İstanbul Sanayi Odası (İSO), Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunu açıkladı. 2012 yılının en büyük sanayi kuruluşu sıralamasında ilk üç değişmedi. Birinci sırada 40 milyar 118 milyon TL üretimden satış rakamıyla Tüpraş birinci sırada yer aldı. Tüpraş’ı, 8 milyar 164 milyon TL ile Ford Otomotiv, 7 milyar 529 milyon TL ile Oyak Renault izledi.
Araştırmanın temel bulgularına göre, 2012 yılında 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun üretimden satışları 2011 yılına göre yüzde 9.2'lik bir artışla 323 milyar 978 milyon TL'den 353 milyar 699 milyon TL'ye çıktı.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan düzenlediği basın toplantısında araştırma sonuçlarıyla ilgili genel değerlendirmesinde şu görüşleri ifade etti:
"Etkileri beş yıldır sürmekte olan global finansal kriz, birçok ülkede reel ekonomileri sarsarken ve ekonomisi bir türlü ayağa kalkamayan Euro Bölgesi'nin hali ortadayken, Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nu oluşturan şirketlerin nispeten başarılı bir yıl geçirdiklerini söylemek doğru olacaktır. 500 Büyük Sanayi Kuruluşu raporu bize sanayimizin geleceği hakkında birçok şey söylemektedir. Bunlardan en önemlisi, Türkiye'nin rekabet gücünü arttırma zorunluluğudur. Bunun yegane yolunun, kendi üretim teknolojisine sahip ve geliştiren, ayrıca faaliyetleriyle yüksek katma değer yaratabilen işletmelerden geçtiğini biliyoruz. Bu nedenle sanayimizi gelişmiş ülkelerle rekabet edebilecek niteliğe kavuşturmak, Türkiye'nin temel önceliklerinden biri olmalıdır."
TOPLAM KARLILIK ARTTI
İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, 500 Büyük Sanayi Kuruluşunun dönem kârı açısından da iyi bir performans gösterdiği belirterek, araştırmaya konu olan şirketlerin 2011 yılında, 22 milyar 752 milyon TL kârlılığı olduğu göz önünde tutulursa, 2012 yılında bu rakamın yüzde 6.3'lik bir artışla 24 milyar 192 milyon TL'ye çıktığını ve bu artışın önemli bölümü faaliyet dışı gelirlerdeki artıştan elde edildiğini söyledi. Bahçıvan, küresel nedenlerle, 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun 2012 yılındaki en düşük performansının, binde 6 gibi küçük bir oranla ihracat büyümesinde ortaya çıktığını, 2011 yılında toplam ihracatı 63 milyar 337 milyon dolar olan büyük şirketlerin ihracat performansının, 2012'da 63 milyar 712 milyon dolar olduğunu belirtti.
KAR VE ZARAR EDEN KURULUŞLAR
İSO 500'de 2011'de kar eden şirket sayısı 380'den 437'ye çıktı. Zarar eden firma sayısı ise 120'den 63'e inmesi sevindirdi.
İSTİHDAM ARTIŞI
Araştırma kapsamındaki sanayi kuruluşlarının istihdamında ise iç ve dış piyasalardaki durgunluğa rağmen yüzde 3.7 oranında artış oldu. Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşlarında 2012 rakamlarına göre 596 bin 55 kişi çalışıyor. Bu rakam 2011 yılında 574 bin 589 kişiydi. Bu arada 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içinde kamu kuruluşlarının sayısı azalmaya devam ediyor. İSO Başkanı "2012'de 2011'e göre en fazla istihdam artışını elektrik, gıda ve diğer imalat sanayinin sağladığını görüyoruz. Tekstil son yıllarda güç kaybediyor gibi görünse de geçen yıl istihdamda yarattığı yüzde 11,7'lik artış, sektörün istihdam açısından önemini hala koruduğunu gösteriyor.2012 yılında en fazla istihdam kaybının yüzde 10 ile taşıt araçları sanayinde olduğu da bu araştırmadan anlaşılıyor" dedi.
