Dünya genelinde gübre piyasaları, artan maliyetler ve azalan satın alınabilirlik baskısıyla yeni bir daralma dönemine doğru gidiyor. Sektör, hem yüksek fiyatların hem de düşük erişilebilirliğin tarımsal üretimi baskılayacağı bir döneme giriyor. Rabobank tarafından hazırlanan bir rapor fiyat artışlarının 2026’da talep daralması yaratacağı uyarısında bulunuyor.
Dünya Bankası’nın son Emtia Piyasaları Görünümü raporu, 2025 yılı sonunda küresel gübre fiyatlarının ortalama yüzde 21 artacağını öngörürken, Üre, diamonyum fosfat (DAP) ve potasyum fiyatları 2025’in üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23 ila yüzde 41 arasında artış gösterdi. Eylül itibarıyla üre ton başına 461 dolar, DAP 554,8 dolar, potasyum klorür (MOP) ise 286,9 dolar seviyesine çıktı. Dünya Bankası, DAP fiyatlarının 2026’da yüzde 8 gerileyebileceğini tahmin ediyor. Üre fiyatlarında bu yılki yüzde 30’luk yükselişin ardından 2026’da yüzde 7 düşüş bekleniyor.
Fiyat artışlarının ardındaki neden yalnızca talep değil. Çin’in ihracat kısıtlamaları, Rusya ve Belarus’a yönelik yaptırımlar ve Avrupa Birliği’nin yeni karbon politikaları arzı daraltıyor. Çin, elektrikli araç sanayisini desteklemek için azotlu gübre ihracatını sınırlarken, Rus gübrelerine getirilen AB tarifeleri Avrupa’daki maliyetleri daha da yükseltiyor.
GÜBRE ALINABİLİRLİK ENDEKSİ HIZLA GERİLİYOR
Rabobank’a göre bu gelişmeler, gübre satın alınabilirlik endeksinde belirgin bir düşüşe yol açtı. Endeks 12 aylık ortalaması negatif bölgeye gerilerken, küresel tüketimde azalma sinyalleri güçleniyor. Uzmanlara göre 2025’te zayıfl ayan talep, 2026’da yerini daha derin bir daralma döngüsüne bırakacak.
BÖLGESEL DİNAMİKLER TABLOYU KARMAŞIK HALE GETİRİYOR
Ekonomim'den Evrim Küçük'ün haberine göre, ABD’de ticaret tarifeleri ve jeopolitik gerginlikler yeni sezonu baskılayabilir. Avrupa’da, Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması (CBAM) fiyatlara yukarı yönlü baskı getirecek. Brezilya’da çiftçiler yüksek fiyatlar ve dar kâr marjlarıyla karşı karşıya kalırken, sınırlı kredi imkanlarına rağmen 2025’te rekor düzeyde gübre teslimatı bekleniyor. Hindistan, küresel üre ticaretinde belirleyici konumunu koruyor.
FOSFAT TALEBİNDE %4 DÜŞÜŞ
Üre fiyatlarındaki keskin artış, özellikle Brezilya gibi büyük tarım ekonomilerinde amonyum sülfata yönelimi hızlandırıyor. Fosfat fiyatlarının yüksek seyretmesi nedeniyle 2025’te küresel tüketimin yüzde 4 düşmesi, 2026’da ise daha da gerilemesi bekleniyor. Çin ihracatında düşüş yaşanırken, Fas ve Suudi Arabistan sevkiyatlarını artırsa da toplam ticaret hacmi düşük kalıyor. Potasyum talebinin de fiyatlar yüksek seyretmeye devam ederse 2026’da düşebileceği uyarısı yapılıyor
AVRUPALI GÜBRE İTHALATÇILARI CBAM SANCISI ÇEKİYOR
Avrupa Birliği’nin 1 Ocak’ta mali olarak yürürlüğe girecek Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması (CBAM), gübre sektöründe belirsizlik ve endişe yaratıyor. Karbon yoğun ürünlere ek maliyet getiren sistem, ithalatçılarla yerli üreticiler arasında eşit rekabet sağlamayı amaçlasa da, amonyak ve azot bazlı gübre ithalatçıları uygulamanın ayrıntıları konusunda ciddi sıkıntılar yaşıyor. Bulgaristan merkezli Agropolychim’in Başkanı Philippe Rombaut, CBAM’ın yüksek karbon yoğunluğuna sahip Cezayir, Mısır ve Trinidad & Tobago gibi ülkelerden yapılan amonyak ithalatını maliyetli hale getireceğini belirtiyor ve ekliyor: “İlk yıl hiçbir şey net değil; kıstasları ve hesaplama yöntemlerini bilmiyoruz”. Rombaut, artan maliyetleri çiftçilere yansıtacaklarını belirtiyor. Mısır gibi karbon yoğun üretim yapan ülkeler ise, AB’ye yüksek ihracatları nedeniyle CBAM’den en çok etkilenecek pazarlar arasında. Alexandria Gübre Şirketi yöneticisi Nader Hegazy, dönüşümün devlet desteği olmadan sürdürülemeyeceğini söylüyor.
VİETNAM SEBZE-MEYVE İHRACATINDA 8.5 MİLYAR $ HEDEFLİYOR
Madenlerinin yanında tarım ürünlerinde ihracatını önemli ölçüde artıran Vietnam yıllık 8.5 milyar dolar sebze-meyve ihracatı hedefliyor. 2025’in ilk dokuz ayında, Vietnam’ın meyve ve sebze ihracatı hem ihracat değerinde hem de pazar genişlemesinde etkileyici bir büyüme kaydederek iyimser sinyaller vermeye devam etti. Özellikle durian, Hindistan cevizi ve ejder meyvesi gibi önemli meyveler, bu sektörü ülkenin tarımsal ihracatında en parlak noktalardan biri haline getirerek önemli bir itici güç haline geldi. Gümrük Genel Müdürlüğü verilerine göre, Vietnam’ın meyve ve sebze ihracatı Eylül 2025’te yaklaşık 1,3 milyar ABD dolarına ulaşarak Ağustos ayına göre yüzde 35,9, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 41 artış gösterdi. İlk dokuz aylık toplam ihracat cirosu, 6,11 milyar dolara yükseldi. Ülkenin yılın tamamında 8.5 milyar dolarlık ihracat gelirine ulaşması bekleniyor.
KAZAKİSTAN 1.5 MİLYAR DOLARLIK BUĞDAY TESİSİ KURACAK
Çin merkezli tarım işletmesi Hopefull Grain & Oil Group, Kazakistan'ın Akmola Bölgesi'nde derin buğday işleme tesisi inşa etmek için 1,5 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyor. İki aşamalı proje için stratejik çerçeve anlaşması imzalandı. Tesiste sitrik asit, glikoz-fruktoz şurupları, biyoetanol ve protein açısından zengin yem konsantreleri gibi katma değeri yüksek ürünler üretileceği belirtildi. Projenin bölgede endüstriyel ve tarımsal sanayinin gelişimini hızlandırması, Kazakistan›ın ihracat potansiyelini artırması, yüzlerce kişiye istihdam yaratması ve ulusal gıda güvenliğini iyileştirmesi bekleniyor. Kazakistan’ın 2025/26 döneminde 13.8 milyon ton buğday üretmesi bekleniyor.
patronlardunyasi.com