Gündem

SABİHA GÖKÇEN: İLK ASKERİ PİLOT

Türk pilot. Türkiye'nin ilk kadın pilotlarından biri olan Sabiha Gökçen, dünyadaki ilk kadın savaş pilotudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün sekiz manevi evladından birisiydi. Uçuş kariyeri boyunca 8.000 saat civarı uçuş gerçekleştirdi ve 32 farklı askerî operasyona katıldı.  Adı, İstanbul'un 2. havalimanı olan Sabiha Gökçen Havalimanı'na verilmiştir.

 

İLK KADIN OYUNCULAR 
Cumhuriyet’in ilanına kadar çekilen bütün filmlerde gayrimüslim kadınlar yer alırken daha sonra bu durum değişmiş ve Muhsin Ertuğrul’un Halide Edip Adıvar’ın aynı adlı eserinden uyarladığı Ateşten Gömlek filminde ilk kez  iki müslüman kadın oyuncular yer alır. Bunlar Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyyir Ertuğrul’dur.

Kurtuluş savaşını ilk kez konu alan film ise “Bir Millet Uyanıyor” dur. Sinemanın ilk kadın yıldızı Cahide Sonku’da burada rol almıştır.

Müslüman-Türk kadınlarının tiyatro sahnesinde yer almasına öncülük ederek Türk tiyatrosunda sembol bir isim olmuştur. İlk defa İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki Apollon Tiyatrosu'nda sahnelenen Hüseyin Suat'ın Yamalar adlı oyununda Emel rolünü canlandırdı. Böylece Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncu oldu. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda "Jale" takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır.

İLK TÜRK VE DÜNYA GÜZELİ
1932 yılında Keriman Halis Hanım, Dünya Güzellik Kraliçesi seçildiğinde Mustafa Kemal, Cumhuriyet’in başyazarı Yunus Nadi’ye özel bir beyanat verdi:

“Türk ırkının necip güzelliğinin daima mahfuz olduğunu gösteren dünya hakemlerinin, bu Türk çocuğu üzerindeki hükümlerinden memnunuz. Fakat Keriman Ece, hepimizin işittiği gibi söylemiştir ki, o bütün Türk kızlarının en güzeli olmak iddiasında değildir…” Böylece 19 yaşındaki Keriman ve ailesi, Soyadı Kanunu’nun iki yıl öncesinde, bir ünvandan öte adeta bir soyadına erkenden kavuşmuş oldu. 

Feriha Tevfik, 1929 yılında Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği yarışmada birinci seçilerek Türkiye'nin ilk güzellik kraliçesi olması ile hatırlanır. 1930 yılında düzenlenen 5. Uluslararası Kainat Güzelliği Yarışması'nda Türkiye'yi temsil etti. Türkiye Güzeli seçildikten sonra sinema filmlerinde rol aldı ve daha sonra operet ve komedilerde sahneye çıktı.1939'dan sonra oyunculuğu bıraktı.

FATMA RAFET ANGIN: İLK KADIN ÖĞRETMEN
Fatma Rafet Angın, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk kadın öğretmenlerinden. Okuma yazmayı annesinden öğrenen Refet Angın, Cumhuriyetin ilanı ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu'ndan sonra Gelibolu'da açılan iki okuldan biri olan Cumhuriyet Okulu sınavını kazanarak okula üçüncü sınıftan başlamış, henüz küçük bir çocukken öğretmen olmaya da karar vermişti.

Mustafa Kemal Atatürk ile yolları birçok kez kesişen Refet Angın, birinci karşılaşması olan ilk okul yıllarında Atatürk'ün "Büyüyünce ne olacaksın çocuk?" sözüne, "Öğretmen" diye cevap verir. İkinci karşılaşmalarında ise Öğretmen Okulu öğrencisidir ve Atatürk'e "Bakın sözümü tuttum Paşam. Öğretmen olacağım işte" dediğinde, Atatürk onun Gelibolu'daki küçük kız olduğunu derhal hatırlar ve bunu belirterek, ne öğretmeni olmak istediğini sorar. 'Matematik' cevabını alınca "Hayır tarih öğretmeni olacaksın. Çünkü nesillere tarihlerini öğretmek en önemli vazifedir" sözü üzerine Refet Angın, tarih öğretmeni olmaya karar verir.

JALE İNAN: İLK KADIN ARKEOLOG
Jale İnan, Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğudur.
Uzun yıllar devam eden programlı kazılarla Perge ve Side antik kentlerinin gün ışığına çıkarılmasına emek vermiş; çıkarılan eserlerin sergilenmesi için Antalya ve Side müzelerinin kurulmasını sağlamıştır. Programlı kazıların dışında tarihi eser kaçakçılığına karşı çeşitli kurtarma kazıları gerçekleştirmiştir. Babası, Türkiye'nin ilk arkeologlarından Aziz Ogan, eşi bilim insanı Mustafa İnan’dır.

CAHİDE SERAP SONKU: İLK KADIN YÖNETMEN

Cahide Sonku ya da doğumdaki adıyla Cahide Serap, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu. Türk sinemasının ilk kadın film yönetmeni ve sinema oyuncusu.

