İşletmelerin yüzde 25'i kirasını ödeyemiyor! Kira davaları patlayabilir
Salgın nedeniyle işyeri ve konut kiralarında ödemeler aksadı. Hukukçular, geçen yıl icra dosyaları arasında yüzde 1-2 civarında olan kira ödememe oranının bu yıl yüzde 20-25’lere kadar çıkacağı projeksiyonunda bulunuyor.
Koronavirüs nedeniyle binlerce işyeri yayınlanan genelge ile faaliyetlerine geçici süreyle ara verirken, birçok kişi de ya işini kaybetti ya da ücretsiz izne çıkarıldı. Bu süreçte işyerleri kiralama sözleşmelerine 1 Mart -30 Haziran arasında tahliye ve fesih yasağı gelirken, konutlarda ise 31 Nisan’a kadar icra davası açılamayacak. Özellikle 1 Mayıs’tan sonra icra, 1 Temmuz’dan itibaren ise tahliye ve uyarlama davalarında büyük artış yaşanması bekleniyor. Bu yıl adli tatil olmasının beklenmediği ifade edilirken, kira desteği gibi önlemlerin alınması gerektiği belirtiliyor.
Haziran sonrasına öteleniyor
Kirasını ödemeyenlerin sayısında artışa dikkat çeken Gayrimenkul Hukuku Derneği (GHD) Başkanı Ali Güvenç Kiraz, korona salgını öncesi konut ve işyeri kiralamalarında ödememe oranlarının icra dosyalarında arasında yüzde 1-2 ilk bir orana sahip iken, salgın sebebiyle işyeri kiracılarının genel olarak kira ödemekten kaçındığı ve haziran sonrasına ertelediğinin görüldüğünü aktardı.
Kiraz, bu konuda ellerinde henüz net bir istatistik olmadığını ancak Gayrimenkul Hukuku Enstitüsü’nü arayan ya da soranlardan edindikleri bilgiden kira ödememe oranının salgından dolayı yüzde 20-25 oranına ulaştığını tahmin ettiklerini açıkladı.
Kiralamalar konusunda düzenleme yapılmadığı taktirde ise sözleşmelerine ilişkin mal sahiplerinin icra davaları, kiracıların ise uyarlama davalarının 30 Nisan’dan sonra yoğunlaşmasını beklediklerini kaydeden Kiraz, “Bu durumda konut alanlarda fesihler, arsa karşılığı işlerde fesihler, konut teslim etme sürelerinde uzamalar olabilir” açıklamasını yaptı. Bu nedenle bu yıl adli tatilin iptal edilebileceğini söyleyen Kiraz, yaz aylarının fesih, uyarlama gibi davalarla yoğun geçebileceği uyarısında bulundu.
Biriken kira 12 taksitle alınmalı
Tüketiciyi Koruma Derneği (TÜKODER) Başkanı Aziz Koçal, kira ödemelerinde taraflar arasında sıkıntıların baş göstermeye başladığını söyledi. Koçal, “Şu anda bize en çok sorulan soru kira oldu. Kira ödemeleri konusunda koronavirüs ile mücadele bitene kadar önerilerimiz; devletin, kirada oturan vatandaşlarımıza kira yardımında bulunması. Böylece vatandaşı rahatlatacağı gibi tek geliri kira olan bazı ev sahiplerini rahatlatmış olacak” dedi.
Başka gelirleri olan ya da kira geliri ek geliri olan ev sahiplerinin ise korona virüsü ile mücadele kapsamında mücbir sebep bitene kadar geçen sürede kira almamalarını öneren Koçal, süre bitiminde biriken kira tutarlarının ise 12 eşit taksitte alınmasının dayanışmanın bir örneği olacağını kaydetti.
"AVM kiralarına düzenleme gelmeli”
Sözleşme Akademisi kurucusu ve Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Umut Yeniocak, şu an en çok talep edilen konunun “Kira Sözleşmeleri” olduğunu ve en çok kiralarla ilgili sorular aldığını belirtti.
Kira ödememe durumunun ciddi oranda arttığını aktaran Ali Güvenç Kiraz da, burada mal sahibinin durumunun da önemli olduğunu belirterek, “Eğer bu kişi AVM sahibiyse, yurtdışından kredi aldıysa ve kira geliri ile ödemelerini yapıyorsa, yarı yarıya ödeme şekli uygulanmalı. Ya da hükümet bir oran belirler ve bir kısmını kendisi karşılar. Ya da yarısının ödenmesini şeklinde düzenleyebilir” dedi.
Avukat Pelin Şenol ise kira sözleşmesinde mücbir sebep haline yer veren işyerlerinin COVID-19 salgını bitene kadar tarafların yükümlülükleri askıya alınacağını belirterek “Eğer sözleşmede bir hüküm yoksa, bu kez AVM’nin kapanıp kapanmadığına bakmak gerekiyor. Eğer AVM kapandıysa, kiraya veren kullanıma hazır bulundurma borcunu yerine getirmediği için, kiracıda kira bedelini ödeme borcunu yerine getirmediğini bildirecek” dedi.
“Genelgeyle kapatan kira ödemez”
Kirada olup gayrimenkul kullanılıyorsa bedelinin ödenmemesinin söz konusu olmadığını aktaran MGC Legal Yönetici Ortağı Avukat Mustafa Güneş, “Ancak bakanlık genelgesiyle kapatılanlar için ödeme şartı kalkabilir. Yasak olmamasına rağmen ofisi kullanmıyorsa bu tarz durumlarda indirimli kira talebinde bulunabilirler” dedi. Bu nedenle 30 Nisan’dan sonra mahkemelerde yoğunluk beklediklerini anlatan Güneş, burada sorun yaşayan tarafların ise öncelikle ihtiyari arabuluculara başvurmasını önerdi.
