Türkiye'de emeklilerin ömrü kısa, maaşı az

Normal yurttaşın bile askıda ekmeğe muhtaç hale getirildiği ülkede, 2.6 milyon emekli ve hak sahibinin aylık harcanabilir geliri Temmuz 2020 itibarıyla 763 TL. Oysa TÜİK’e göre bir kişinin yaşam maliyeti 2019 yılı için 2 bin 331 lira idi.

DİSK AR tarafından yapılan araştırmaya göre Türkiye’nin “genç emekliler” ülkesi olduğu iddiası doğru değil. Zira ülkede emeklilerin yüzde 80’ine yakınını 55 ve yukarı yaştakiler oluşturuyor. Emeklilikte ortalama ömür beklentisi 17.6 yıl ile OECD ve Avrupa ortalamasının oldukça altında.

Türkiye’de emeklilerin önemli bir bölümünün büyük sıkıntılarla yaşamını sürdürmeye çalıştığı bir sır değil. Ancak DİSK-AR tarafından yapılan araştırma, iktidar ortağı bir partinin askıda ekmek kampanyası ile yoksulluğu önlemeye çalıştığı bir ülkede, durumun özellikle emekliler açısından ne kadar zor olduğunu gözler önüne seriyor. 

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerinden yararlanarak Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından hazırlanan rapor, bir dizi klişeyi de yıkıyor. Neyi mi? örneğin Türkiye’nin bir genç emekliler ülkesi olduğu klişesini... Çünkü emeklilerin yüzde 80’ine yakınını 55 ve yukarı yaştakiler oluşturuyor.

Araştırmaya göre emekliler ve hak sahipleri ciddi bir yoksullukla ve sefalet düzeyinde bir gelirle yüz yüze. En düşük emekli aylığı ve geliri alan yüzde 20’lik dilimin, 2.6 milyon emekli ve hak sahibinin aylık harcanabilir geliri Temmuz 2020 itibarıyla 763 TL’dir. 2.6 milyon emekli hak sahibi bu sefalet geliri ile yaşıyor. Oysa ülkede açlık ve yoksulluk sınırı TÜİK’e göre bile 2 bin 331 lira.

En büyük toplumsal gruplardan biri olan emekliler ne yazık ki büyük ekonomik zorluk çekiyor. 9 milyonu aşkın yaşlılık aylığı alan emekli ile 4 milyon civarındaki hak sahipleri ciddi geçim sıkıntıları yaşıyor. Milyonlarca emekli ve hak sahibi asgari ücretin çok altında aylık ve gelir ile yaşamını sürdürmek zorunda kalıyor. Emekli aylık ve gelirleri giderek düşüyor. Bu durum yaygın bir emekli yoksulluğu yaratıyor. Öte yandan düşük gelirler nedeniyle emeklilerin neredeyse yarısı ya çalışıyor ya da iş arıyor.

Fark 7.5 kat

13.2 milyon emekli ve hak sahibinin 7 milyon 900 bini, yani yaklaşık yüzde 60’ı ise asgari ücretin altında aylık ve gelire mahkûm durumda.Sosyal güvenlik mevzuatında 1999 ve 2000’li yıllarda yapılan değişiklikler ve özellikle 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, çalışanlar yanında emeklileri de oldukça olumsuz etkiledi.

Emeklilik 2008 yılından sonra daha da zorlaştı. Emeklilik yaşı yükseldi, emekli aylığı elde etme koşulları zorlaştı ve emekli aylık ve gelirleri düşmeye başladı. Öte yandan emekliler arasındaki eşitsizlik derinleşti. En düşük yüzde 20’lik emekli grubuyla en yüksek yüzde 20’lik emekli grubu arasında harcanabilir gelir farkı 7.5 kata yükseldi. Türkiye emekli gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu Avrupa ülkesi durumunda.

Ömürleri kısa

OECD verilerine göre emeklilikte ortalama yaşam beklentisi erkeklerde 17.8 yıl, kadınlarda 22.5 yıldır. OECD ülkelerinde aritmetik olarak emeklilikte ortalama ömür beklentisi ise ortalama 20.2 yıl. Emeklilikte ortalama ömür beklentisinin en yüksek olduğu ilk beş ülke Fransa, İspanya, Yunanistan, Belçika ve İtalya.

Fransa’da erkeklerde ortalama ömür beklentisi 22.7 yıl, kadınlarda ise 26.9 yıl. Kadın ve erkek emekliler için ortalama yaşam beklentisi sırasıyla İspanya’da 21.7 ve 26.6 yıl, Yunanistan’da 21.8 ve 26.4 yıl, Belçika’da 21.1 ve 25.5 yıl ve İtalya’da 20.7 ve 25.7 yıl.

Emeklilerin yüzde 80’ine yakınını 55 ve yukarı yaştakiler oluşturmaktadır. Türkiye’nin “genç emekliler” ülkesi olduğu iddiası doğru değildir.

Türkiye’de emeklilikte ortalama ömür beklentisi 17.6 yıl ile OECD ve Avrupa ortalamasının oldukça altındadır. Emeklilikte ortalama ömür beklentisi Fransa’da 25 yıl, Yunanistan’da 24 yıldır.

Jale Özgentürk/Cumhuriyet