Devletin gelir ve harcamalarının en büyük bölümünü oluşturan Hazine nakit dengesi, haziranda 455,1 milyar lira ile aylık bazda tarihindeki en yüksek açığı verdi. Hazine’nin ilk altı aydaki nakit açığı 1,3 trilyon liraya ulaştı.
Merkezi yönetim bütçesinin en büyük bölümünü oluşturan genel bütçenin nakit bazda gelir ve giderlerine ilişkin tablo “Hazine nakit dengesi” olarak ifade ediliyor. Devletin gelir ve harcamalarının büyük bölümü genel bütçeye dahil idareler eliyle gerçekleştiriliyor. Genel bütçeli kuruluşları ile özel bütçeli idareler ve düzenleyici ve denetleyici kurumların gelir ve giderlerinin toplamı, “merkezi yönetim” bütçesini oluşturuyor. Bu nedenle Hazine nakit dengesindeki tablo, kamuoyunda “bütçe” denince ilk akla gelen merkezi yönetim bütçesinin seyrini büyük oranda yansıtıyor. İlk altı aydaki Hazine nakit dengesi tablosu, bu nedenle, 16 Temmuz’da açıklanacak merkezi yönetim bütçesi için öncü gösterge niteliğinde.
ŞU ANA KADARKİ EN YÜKSEK AYLIK AÇIK
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre haziranda Hazine’nin nakit bazda gelirleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 54,5 artışla 856,6 milyar liraya, harcamaları yüzde 33,2 artışla 1 trilyon 312,5 milyar liraya ulaştı. Böylece Hazine nakit dengesi 455,1 milyar lira ile tarihindeki en yüksek aylık nakit açığını verdi. Bundan önceki en yüksek aylık nakit açığı 430,7 milyar lira ile geçen yılın aynı ayında verilmişti. Nakit açığı geçen yılın haziran ayındakinin yüzde 5,7 üzerinde gerçekleşti.
Haziranda verilen yüksek nakit açığında yüklü faiz ödemeleri etkili oldu. Hazine’nin hazirandaki nakit harcamalarının 1 trilyon 62,5 milyarını geçen yılın aynı ayına göre yüzde 19,5 artan faiz dışı harcamalar oluştururken, faiz ödemeleri yüzde 159,3’lük rekor artışla 250 milyar liraya ulaştı.
İLK YARIDAKİ AÇIK 1,3 TRİLYON LİRA
Haziran ayında verilen yüksek tutardaki açığın etkisiyle ilk altı aydaki kümülatif açık da rekor düzeye ulaştı. Ocak-haziran dönemi itibarıyla Hazine’nin nakit bazda gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 44,7 artışla 5 trilyon 651,4 milyar, harcamaları yüzde 41,7 artışla 6 trilyon 957,7 milyar liraya ulaştı ve ilk altı ayda 1 trilyon 293,2 milyar liralık nakit açığı verildi. İlk yarıdaki nakit açığı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 28,9 büyüdü. Daha yılın ilk yarısında bu düzeye ulaşan açık, 2024 dışındaki tüm yılların yıllık tutarlarının üzerinde gerçekleşti. Hazine’nin pandemi yılı 2020’de 181,9 milyara yükselen 2021’de 142,2 milyar, 2022’de 169,4 milyar lira olan nakit açığı 2023’te 625,8 milyar liraya, 2024’te 2,1 trilyon lira ile tarihindeki en yüksek yıllık düzeye ulaşmıştı.
Ocak-haziran döneminde gerçekleşen toplam giderlerin 5 trilyon 920,8 milyarını geçen yıla göre yüzde 35,1 artan faiz dışı harcamalar, 1 trilyon 36,8 milyar lirasını ise yüzde 95,8 oranında artış gösteren faiz ödemeleri oluşturdu. İlk altı aylık dönemlere göre Hazine’nin faiz dışı nakit açığı ise yüzde 43,3 küçülerek 269,4 milyar lira oldu.
Bu arada haziran sonu itibarıyla son on iki ayda (Temmuz 2024 – Haziran 2025) verilen nakit açığı ise 2 trilyon 382,7 milyar lira olarak gerçekleşti.
ALTI AYIN 3’ÜNDE HİÇ DIŞ BORÇ KULLANILMADI
Aynı dönemde Hazine’nin dış borçlanmasındaki artış ise düşük kaldı. Yılın ilk altı ayı boyunca vadesi gelen dış borç geri ödemelerini Hazine, mart, nisan ve haziran aylarında, başka deyişle altı ayın üçünde hiç dış borç kullanmadı. Hazine, altı ayda yaptığı 288,9 milyar liralık dış borç geri ödemesine karşılık aynı dönemde ocak, şubat ve mayıs aylarında olmak üzere toplam 170 milyar lira dolayında yeni borçlanmaya gitti, böylece ilk yarıda net bazda 118,9 milyar lira ile net ödeyici oldu. Bu gelişmelerle altı aylık dönemde toplam 572 milyar liralık iç ve dış borç geri ödemesi gerçekleştirip, toplamda 1 trilyon 774,8 milyar liralık yeni borçlanmaya giden Hazine’nin toplam net borçlanması 1 trilyon 202,9 milyar lira olarak gerçekleşti. Hazine, ilk altı aydaki nakit açığının en büyük bölümünü toplam net borçlanma ile finanse ederken, yaklaşık 9 milyar liralık devirli-garantili borç geri dönüşü ve TMSF'den 3,8 milyar liralık aktarımı da açığın finansmanında kullanırken, kalan finansman için 77,5 milyar lira tutarında kasa-banka kullanımı yoluna gitti.
HAZİNE’DEN REKOR İÇ BORÇLANMA
Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, hazine, ilk yarıdaki nakit gelir ve harcamalarında ortaya çıkan büyük açığın finansmanı için rekor düzeyde borçlanmaya gitti. Ancak dış borç kullanımı düşük kaldı, açık büyük oranda iç borçlanma yoluyla finanse edildi. Ocak-haziran döneminde vadesi gelen iç borçları dolayısıyla toplam 283,1 milyar liralık bir geri ödeme gerçekleştiren Hazine, bu dönemde devlet iç borçlanma senedi ihraçları ile toplam 1 trilyon 604,9 milyar lira tutarında yeni iç borçlanmaya gitti. Böylece Hazine’nin ilk altı aydaki net iç borçlanması 1 trilyon 321,8 milyar lira oldu. İlk yarıda geçen yılın eş dönemine göre yüzde 47,5 daha az iç borç geri ödemesi gerçekleştiren Hazine, yüzde 45,4 oranında daha fazla borçlandı. Buna bağlı olarak Hazine’nin net iç borçlanması geçen yılın ilk yarısındakinin yüzde 134 üzerinde gerçekleşti.
patronlardunyasi.com