Kültür-Sanat

Burak ARTUNER

Mahmud Paşa, Osmanlı'nın ilk devşirme sadrazamıydı.

Balkanlardan Anadolu'ya her seferde Fatih'in yanında en uzun süre bulunan devlet adamı olarak haklı bir üne ve mevkiye sahipti. İlme ve vakıf işlerine düşkünlüğüyle de Fatih'in takdir ettiği isimlerdendi. Bugün Eminönü'ndeki Mahmut Paşa çarşısı da onun İstanbul'a kazandırdığı eserlerden biridir. 

Bazı tarihçiler Mustafa Paşa'nın Uzun Hasan'ın takip edilmesi kararına muhalefetten gözden düştüğünü iddia etseler de aslında mesele Fatih'in üç oğlundan biri olan Şehzade Mustafa'ydı.

Gelibolulu Mustafa Âlî "Künhü'l-Ahbâr" adlı eserinde, Şehzade Mustafa'nın 1473 yılında Uzun Hasan'a karşı II. Mehmed'le sefere çıkan sadrazamın yokluğunda sadrazamın ikinci eşiyle bir aşk ilişkisine girdiğini yazar. 

Bunu duyan sadrazamın derhal eşinden boşanıp Mustafa'yı hedefine oturttuğu söylenir. 

Mahmud Paşa

Fatih hadiseyi öğrendiğinde ki haberler çoğunlukla Şehzade ve taraftarları tarafından kulağına çalınır, kızarak kadını tekrar Mahmut Paşa ile evlendirir. 

Mahmut Paşa daha da incinir ve kadını Edirne'ye göndererek yanında tutmaz.

Fatih, bu bedbaht hadiseden sonra oğlu Mustafa'yı İstanbul'dan gönderir; ama şehzade bir yolunu bulup İstanbul'a gelme sevdasındadır.

Mustafa yazdığı mektuplarda- Ki bu mektuplar Mualli'nin Hünkarnamesi'nde er alır- bir hayli dramatik ifadeler kullanır:

"Ben öldükten sonra bana o kadar büyük düşmanlık göstermiş olan Mahmut Paşa, padişahın hizmetinde kalacak; fakat babam benim intikamımı ondan almaktan gecikmeyecek, yalnız zavallı annem ölümümden dolayı kan ağlayacak…"

Aşk üçgeninin çekişmeleri sıcaklığını korurken, Şehzade Mustafa girdiği bir hamamda rahatsızlanarak aniden ölür.

Padişah, kendisine baş sağlığı dilemeye gelen Mahmut Paşa'nın iddiaya göre "Şehzade Mustafa öldü ise devlete hizmette ben varım" deyince Fatih öfkelenir. 
"Mustafa'nın düşmanının hayatta kalması mümkün değildir" der ve zindana attırdığı Paşa'nın birkaç gün sonra da kellesini aldırır. 

Fatih'in oğullarından Şehzade Mustafa.

Şehzadenin ölümün ardından şu dizeler yazılır: 

"Var idi sultanın oğlu bir dilir
Adı Sultan Mustafa Manend-i Şir
Hüsn ü Yusuf'tan yukarı bir çırağ
Fevt olup andan düşer Han'a firak
Zanneder Mahmut Paşa'dan bu işi
Kim var idi avretiyle bir işi
Zehir içirmişdir dediler ana ol
Han'ın etti anı akl-i kabul
Davet edüb anı ettirdi helak
Böyledir çarhın işi ey zat-ı pak

(Camiü'l Meknunat)

Osmanlı döneminde yaşayan bir Çerkes güzel tablosu.

Şiirde de belirtildiği üzere Fatih Sultan Mehmet, Mahmut Paşa'den oğlunun intikamını almıştı.

patronlardunyasi.com