AFET İNAN: İLK KADIN TARİH PROFESÖRÜ
Afet İnan , Türk sosyolog, tarihçi ve akademisyen. Mustafa Kemal Atatürk'ün manevi kızıdır. Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerinden olan Afet İnan, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde Türk devrim tarihi kürsüsünü kurmuştur. Türk medeniyeti ve devrim tarihine ait 50 kadar kitabı ile çok sayıda makalesi bulunur. Türk Tarih Tezi'ni ortaya koyan tarihçilerdendir.

Cumhuriyet döneminin yeni tarih anlayışının temellerinin atılması ve kadın kimliğinin kurgulanmasında bir ideolog gibi hizmet etmiş bir cumhuriyet kadınıdır.

NÜZHET GÖKDOĞAN: İLK KADIN ASTRONOM
Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türk gökbilimci ve akademisyen. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk bilim kadınlarındandır. "Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanı" olarak bilinir. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi kayıtlarındaki bir numaralı doktora tezinin sahibi ve Fakülte'deki Astronomi Kürsüsü'nde görev yapan ilk Türk doçenttir 1954-1956 ve 1978-1980 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı yapmıştır. Bayındırlık Bakanlarından siyasetçi Ali Mukbil Gökdoğan'ın eşi, Cumhuriyet tarihinin ilk kadın keman profesörü Gönül Gökdoğan’ın annesidir.

DİLHAN ERYURT: NASA’DAKİ İLK TÜRK KADIN
Dilhan Eryurt, Türk astrofizikçiydi. Araştırmaları ile Güneş'in ve yıldızların evrimi çalışmalarına katkıda bulunmuş bir bilim insanıdır.

1961-1973 yıllarında NASA’da görev alarak bu kurumdaki ilk Türk bilim insanı olan Eryurt, ODTÜ'de astrofizik anabilim dalını kurmuş ve 1988-1993 yıllarında ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığını yürütmüştür. Çalışmaları, 1969 yılında Ay’a İniş Projesi’ne olan katkılarını temsil eden Apollo Ödülü ile, 1977 yılında ise TÜBİTAK Bilim Ödülü ile onurlandırılmıştır.

SELMA SOYSAL: İLK KADIN MATEMATİK PROFESÖRÜ
Dünyaca ünlü matematikçi Cahit Arf'ın öğrencisi olan Soysal, hazırladığı Sonsuz Boyutlu Hilbert Uzayı başlıklı doktora tezi dünya çapında ünlendi. Türkiye’nin ilk kadın Matematik Profesörüdür. 1951 yılında bir süre Henri Poincare Enstitüsünde dünyanın en önde gelen matematikçileri ile çalıştı. 

SEMİHA BERKSOY: İLK KADIN OPERA SANATÇISI
Semiha Berksoy, Türk opera sanatçısı, tiyatrocu ve ressamdır.

Türkiye'nin uluslararası alanda tanınmış ilk sanatçılarından birisi ve Cumhuriyet döneminin sanat simgelerindendir. Sesli ilk Türk filminde ve Mustafa Kemal Atatürk'ün emri ile sahneye konan ilk Türk operasında, Ankara Devlet Opera ve Balesinde opera sanatının başlıca yapıtlarının ilk sahnelenişlerinde sahne aldı. 1939'da Berlin'de Richard Strauss'un "Ariadne auf Naxos" isimli eserinde başrol oynayarak Batı Avrupa'da sahneye çıkan ilk Türk opera sanatçısı unvanının sahibi oldu. 

SABİHA BENGÜTAŞ: İLK KADIN HEYKELTIRAŞ
Sabiha Ziya Hanım , Türk ressam ve heykeltıraş. Sanayi-i Nefise Mektebi'nin heykel bölümünden mezun olan ilk kadın sanatçıdır. Sanat yaşamı boyunca Atatürk, İsmet İnönü, Abdülhak Hâmid, Ahmet Hâşim, Namık İsmail, Bedia Muvahhit gibi birçok tanınmış kişinin heykel ve büstünü yapmıştır.

HATİCE SAFİYE ALİ: İLK KADIN DOKTOR
Safiye Ali, Türk doktor. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadındır. Anne çocuk sağlığı üzerine çalışmalar yapan Safiye Ali’nin adı Süt Damlası Bakımevleri ile anılır.
Mesleki çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da başlayan feminist harekete katılarak Türk kadınının seçilme hakkı için mücadele etmiştir.

MÜFİDE İLHAN: İLK KADIN BELEDİYE BAŞKANI
Müfide İlhan, Türk öğretmen ve siyasetçi. 1950 yılı yerel seçimlerinde Mersin Belediye Başkanı seçildi. Türkiye'de İl Belediye Başkanı olarak seçilmiş ilk kadındır.

