbının tüm bulguları aynı yere çıkıyor:

İyi bir hayat, iyi bir biyolojinin değil, iyi bir ruhun sonucudur.
Ama iyi bir ruh, iyi bir biyolojiyle karşılıklı birbirini besler.

patronlardunyasi.com