YABANCI SERMAYE DÜŞÜŞTE
Erdal Bahçıvan, 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içinde kamu kuruluşlarının sayısı azalmaya devam ettiğine dikkat çekerek "Özelleştirmelerin de etkili olduğu bu süreçte, 1990 yılında 91 olan 500 Büyük listesindeki kamu kuruluş sayısı son araştırmada 13'e inmiş durumda. 500 Büyük kuruluşun değişim gösteren önemli göstergelerinden biri de yabancı sermaye ile ilgili. 2009 yılında 153 olan yabancı sermaye ortaklı kuruluş sayısı 2012 yılında 138'e düşmüş. Üretimden satışlarda da yabancı sermayeli kuruşların yüzde 40'lar civarında olan paylarının, bugün yüzde 35'ler seviyesine gerilediğini görüyoruz" değerlendirmesinde bulundu.
DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ İLK 10'DA
2011 yılında olduğu gibi demir çelik sektörünün önde gelen kuruluşları 2012 sıralamasında da ilk 10'a girmeyi başardılar.İlk 10 sıralamasında geçen yıla göre bir basamak yukarıya çıkan İskenderun Demir Çelik, 5 milyar 339 milyon TL'lik üretimden satışlarıyla yedinciliğe yükseldi. Sıralamada 5 milyar 107 milyon TL'lik cirosuyla Ereğli Demir Çelik sekizinci, bir başka demir çelik şirketi İçdaş Çelik de 4 milyar 921 milyon TL'lik ciroyla dokuzuncu sırada yer aldı.Bu grubun 10'uncu sırasında da yine Tüpraş gibi bir petrokimya şirketi olan Aygaz 4 milyar 689 milyon TL üretimden satış rakamıyla yer aldı.
İLK 250 İLE İKİNCİ 250 ARASINDAKİ BÜYÜME FARKI
Şirketlerin üretimden satışlarını gruplandırarak yapılan değerlendirmeyi de aktaran İSO Başkanı bu kapsamda şu görüşleri ifade etti:
"Satışların artış ivmesine baktığımızda ilginç veriler ortaya çıkıyor. Şirketlerin ortalama üretimden satışlarının artış ivmesi yüzde 9 civarındayken ilk 10 şirketin üretimden satışları yüzde 15.6 ile en yüksek düzeyde artış göstermiş. İlk 50 ve ilk 100 şirket dilimlerindeki büyüme yüzde 11.8 ve yüzde 11.6 ile birbirine yakın. Dilimler aşağıya doğru indikçe üretimden satışlardaki artış oranları da düşüyor. Artış hızındaki yavaşlama en yüksek oranda son 250'lik dilimde kendini gösteriyor. Üretimden satışlarını 269.6 milyar TL'den 296.4 milyar TL'ye artıran ilk 250'deki şirketin yüzde 10 büyüdüğü görülüyor. İkinci 250'lik dilimi oluşturan şirketlerdeki üretimden satışlar büyümesi ise 54.3 milyar TL'den 57.2 milyar TL'ye çıkıyor ve buradaki büyüme de yüzde 5.3 olarak gerçekleşiyor. 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki ilk 50 şirket, çalışan ortalaması dışındaki brüt katma değer, kâr, ihracat gibi diğer göstergelerde de yüzde 50'ler civarında pay alıyor."
KARLILIK SIRALAMASINDA KAMU AĞIRLIĞI
500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun kârlılık sıralamasında ise, kamu kuruşları dikkat çekiyor. Kamu kuruluşu olan Türkiye Petrolleri, 1 milyar 471 milyon TL'lik kârıyla, 2011'de olduğu gibi 2012'de de birinciliğini korudu.