MÜNEVVER GÖZELER: İLK KADIN MİMAR
Münevver Belen Gözeler, Türkiye'nin ilk kadın yüksek mimarı ve Güzel Sanatlar Akademisi'nin ilk kadın mezunlarından. 1913 yılında İzmit'te doğdu. 1973 yılının Şubat ayında İstanbul'da öldü. Leman Tomsu'yla aynı sene mezun olan Münevver Gözeler; 1940 yılında, bir mühendis olan kocası Mithat Gözeler ile evlenene kadar uzun seneler boyunca Leman Tomsu ile çalışmıştır. Modern tarzı benimsemiş, İkinci Ulusal Mimarlık Akımı’na paralel bir üslupla çalışmıştır.

MERİÇ SÜMEN: İLK DEVLET SANATÇISI VE BALERİN
Türkiye'nin ilk devlet sanatçısı unvanı alan ve Rusya'nın tarihi sahnesi Bolşoy'da sahneye çıkan ilk Türk balerini, Devlet Opera ve Balesinin ilk kadın Genel Müdürü, koreograf Meriç Sümen, ortaokulda başladığı bale öğrenimini, Ankara Devlet Konservatuvarında sürdürdü. Mezuniyetinin ardından usta sanatçı, Devlet Opera ve Balesi'nde başdansçı, koreograf ve genel müdür olarak hizmet etti.

SÜREYYA AĞAOĞLU: İLK KADIN AVUKAT
Süreyya Ağaoğlu, Azerbaycanlı Türk avukat ve yazar. Türkiye'nin ilk kadın avukatı ve kadın hakları savunucularındandır. Ünlü düşünür ve siyasetçi Ahmet Ağaoğlu'nun kızı, yazar ve siyasetçi Samet Ağaoğlu'nun kızkardeşidir.

SELMA RIZA FERACELİ: İLK TÜRK KADIN GAZETECİ
Selma Rıza, ilk Türk kadın gazeteci, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin tek kadın üyesi, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar. Tanzimat döneminin ilk Türk kadın gazeteci ve romancılardan birisi olan Selma Rıza Hanım, Paris'teki Jön Türkler'in liderliğini yapmış Ahmed Rıza Bey'in kızkardeşidir. 1897’de kaleme aldığı Uhuvvet romanı kadın hakları konusuna yer veren öncü romanlardan biri olarak değerlendirilmektedir.

SEMİHA ES: İLK KADIN SAVAŞ MUHABİRİ
Semiha Es, İlk Türk kadın savaş muhabiri ve fotoğrafçı. Ünlü gazeteci Hikmet Feridun Es'in eşidir. Semiha Es, İlk kadın savaş fotoğrafçılarından sayılıyordu.  Fotoğrafa eşinin röportaj seyahatleriyle başladı. Eşi ile gittiği Kore'de Hürriyet gazetesi savaşın görüntülenmesi için Semiha Es'i görevlendirdi. 11 Aralık 2012'de 99 yaşında  İstanbul, Balmumcu, Beşiktaş'taki evinde vefat eden Es'in naaşı Zincirlikuyu Mezarlığı'nda eşi Hikmet Feridun Es'in yanına defnedilmiştir.

İLK KADIN ARABA YARIŞÇISI: SAMİYE CAHİD MORKAYA
Sâmiye Cahid Morkaya Türkiye'nin ilk kadın otomobil yarışçısı ve şampiyonu, kemençe öğretmeni.
Sâmiye Cahid Morkaya, Emirler Dergâhı'nın son şeyhi İbrahim Şuaddedin Efendi'nin en küçük kızıdır. İlköğrenimi Yedikule Alman Mektebi'nde tamamlamıştır. İlk olarak müziğe ilgi gösteren Morkaya, Tamburi Cemil Bey'den sekiz yıl kemençe dersleri almıştır. 1922 yılında o yılların konservatuvarı sayılan Darülelhan'daki bir sınavı kazanmış ve ardından da kemençe öğretmeni olmuştur. İlerleyen dönemlerde ise Pangaltı Amerikan Garajından ehliyet almış ve ilk ehliyetli kadın sürücü unvanını almıştır.

İLK TÜRK KADIN MİLLETVEKİLLERİ
Kadınların ilk kez oy kullandığı TBMM 5. Dönem seçimleri 8 Şubat 1935 Türkiye genel seçimlerinde yapıldı ve 17 kadın milletvekili ilk kez meclise girdi. Ara seçimlerde bu sayı 18'e ulaştı.
İlk kadın milletvekilleri; Mebrure Gönenç (Afyon), Hatı Çırpan (Ankara), Türkan Örs Baştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir), Şekibe İnsel (Bursa), Hatice Özgener (Çankırı); 2. sıra soldan sağa : Huriye Öniz Baha (Diyarbakır), Fatma Memik (Edirne), Nakiye Elgün (Erzurum), Fakihe Öymen (Ankara), Benal Nevzat İştar Arıman (İzmir), Ferruh Güpgüp (Kayseri); 3. sıra: soldan sağa: Bahire Bediş Morova Aydilek (Konya), Mihri Pektaş (Malatya), Meliha Ulaş (Samsun), Fatma Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkey (Sivas), Seniha Hızal (Trabzon).
patronlardunyasi.com