Finans
Avrupa ve ABD'deki finansal kurumların denetimsiz ve aşırı kâr iştahıyla yaptıkları riskli işlemlerin taşınamaz noktaya gelmesiyle patlak veren küresel krizin İstanbul Borsası'na yansıması 165 milyar dolara patladı. Şirketlerin piyasa değerinde yaşanan bu erimenin 80 milyar doları krizin derinleştiği 12 Eylül'den sonra oldu. İMKB'deki şirketlerin piyasa değeri yılbaşında 286 milyar dolar seviyesinden 121 milyar dolara geriledi.
15 Eylül'de 158 yıllık Lehman Brothers'ın batışıyla birlikte krizin ABD'den Avrupa'ya yayılmasıyla piyasalardaki dalgalanma arttı, en büyük kayıplarda bu tarihten sonra verildi. Borsadaki şirketlerin piyasa değeri 12 Eylül'den itibaren yüzde 40 eridi.
İMKB'deki düşüşten en büyük payı otomotiv, otomotiv yan sanayi ve dayanıklı tüketim şirketlerinin yer aldığı aynı zamanda ihracata yönelik üretim yapan şirketlerin yer aldığı metal eşya sektörü aldı. Durgunluk beklentisiyle bu sektörde satışlar yoğunlaştı. Metal eşya sektörünün piyasa değeri 12 Eylül'den bu yana yüzde 53, yılbaşından bu yana ise yüzde 71 eridi.
Yine dünyada emtia fiyatlarının çok düşmesi Kardemir, Ereğli gibi şirketlerin oluşturduğu metal ana sektöründe de yaşanan kayıpların büyük olmasına neden oldu.
Endeksi bankalar düşürdü
İMKB'deki düşüşte sektörel bazda bu kategorilerin arkasında kalmakla birlikte endeksin yılbaşından bu yana yüzde 58 düşmesinde esas rolü ise bankacılık oynadı. Bankacılık hisseleri endeks üzerinde ağırlığı en çok olan hisseler.
Türk bankaları güçlü özsermaye yapılarına karşın, dünyada yaşanan krizde finans sektörüne olan ilginin azalması nedeniyle krizden payını en çok alan sektörlerden biri oldu. Yılbaşından bu yana bankacılık sektöründeki erime yüzde 62 olurken, 12 Eylül'den bu yana erime yüzde 42'yi aştı.
'Bazı şirketlerin değeri kasadaki nakdin altında'
Ömer Dilber / Hak Menkul Değ. Gen. Müd. Yard.
“Son haftalarda yaşanan olağanüstü durumun etkisi İMKB'de en çok mali sektörü vurdu. Yurtdışındaki krizin odağında mali sektörün yer alması bu endekslerin değer kaybına neden oldu. Dolar bazında en çok düşüş, emtia fiyatlarında yaşanan inanılmaz düşüşler sonrasında metal eşya endeksinde oldu.
Önümüzdeki dönemlerde piyasalarda durgunluk ve şirketlerin satış ve kârlılık oranlarında düşüşler yaşanacağı açık. İMKB'de birçok hisse senedi defter değerlerinin yarısına kadar düştü, hatta bazı şirketlerin piyasa değerleri, kasasında bulunan nakitlerin bile altına geriledi. Bu kaos ortamında panik halindeki ani hareketlerden uzak durup bu gibi krizlerin uzun vadeli bir fırsat olduğu unutulmamalı.”
'Toparlanma gıda, enerji,perakendeden başlar'
Nergis Kasabalı / Ata Yatırım Genel Müdür Yardımcısı
“Metal eşya sektöründeki düşüş diğer sektörlere göre daha sert oldu. Bu şirketlerin ihracatlarının ciddi bir şekilde etkileneceği aynı şekilde iç pazarda da daha düşük büyüme beklentisi bu hisselerin değerini düşürdü.
Borsada yıl sonuna kadar zorunlu pozisyon çıkışları olabilir. Ve tabi stres devam eder. Bu nedenle endeks biraz daha gerileyebilir. Yılbaşında kısa süreli bir toparlanma yaşayabiliriz.
2009 birinci çeyrekte bir toparlanma yaşanmasını ve bununda mali yapısı güçlü, döviz açık pozisyonu olmayan ve makro ekonomik gelişmelerden daha az etkilenen gıda, enerji, perakende gibi sektörlerden başlamasını bekliyoruz.”
Borsada hangi sektör ne kadar değer kaybetti?
Spor hisselerinin havası krizle söndü
İki ay öncesinde İMKB'deki bütün sektörler değer kayıpları yaşarken, yabancı fonların ilgisiyle rekor kıran ve borsanın en pahalı şirketleri arasında bulunan spor hisseleri ise çöküş yaşadı.
Temmuzda ulaştığı 2 milyar dolarlık değeriyle, borsadaki bankalara yaklaşan Fenerbahçe'nin piyasa değeri de 9 Temmuz'dan bu yana yüzde 63 eriyerek 716 milyon dolara geriledi. Fenerbahçe'nin 12 Eylül'de 1.5 milyar dolar olan piyasa değerindeki kayıp ise yüzde 52.67'yi buldu. Fener'in piyasa değerinin yılbaşından bu yana ise yüzde 1.22 arttığı görüldü.
12 Eylül'de 76 milyon dolar olan Beşiktaş'ın piyasa değeri de yüzde 44 erimeyle 42 milyon dolara geriledi. 150 milyon dolara inen Trabzonspor'un piyasa değerindeki kayıp yüzde 43'ü buldu. Galatasaray'ın değeri de yüzde 41.45 eriyerek 156 milyon dolara indi. Spor endeksinin yılbaşından bu yana yüzde 4, 12 Eylül'den bu yana yüzde 49 değer kaybı dikkat çekti.
Ayfer Yıldız/Milliyet