Tüpraş 1 milyar 183 milyon TL kâr ile ikinci, üçüncü sırada da yine bir kamu kuruluşu olan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, 860 milyon TL'lik kârla yer alıyor. Bir başka kamu şirketi Eti Maden İşletmeleri, 779 milyon TL'lik kârıyla beşinci sırada. Otomotiv sanayinin bu listede iki temsilcisi var. Üretimden satışlarda en büyükler arasında yer alan Tofaş ve Ford Otomotiv kâr listesinin sekiz ve dokuzuncu sıralarında. Tofaş'ın kârı 535 milyon TL. Ford Otomotiv ise 2012 yılını 502 milyon lira kârla kapattı.En kârlı ilk 10 içinde imalat sanayinde faaliyet gösteren kuruluş sayısının sınırlı kalması dikkat çekiyor. Karlılık sıralamasına dördüncü ve onuncu sıradan giren iki kuruluş ise isminin açıklanmasını istemedi. 2012 yılında 500 Büyük kapsamındaki kuruluşlarda kâr edenlerin sayısı 380'den 437'ye çıktı. Söz konusu 437 şirketin kârı 26 milyar 905 milyon TL olurken. 2011 yılında kâr eden 380 şirketin kârı ise 26 milyon 607 TL olmuştu. Zarar eden kuruluşların sayısı ise 120'den 63'e düştü. 2011 yılında şirketler 3 milyar 854 milyon TL zarar yazarken, 2012'de bu rakam 2 milyar 713 milyon TL'ye indi.
TOPLAM BORÇLAR/ÖZKAYNAK ORANI
Araştırma sonuçlarını değerlendiren Erdal Bahçıvan, 500 Büyük Sanayi Kuruluşunun borçlar ve öz kaynaklar ilişkisinde geçen yıla göre nisbi bir düzelme olduğunu belirterek "Fakat oran, yine de özel sektör şirketlerinin borç bağımlılığının yüksek olduğunu gösteriyor. 500 Büyük Sanayi Kuruluşları Borçlar/Özkaynak oranı özel sektörde yüzde 134'ler düzeyinde seyrederken bu oranın gelişmiş ülkelerde yüzde 70'ler seviyesinde olduğunu hatırlatalım.Bu oranın bu kadar yüksek olması, kaynak yapısı açısından bir risk oluşturuyor. Çünkü borç/özkaynak makasının açılması, kur ve faizlerin artması durumunda özellikle kârlılığı olumsuz etkiliyor.Diğer yandan 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun kısa vadeli borçlarının 2011 yılına göre çok fazla değişiklik olmadığını söyleyebiliriz. 2011 toplam borçlara oranı oldukça yüksek kabul edilen yüzde 65 seviyesinde bulunuyor. Uzun vadeli borçların oranı ise yüzde 35" dedi.
"TÜRKİYE, FİNANSAL İSTİKRARIN BÜYÜK FAYDASINI GÖRDÜ"
İSO Başkanı değerlendirmesinin son bölümünde finansal istikrarın önemine değinerek şunları söyledi:
"Biz sanayi kesimi olarak, finansal istikrarın sadece finans kesimi için değil, sanayi için de olmazsa olmaz bir koşul olduğunu söylüyoruz. Çünkü sanayi kesiminin korunmasının önemli bir faktörü de finansal istikrardır.Finansal istikrarın bozulması halinde sanayi kesimi 2012 yılında olduğu gibi 2013 yılında da esas faaliyetleri bazında yeterli ölçüde genişleyemeyecektir. Öte yandan döviz kurları ve faiz oranlarındaki yüksek dalgalanmalar, faaliyet dışı alanlarda da şirketlerin yüksek zararlar ile karşılaşabileceği riskini doğurmaktadır. Finansal istikrarın riske girmesi halinde sanayi kesiminin kârlılığı bu yıl gözle görülür ölçüde zayıflayabilir.Bu nedenle en azından yılın ikinci yarısında bu konudaki dengeler gözetilmeli ve hassasiyet sürdürülmelidir. Yılın geri kalan döneminde döviz kurları ve faizlerin sanayiciler için makul olacak dengelerde oluşmasına çaba gösterilmelidir. Ayrıca iç talepte kademeli toparlanma korunarak sanayicilerin faaliyet kârlarına destek olunmalıdır."