Çin’in ihracatını sınırlandırması, Amerika ve Avrupa’yı rahatsız ediyor. Çin yılın tamamında geçen yıla göre daha az nadir metal ihraç ediyor. Nadir metaller, güneş panelleri, elektrikli otomobiller, hafif pil, TV, Ipod, tablet bilgisayar, füze gibi yüksek teknoloji için hammadde.
Yüksek teknoloji ürünlerinde kullanılan skandiyum, neodmiyum, disporsiyum ve her geçen gün daha önemli hale gelen diğer 17 nadir metalin yüzde 97’si Çin’de üretiliyor. Manyetik özelliği olan ya da düşük ışıkta parlayan bu metaller güneş enerjisi panelleri, elektrikle çalışan otomobiller ve hafif pil üretimi için en önemli hammaddeler. Televizyonlara kırmızı rengi veren, Ipod ya da tablet bilgisayarlarda, hibrid arabalarda, yeni nesil rüzgâr türbinlerinde, füze savunma sistemlerinde ve hatta F-16 uçaklarında kullanılıyor. Savunma sanayii için de hayati önem taşıyan bu metaller aynı zamanda askeri ve siyasi güç dengelerini de değiştirebilecek güçte.
ABD’de sıkıntı
Çin’in haziran ayı başında doğayı koruma gerekçesiyle nadir metallerin üretimi ile ihracatını kısıtlaması güvenlik ve ekonomik nedenlerle Amerika’yı huzursuz ediyor. Nadir metallerin fiyatı bir yıl içinde yüzde 1000 oranında arttı. Dünyada çok az yerde maden ocağı açılmasına değecek ölçüde rezerv var. Amerika’nın tek nadir metal madeni Mojave Çölü’nde. Kaliforniya’daki madeni işleten Molycorp şirketinden Jim Sims, “Dünyada herkes Çin’e bağımlı. Çin ihracatını sınırlamaya başladığı için gelecek yıl nadir metal sıkıntısı başlayacak” diyor.
Bu maden, 10 yıl önce Çin’den gelen ucuz nadir metallerin piyasayı işgal etmesi üzerine, maliyeti karşılamamaya başlayınca kapanmıştı. Molycorp, tesislerin yeniden inşaası için Amerikan hükümetinden mali yardım istemişti.
Almanya’nın yüksek teknoloji üreticileri yüksek fiyatlar ve Çin’in ihracat kısıtlaması gerekçesiyle devletten yardım istemişti. Bunun üzerine, Avrupa Birliği Çin’in nadir metal piyasasındaki tekelini kötüye kullanmaması uyarısında bulunmuştu. Avrupa, Çin’i sahip olduğu rezervleri yalnızca kendi üretimi için kullandığı ve stokladığı gerekçesi ile suçluyor.
Japonya atağa geçti
Geçen yıl Çin, aralarındaki sınır anlaşmazlığı nedeniyle Japonya’ya nadir metal ihracatını durdurunca dünya piyasaları sarsılmıştı. Japon araştırmacılar, Pasifik Okyanusu’nun deniz yatağında bu metallerden önemli miktarda bulduklarını açıkladı. Jeologların tahminine göre, yeni keşfedilen rezerv 100 milyar ton civarında. Oysa şu ana kadar yer üstünde bilinen metal rezervi yaklaşık 110 milyon ton.
Avustralyalı şirket Lynas, Malezya’da Kuantan Sanayi Limanı’nda kurmak istediği 240 milyon dolarlık nadir metal rafinerisinin 2 yılda dünyada en büyük 3. tedarikçi olacağı söyleniyor. Rafineri her yıl 1.7 milyar dolarlık nadir metal ihracatı yapacak.
Bu gidişle 20 yılda tükenebilir
Nadir metallerin 20 yıl içinde tükeneceği tahmin ediliyor. Örneğin 2006’da güneş panellerinin yapımında kullanılan galyumun yüzde 83’ü Çin’de olmak üzere dünyada 152 ton üretildiği belirtiliyor. 2030’da ise talebin 603 tona çıkacağı yani mevcut üretimin neredeyse dört katına ulaşacağı tahmin ediliyor.
* Çin’deki 45 çeşit önemli madenden 25’i dünya üretiminde üçüncü sırada yer alıyor. Bununla birlikte alçı, vanadyum, titanyum, tantal, volfram, granit, antimon da dahil olmak üzere 12 çeşit maden dünyada üretim açısından birinci sırada yer alıyor.
* AB ise antimon, kobalt molibden, niobyum, platin ya da tantal gibi nadir metallerin tedariğinin tamamını ithalatla sağlıyor. Dünyanın en büyük 10 maden şirketi arasında ise hiç Avrupalı bulunmaması endişeleri artırıyor.
* Nükleer santrallarda kullanılan disprosiyumun kilosu Çin-Japonya gerginliği nedeniyle 3 dolar birden yükselerek 76 dolara ulaştı. Yeni nesil LCD televizyonların üretiminde kullanılan europiyumun kilosu ise yüzde 4’lük artışla 615 dolardan işlem görmeye başladı.
Sinem Bağçe/Cumhuriyet